1 B14rb
51QVAESTIO IIII
52VTRVM creare repugnet
53 creaturae.

2 ¶ Praemittetur pri-
54mo unum notabile. Secun-
55do conclusiones duae infe-
56rentur. Tertio mouebuntur dubia. Quan-
57tum ad primum. Notandum, quod licet crea-
58re multipliciter accipitur: ut patuit in
59solutione. vi. dubij. q.ij. Ad propositum
60tamen dupliciter accipi potest. Vno mo-
61do strictissime, ut excludit coactionem
62causae tam materialis, quam efficientis.
63Alio modo largius, ut excludit concau-
64sationem materiae, uel subiecti: non au-
65tem efficientis. Primo modo: creare
66est producere effectum de nihilo sine
67concurso alterius causae efficientis, ue-
68subiectiuae. Illo modo nihil potest crea
69re effectum, nisi fuerit eius causa tota
70lis, & praecisa. Secundo modo: crea-
71re, est producere aliquem effectum de
72nihilo sine passo, seu subjecto praesuppo-
73sito tempore, uel natura. Dicitur tempo-
74re uel natura: quia non oportet pas-
75sum semper praecedere effectum tempore.
76Si enim producatur passum aliquod in
77eodem instanti: potest creatura habere
78effectum suum in passum: ut si deus in insta
79ti crearet medium inter nos, & solem:
80sol in eodem instanti illuminaret. Et ani-
81ma christi in istati suae creationis produ
82xit in seipsa actum nobis meritorium
83Pro illa quaestione uide Ockam in. ij. q.
84vij. & quodl. ij. q.viij. & ix.

3 ¶ Quantum
85ad secundum est conclusio prima. Creare
86primo modo accepto uocabulo repu-
87gnat omni creaturae. Illa conclusio cum
88sequenti demonstrari non potest: sed potest
89rationabiliter persuaderi. Probatur:
90quia creatura non potestesse causa to-
91talis effectus, & praecisa sine coactione.
92dei. Igitur non potest creare. Conse
93quentia tenet ex quid nominis creare.
94Antecedens probatur: quia causa secunda
95non potest causare sine prima. Consequentia
96nota cum maiore: quia prima causa
97plus influit in effectum, quam secunda:
98ut dicit Proculus li. de causis. Minor
99patet: quia sicut creatura dependet: B14va
1prima causa in fieri, & conseruari: ita
2& in causari. Item suspendente prima
3causa suam actionem, nihil agit creatu-
4ra, ut patuit in ecclipsi solis tempore
5Dominicae Passionis: & inigne pue-
6ros non sedente in fornace regis chal-
7deorum. Dan. iij.

4 ¶ Item quod creatura
8non potest esse causa totalis effectus:
9probatur: quia nec naturalis, nec li-
10bera. Non naturalis: quia principium
11naturale aequaliter se habiens ad plura
12eiusdem rationis non impeditum, uel
13producit quodlibet, uel nullum. Igi-
14tur creatura naturaliter actiua si fue-
15rit causa totalis, qua ratione producit
16unum indiuiduum: eadem ratione om-
17nia eiusdem rationis: & sic infinita:
18quod est impossibile. Neque libera:
19quia sic ageret per uoluntatem. Posset
20autem uelle infinita producere, & ita
21crearet infinita: quod reputatur incon-
22ueniens.

5 ¶ Secunda conclusio. Etiam
23secundo modo accipiendo creare, crea-
24tura creare non potest. Probatur.
25Nihil in producendo necessario requi-
26rens passum potest creare, omnis crea-
27tura necessario requirit passum in agen-
28do, igitur nulla creatura potest crea-
29re. Consequentia nota. Maior patet ex
30quid nominis creare secundo modo ac
31cepto. Minorem probat experientia,
32unde sumitur artis principium. Nun-
33quam enim expertum est creaturam
34producere totaliter, uel partialiter ali-
35quid sine passo. Nec est uerisimile, si-
36posset creatura sine passo producere:
37quod perpetuo frustraretur illa potentia,
38quin aliquando exiret in actum crea-
39tionis.

6 ¶ Quantum ad tertium est pri-
40mum dubium. Vnde repugnat creatu-
41rae, quod non potest aliquid sine passo pro-
42ducere. Ad hoc breuiter respondetur,
43quod repugnat creaturae ex conditione
44suae naturae, quam recepit a deo. Nam
45sicut creaturae a deo habent, quod agunt:
46ita etiam habent ab eo determinatum
47modum, & ordinem agendi secundum
48illud Roman. xiij. Quae a deo sunt, ordi-
49nata sunt. Hic aut modus, & ordo agen-
50di nobis per experientiam innotescit. B14vb
51sicut si queritur. Quare sol non hume-
52ctat, & infrigidat, sicut luna. Et luna
53non calet, & exiceat sicut sol. Nulla
54causa assignatur: nisi natura utriusque:
55quam sic utranque deus condidit: &
56hoc nobis per experientiam innotuit.

7
57¶ Alias causas nonnulli assignare co-
58nati sunt; sed non sufficiunt. Vnde
59aliqui pro causa assignant: quia uirtus
60diuina est eius substantia. Virtus autem
61creaturae est accidens. Sed alibi patebit,
62quod etiam potentia, & uirtus agendi crea
63turae est eius substantia: ut in angelo,
64anima, & sole. Denique hoc nihil ad
65propositum; quia esto, quod uirtus crea-
66turae esset accidens, propter quod non
67posset attingere substantiam: ex hoc
68non sequitur, quod non possit creare ac-
69cidens.

8 ¶ Nec ualet dicere, quod creare:
70quia est rem de nihilo producere inter
71aliquid autem, & nihil, siue non ens sim-
72pliciter est distantia infinita: quae requi-
73rit uirtutem producendi infinitam, quae
74repugnat creaturae: ideo repugnat
75creaturae. Id non ualet dicere: quia su-
76pra declaratum est, quod inomni produ-
77ctione formae naturalis, forma produ-
78citur de nihilo, & nihil formae praefuit.
79Similiter falsum est, quod inter non ens
80simpliciter, & ens sit distantia infinita:
81quia non ens simpliciter a nullo distat.
82Verum, quod non est finita distantia: quia
83nulla distantia. Nec ualet dicere, quod
84per creationem communicatur effe-
85ctui esse: esse autem est effectus uniuer
86salissimus: ideo requirit causam uni-
87uersalissimam, quae est prima causa.
88Nam eo ipso, quod esse est effectus uni-
89uersalissimus: ideo conuenit omni cau-
90sae agenti. Nam omne agens produ-
91cens effectum de nouo dat sibi esse, post
92non esse. Ideo dare esse, non est pro-
93prium primo efficienti: sed conuenit
94omni causae effectiue.

9 ¶ Secundum du I
95bium. Contra conclusionem primam,
96& eius probationem. Nam in augmen-
97tatione naturaliqualitatis est causa na-
98turalis sufficiens, aequaliter se habens
99ad plures effectus gradus scilicet eius-
100dem rationis: & tamen primo produ¬ B15ra
1tit unum determinatum gradum, &
2postea alium, & sic deinceps. Dubium
3illud quaerit. Vnde determinantur cau-
4sa naturales ad unum effectum, & non
5ad alium eiusdem rationis. Ad quod
6respondetur theologice, quod illa deter
7minatio est a deo, quilibere coagit ad
8producendum unum certum indiui-
9dualem effectum: & postea alium eius-
10dem rationis. Aliter dicitur magis phr-
11fice, quod illa determinatio ad unum ef-
12fectum in omnibus naturalibus actio-
13nibus prouenit in omnibus causis su-
14perioribus, & inferioribus certo mode
15approximatis. Vnde quod primo produ-
16citur unus gradus in augmentatione,
17plusquam auus naturaliter loquendo
18est ex tali dispositione, & approxima-
19tione corporum caelestium, & infe-
20riorum. Ideo ponens, quod omnia agen-
21tia superiora, & inferiora eodem mo-
22do approximentur passo eidem; habet
23dicere, quod erit omnino idem effectus
24numero. Vnde uidetur imaginandum, quod
25tuilibet dispositioni & approximationi-
26tausarum superiorum, & inferiorum nume
27rali correspondet unus certus effectus
28numero, & nullus alius eiusdem rationis
29Et quoties uariantur causae, etiam eae-
30dem secundum situm, & approxima
31tionem producit alius effectus ad mi-
32nus, alius numero. Et sic si uera esset
33npinio, quod post triginta sex milia annos
34taedem causaereuerterentur, ac eodem
35modo dispositae approximate: quam ali-
36qui Platoni attribuunt: tunc omnia
37reuerterentur eadem numero.

10 ¶ Tertium
38dubium contra conclusionem secundam. Na
39creatura pot annihilare. ergo & creare.
40Consequentia tenet, quia eiusdem po-
41tentiae est annihilare, & creare. Antece-
42dens probatur: quia quando corrumpitur
43forma ab agente naturali, erit purum ni-
44hilid es. onno nihil eius manet non minus, quam
45siannihilaretur a deo.

11 ¶ Si dicis: quod ta-
46lis forma non erit purum nihil, sed re-
47uertitur in potentia materiae. Contra si-
48manet in potentia materiae: tunc posset
49reduci ad actum. Aut ergo ab agente
50treato, auticreato. Sia creato: tamenc agens B15rb
51creatum posset naturaliter corruptum
52idem numero reparari, quod non conce-
53ditur. Si per agens increatum, tunc deus
54non posset annihilare formam materia
55le, nisi annihilaret materiam: quia rema-
56nente materia, remanet forma in poten-
57tia eius.

12 ¶ Item arguitur. Creatura potest
58conseruare formam sine subjecto etiam
59accidentalem, ergo potest producere si-
60ne subjecto: & perconsequens creare:
61Antecedens probatur: quia si deus de-
62strueret medium susceptiuum luminis:
63adhuc sol haberet eandem uirtutem con-
64seruandi lumen, quam modo habet ideo
65adhuc conseruaret lumen. Pono enim,
66quod deus conseruet lumen destructo subie
67cto: tunc sicut solprius cum deo produ-
68cit lumen in subjecto, per eandem uir-
69tutem, & numc conseruat cum deo sine sub
70iecto.

13 ¶ Ad primum dicitur: quod annihi-
71lare accipitur quandoque pro mutatione,
72qua destruitur aliqua forma; ita quod ni-
73hil ipsius manet: sic forma per corru-
74ptionem uerissime anuihilatur. Sicut
75enim ante sui productionem fuit purum
76nihil ad sensum supra expressum: ita &
77posterit purum nihil: & ideo uerissime
78annihilatur. Alio modo accipitur anni-
79hilare, ut opponitur creationi: & sic il-
80lud tantum dicitur annihilare, quod renm-
81reducit adnihilum: & sic in agendo non
82requirit materiam. Et illo modo: quia
83creatura in omni sua actione praesuppo-
84nit materiam: non potest annihilare.

14
85¶ Posset etiam negari consequentia. Po-
86test annihilare, ergo & creare. quia ad-
87misso quod posset annihilare, non sequitur,
88quod possit creare. Quia aliter se habet
89causa efficiens, & non aequaliter ad rem
90existentem: & aliter ad rem, quae non
91existit. Nam annihilans potest determi-
92nate respicere illud annihilandum: quia
93est in actu, ita quod non aequaliter respicit
94omnia alia. Sed creatura rem creandam,
95quae non est aequaliter, respicit, sicut om-
96nia alia non existentia. Hoc est: aequal
97ter se habet ad onianon existentia: & ideo
98non potest creare effectum determina
99tum, sed potest annihilare determinatum:
100sicut pot determinate respicere.

15 ¶ Ad B15va
1secundum potest etiam dupliciter re-
2sponderi. Vno modo negando ante-
3cedens. Et dicitur, quod destructo subie-
4cto suminis, sol non potest ipsum con-
5seruare: sed solus deus. Ad probatio-
6nem. Concesso, quod habet eandem uir-
7turem naturae conseruandi, quia prius
8habuit uirtutem conseruandi lumen in-
9materia, & illam adhuc habet, quia adhuc
10conseruaret, si eent materia, aut subiectum:
11Nunquam enim habuit uirtutem conser
12uandi sine subjecto: ideo numc non conser-
13uat destructo subjecto.

16 ¶ Aliter posset
14dici. Concedendo antecedens, quod crea-
15tura posset conseruare sine subjecto. Et
16negetur consequentia, quod ideo & crea-
17re. Cuius ratio est pariformiter, ut di-
18ctum est de annihilare: quia aliter agens
19respicit productum in actu, & aliter respi-
20cit non producta: quia quando res non
21est producta, agens instanti, quo posset
22producere aequaliter respicit omnia es-
23fectibilia, saltem eiusdem ratiois: & ita uel
24oia in illo instanti produceret, uel nullum.
25Sed post productionem aliter se habet
26agens ad effectum productum, & in esse posi-
27tum quam ad alia eiusdem rationis: quaem
28non sunt in actu. Et ita non se habent aequa
29liter ad illa, quando unum est, & aliud non
30est: ideo potest seruare, quod ex sine sub
31iecto. Non potest autem quod non est pro-
32ducer sine subjecto.

17 ¶ Quartum dubito ad
33huc contra eandem conclusionem. Crea-
34tura de facto erat. Probatur: quia pro-
35ducit aliquid sine subjecto. Nam in sa-
36cramento eucharistiae; producitur calor
37a calore circunstante in aestate: & frigidi-
38tas a frigiditate circunstante in hyeme:
39& huiusmodiqulitates sut sine subjecto.
40Quod si dicis, quod qualitatesibi sunt in
41quantitate, & ita non sine subjecto. Ar
42guatur tumc de quantitate: quia per conden-
43lationem, & rarefactionem specierum pdu-
44citur noua quantitas, quae non est in subie
45cto. Quod aut fiant a causis nituralibus
46probatur communi medio: quia appro-
47ximatis causis naturalibus, incipit esse
48effectus: & eis non approximatis non pro-
49ducitur effectus. Similiter causa natura
50lis de speciebus panis, uini producit uer B15vb
51mem, & eius formam substantialem, & illa non
52educitur de potentia materiae; quia non
53est ibi materia. ergo creatur.

18 ¶ Ad illud
54dicitur: quod omnes illae mutationes in acci-
55dentibus eucharistiae siunt a solo deo
56mitaculose: ut uult beatus Anselmus.
57De uerme potest dici: quod uel deus mira-
58culose reproducit materiam: & tunc per
59igens naturale de potentia materiae edu-
60cit formam uermis

19 ¶ Vel dicitur, quod to-
61um sit a deo productio scilicet uer-
62mis, quoad materiam, & formam. Et de
63hoc latius in quarto uideri solet. Ad
64pbationem dicitur: quod illud principium
65scilicet, quando ad praesentiam alicuius
66ponitur effectus, qui sine eius praesen-
67tia non produceretur: tunc illud praesens
68est causa talis effectus. Dicitur quod intel-
69igendum est, quando effectus natus est
70naturaliter causari, & esse ad praesentiam
71agentis. Tuc enim efficere no est aliud,
72nisi ad praesentiam eius aliquid esse. In
73proposito aut non est sic: quia ille ca-
74lor, siue uermis non est natus causari
75ab igne, uel alia causa naturali: eo quod
76non est ibi subiectum, siue passum. Vn-
77de nisi deus produceret miraculo se, ni-
78hil ageret praesentia causarum natura-
79lium. De hoc magis in quarto. Et tan-
80tum de hac quaestione.