Distinctio 3, q. un [Mazarine Transcription]

By Adam Wodeham

Edited By Jeffrey C. Witt, Nicolas Vaughan

Edition: 0.0.0-dev | January 11, 2017

Authority: An SCTA Project

License Availablity: free, Published under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License

b1-d3-qun

Distinctio 3, Quaestio Unica [Mazarine Transcription]

Quaestio unica: Utrum mens humana sit ymago (imago) Trinitatis increatae sicut in rebus aliis factis propter hominem est vestigium eiusdem Trinitatis

1
11Circa distinctionem tertiam quaero utrum mens humana sit ymago(imago) trinitatis
12increatae sicut in rebus aliis factis propter hominem est
13vestigium eiusdem trinitatis

Rationes Principales

2 quod non videtur quia secundum augustinum
14in sermone communi de uno martyre si servasset
15in se bonum etc. igitur ex opposito non sic laudat igitur non
16servavit in se bonum illud secundum ymaginem(imaginem) dei et tamen si servat mentem
17suam tunc mens humana non est ymago(imago) dei

3 Item 14 trinitate capitulo 7 de parvis
18dicit niuxta illud psalmum verumtamen in ymagine(imagine) pertransit homo quod haec ymago(imago)
19ita deformis et obscura facta est ut pote nulla sit ipsa autem mens
20humana secundum substantiam suam integre manet cui secundum substantiam suam non est ymago(imago)
21trinitatis

4 Item mens maius esset ymago(imago) dei quam homo quia unumquodque
22propter quod et illud magis consequens falsum est quia homo magis est similis Deo quam mens
23et exprimitur ab eo igitur maius est eiusymago(imago) consequentia patet quia per distinctionem
24ymaginis(imaginis) quam ponit augustinus 83 quaestiones quaestione 74 ubi dicit quod ymago(imago) est expressa
25similitudo illius cuius est ymago(imago) Assumptum probatur quia homo est ens nobilius quam
26mens hominis igitur est magis similis deo consequentia patet per anselmum monologion capitulo 31
27et 66 ubi dicit "quidquid inter creata constat esse similius deo illud necesse
28esse natura praestantius" assumptum probatur quia 1 ethicorum capitulo 8 in fine dicit philosophus
29quod "felicitas connumerata cum minimo bonorum est eligibilior quam ipsa felicitas
30est addit quod semper maius bonum est eligibilius" igitur pari ratione mens humana
31cum quocumque bono est melior quam ipsa solitaria igitur compositum ex ipsa et
32corpore scilicet homo est nobilius sola mente

5 Item si mens humana sit ymago(imago)
33trinitatis increatae aut igitur ratione substantiae suae et hoc non quia illa repraesentat distinctionem
34personarum aut ratione actuum quos causat et recipit et hoc non quia illi non sunt
35consubstantiales et haec idem quasi in rem arguitur sub alia forma sic et sic tunc cognitio
36perfecta illius ymaginis(imaginis) nata esset inducere vel saltem iuvare trinitatem
37esse in deo consequens falsum quia eius cognitio magis abducit a cognitione vera
38ipsius trinitatis increatae probatio sive enim anima sit realis distinctio personarum sive
39non videtur abducere si enim sic tunc sunt diversae res et per consequens vel sunt
40partes mentis vel accidentia in ipsa et ita ista cognitio faceret aestimari quod
41personae essent partes dei vel accidentia in eo et ita non deus si autem non tunc fa-
42ceret aestimare personas non realiter distingui

6 Item specialiter quod mens non sit
43ymago(imago) suorum actuum quia 48 trinitate capitulo 6 de parvis dicit augustinus quod ymago(imago)
44creatoris immortaliter infinita est animae hominis rationali seu intellectuali sed
45actus non immortaliter et ibidem etiam capitulo 5 vult augustinus quod ymago(imago) illa non est
46attendenda in rebus transeuntibus sed actus transeunt igitur

Oppositum

7 Ad oppositum
47genesis primo "faciamus hominem ad ymaginem(imaginem) etc. " et augustinus super genesem ad
48litteram capitulo 23 de parvis dicit "hominem factum esse ad ymaginem(imaginem) dei secundum mentem
49secundum illud apostoli "renovamini spiritu mentis vestrae"" et capitulo 26 qui dicit
50quod "in mente factus est homo ad ymaginem(imaginem) dei" eiusdem sententiae est magister in
51littera libro 2 distinctione 26

8 Ad idem est augustinus 12 de trinitate capitulo 17 de parvis "nulli
52inquit dubium est non secundum corpus neque secundum quamlibet aliam partem sed secundum mentem
53rationalem ubi potest esse agnitio dei "factum hominem adymaginem(imaginem) eius qui crea-
54vit eum""

9 Tunc et haec auctoritas recte praetendit contrarium primae
55et secundae ad primam partem dicit enim augustinus 14 de trinitate capitulo 14 de parvis
56quod "prius mens in se ipsa consideranda est antequam sit particeps dei et
57ea recipienda est ymago(imago) eius diximus enim eam esse amissam dei
58participatione abolitam atque deformem dei tamen ymaginem(imaginem) per-
59manere eo quippe proprie est quo capax eius est eiusque particeps
60esse potest"

10 Quinto sunt ad idem istam partem auctoritates aliae multae tam quo
61adymaginem(imaginem) quam quo ad vestigium quas ponit magister in littera praesentis
62distinctionis et libro 2 et aliquas alias distinctione 16

[Divisio quaestionis]

11 In ista quaestione est conclusio certa
63quod sic Sed videndum quare sit in creatura vestigium trinitati in homine ymago(imago) M66va
1et Secundo contra dicta aliqua dubia movebuntur

Primus articulus

Conditiones communes vestigio et ymagini (imagini)

12 Contra primum sciendum quod
2aliquae sunt conditiones communes tam vestigio quam ymagini(imagini) et aliquae proprie
3huic vel illi una de communibus est aliqua quod tam vestigium quam
4ymago(imago) ducit in cognitionem vel notitiam illius cuius est ymago(imago) vel vestigiam tamquam
5causativum notitiae illius cuius est ymago(imago) vel vestigium mediante notitia
6sua non utique in primam notitiam distinctam et propriam illius cuius est
7ymago(imago) vel vestigium quia ex aliter determinatis patet quod notitia incomplexa
8unius rei non ducit in primam notitiam incomplexam distinctam et
9propriam et simplicem alterius rei sed per illum modum quo una
10res mediante notitia sua incomplexa potest esse causa partialis rememo-
11rationis alterius rei habitualiter notae ita quod notitia habitualis necessario
12concurrit sicud(sicut) causa compartialis

Opinio Ockham

13 Istud declarat Ockham per experientiam
13et bene posito enim quod quis nullam penitus habeat cognitionem de
14hercule si videat statuam herculis non plus cogitabit
15de hercule quam de sorte si autem prius videat herculem et re-
16tineat habitualem notitiam herculis vel per auditum didicerit con-
17ditiones proprias quasdam simiatas in ymagine(imagine) eius et postea vide-
18at statuam sibi similem in accidentibus exterioribus virtute visionis
19et statuae poterit recordari Herculis et posito quod numquam prius vidisset
20illam statuam

14 Similem etiam huius est quod aliquando videntes arborem vel
21lapidem a remotis statim cogitamus de homine et aestimamus ibi sta-
22re hominem quod utique non contingeret nisi praehabita notitia habituali hominis
23cum lapis vel arbor non contineat virtualiter primam notitiam hominis et
24ita de similibus

15 Et sicut est de ymagine(imagine) herculis respectu rememorationis
25Herculis tertia est de vestigio quod quis videat vestigium bovia
26recordabitur de bove habitualiter viso sed si numquam prius habuisset
27aliquam notitiam de bove non plus recordaretur de bove quam de asino

16
28per istum etiam modum duo similia possent mutuo ducere in
29notitiam similis recordativam prius noti propter similem unius ad aliud

17
30Aliae etiam possent assignari conditiones in quibus conveniunt sed sunt minoris
31ponderis ideo transeo

Differentia inter vestigium et ymaginem (imaginem)

18 Sed "differunt vestigium et ymago(imago) quia de ratione
32vestigii est quod causetur ab illo in specie cuius est vestigium aliquo modo
33sicud(sicut) patet inductive de vestigio bovis combustionis et sic de
34similibus et hinc est quod vestigium dicitur aliquid derelictum ex alio
35de ratione autem ymaginis(imaginis) non est quod causetur ab illo cuius est ymago(imago) sufficit
36enim quodymago(imago) herculis ab alio causetur quam ab hercule"

19 Nota tamen quod
37strictissime seu propriissime et non sic communiter ut prius loquendo de ymagine(imagine)
38de ratione ymaginis(imaginis) est quod ipsa sit similitudo expressa seu genita ab
39eo cuius est ymago(imago) sicut dicit augustinus 83 quaestionibus quaestione 74 sicud(sicut) ibi exem-
40plificat "ut in speculo inquit est ymago(imago) hominis quia de illo expressa
41est similiter de parentibus et filiis nam et de parente expressa est"
42similitudo filiis ut recte dicatur ymago(imago) et tamen proprie etiam sumitur ymago(imago) sicud(sicut)
43praeaccepi teste magistro libro 2 distinctione 16 capitulo 2 ubi dicit quod quadam
44auctoritate Bedae super hoc quod "trinitas ipsa improprie ymago(imago) dicitur cuius causa est
45quia ymago(imago) inquit relative ad aliud dicitur cuius similitudinem gerit vel ad quod
46repraesentandum facta est sicutymago(imago) caesaris quae ipsius similitudinem praeferebat
47ipsum quodammodo repraesentabat"

20 Ex hac differentia sequitur alia quod
48vestigium ducit vel ducere potest non tantum in notitiam complexam re-
49cordativam illius cuius est habitualiter noti sed etiam incomplexas alias sibi conformes
50aliquos in quorum consimiles non potest sufficienter ymago(imago) ducere verbi gratia
51vestigium bovis non tantum facit recordare de bove habitualiter noto
52sed ducit communiter in credulitatem conformem huic complexo contingenti "bos
53hic pertransivit" sed ymago(imago) petri non ducit in hanc "petrus hic pertran-
54sivit" et huiusmodi Vestigium autem et ymago(imago) multipliciter accipiunt sicut patet in okam

21
55qualiter autem quaelibet creatura potest aliquo modo dici vestigium trinitatis pro quanto
56scilicet quod in ea sicut unitas speciei et ordo possit aliquo modo
57dici vestigium ducere in notitiam appropriatorum divinis personis incomplexam re-
58memorativam et etiam in notitiam complexam contingentem docet satis
59bene okham quaestione de vestigio articulo primo et etiam ibidem in quibus in creatura consis-
60tit vestigium quia aliquando in distinctis realiter aliquando in non distinctis realiter

22 Et
61similiter in quaestione de ymagine(imagine) articulo secundo primo illius in oppinione(opinione) propria docet qualiter
62in creatura rationali magis dicitur esse ymago(imago) quam in aliqua alia creatura Et conclusio consequenter
63docet quomodo ymago(imago) dei imperfecte et quasi radicaliter et originaliter conM66vb
64sistit in ipsa anima secundum suam substantiam sed completive perfectioymaginis(imaginis) con-
65sistit in ipsa substantia animae et duobus actibus productis respectu utri-
66usque quorum anima habet fecunditatem sed ad actum volendi mediante actu
67intellegendi qui cum substantia animae et obiecto comproducit actum volendi et per
68consequens exprimit anima cum illis actibus ordinem et originem aliter diversas
69personas

23 Quod autem actus volendi sit effective ab actu intellegendi
70probat et bene et ego concedo conclusionem et teneo eam pro illa distinctione prima quia
71omne absolutum necessario praesuppositum alteri habet respectu illius in aliquo genere
72causae sed ita est de actu intelligendi respectu actus volendi igitur maiorem etiam concedit
73scotus distinctione 3 primi et utitur illa quia secundum eum omnis effectus absolutus sufficienter
74dependet a suis causis essentialibus igitur etc.

[Secundus Articulus]

[Primum Dubium]

24 Pro secundo articulo
75contra ista est primum dubium contra illud in quo dicitur consistere ratio ymaginis(imaginis) quia non
76sumitur quod in substantia animae aliquo modo et imperfecte consistit ratio ymaginis(imaginis)
77quia ymago(imago) necessario requirit distinctionem aliam sed in substantia animae nulla
78est distinctio igitur nullo modo habet rationem ymaginis(imaginis)

25 Item quod tunc in
79substantia animae et 2us actibus videtur quod inter partes ymaginis(imaginis) debet esse con-
80substantialitas sed inter substantiam animae et illius actus nulla est consubstantialitas igitur
81etc.

26 Item ut supra secundum augustinus 18 de trinitate capitulo 3 de magnis ymago(imago)
82dei in creatura rationali est immortalis sed isti actus 2i non sunt immorta-
83les nec incorruptibiles igitur

27 Item secundum hoc posset in mente rationali
84invenire ymago(imago) respectu cuiuslibet obiecti intelligibilis et divisibilis cuius oppositum innuit
85augustinus 12 trinitate capitulo 4 de magnis in eo solo quod ad contemplationem
86pertinet aeternorum non trinitas sed et ymago(imago) dei In hoc autem quod deri-
87vatum est in actione temporalium etiam si trinitas possit non tamen ymago(imago)
88dei inveniri potest et 14 trinitate capitulo 23 de parvis dicit quod non propterea est
89trinitas mentis ymago(imago) dei quia sui meminit mens et intelligit
90ac diligit intelligere et memorare et amare eum a quo facta est

28
915o quia eadem ratione in parte sensitiva essetymago(imago) trinitatis nam etiam
92sibi substantia animae cum obiecto comprincipat cognitionem et cum cognitione actum
93apprehendi sensitivum ibi igitur aeque est oridginatio et ordo conformis trinitati sicud(sicut)
94in intellectu dato quod sic sit assignanda ratio ymaginis(imaginis) consequens non conceditur
95etc

29 ad primum verum est quod ad salvandum rationem ymaginis(imaginis)
96in mente rationali aliqui ponunt aliquam distinctionem vel non ydentitatem(identitatem) inter substantiam
97animae et intellectum et voluntatem sicut scotus in 4 distinctione 16 per eundem
98ibi nulla ratio potest ibi talem distinctionem pro salie efficienter ut supra tetigi
99ultima quaestione idem nec ad salvandum ymaginem(imaginem) videtur hoc mihi neccessarium(necessarium)
100quia et si plures potentiae essent idem requiritur non salvaretur inter illas potentias
101alica(aliqua) originatio etc.

30 sed quia ego non teneo ibi talem distinctionem inter
102potentias animae dico cum doctore subtili et magistro in littera in ista
103distinctione 3 quod non potest in nobis reperiri similitudo ymaginis(imaginis) ad prototipum quia
104quia secundum magistrum magis est dissimilitudo quam similitudo et ideo dico quod nulla
105non tria sunt in mente nostra reliterquiritur distincta inter quae sit simul ratio o-
106riginis duorum ab uno et unius a duobus cum substantialitate
107id est aequali ydentitate(identitate) istorum trium realiter distinctorum oportet igitur vel quod ratioymaginis(imaginis) de-
108ficiat quoad originationem et distinctionem quoad consubstantialitatem et
109maxime hoc non est inconveniens de illo in quo tantum principale et virtualiter
110consistit ratio ymaginis(imaginis) cuius est substantia animae igitur etc.

31 Ad secundum dico quod
111in consubstantialitate deficit ymago(imago) a trinitate personarum inter quas est consubstantiali-
112tas verum est tamen quod alica(aliqua) possunt haberi signa expressiva istarum partium
113distinctarum quae vere affirmantur de eadem substantia et ista est consubstantialitas
114quam auctoritates ibi intendunt forte haberi eadem enim substantia animae est memoria
115intelligentia et voluntas ita enim secundum augustinum allegatur in littera distinctione 3 primi relative
116dicuntur ad invicem quod non esset nisi significarent alica(aliqua) distincta quae sunt
117substantia animae

32 ad 3 dico quod aliquando per quae exprimuntur distinctae partes
118ymaginis(imaginis) numquam vere removentur ab anima rationali unde haec pro specie
119vera et neccessaria(necessaria) si formetur anima est intelligentia memoria et voluntas nec aliud
120intendit augustinus per ymaginem(imaginem) esse immortalem quam quod anima ipsa manente
121necessario(neccessario) et immortaliter est talis qualis exprimitur cum de memoria intelligentia
122et voluntas

33 Ad 4 bene respondet scotus quod respectu dei ut obiecti rerum
123in mente causata ultima et perfectissima rationis ymaginis(imaginis) quia tunc illa tria
124non solum sunt expressa similitudo trinitatis increatae Ex hoc quod sunt 3es
125tales res sic se habentes inter se aliquo viso sicut divinae personae sic
126se habent inter se sed ultra hoc quia omnis actus est vere similitudo obiecti cuius est M67ra
1et quaedam expressa ymaginatio(imaginatio) ipsius licet aequivoca ideo quando actus illi illiciti
2respectu dei modo obiecti tunc per maxime cum tunc in obiecta inveniatur trinitas
3obiectiva correspondens quodammodo in mente trinitati subiectivae quod non
4contingit in aliis obiectis

34 Ex istis patet ad 5m quod perfectissima
5ratio ymaginis(imaginis) possibilis haberi in creatura respectu trinitatis non est in anima et actibus
6sensitivis quia ibiilli actus non possunt habere deum pro obiecto tamen videtur mihi
7quod in sensitiva humana quae est eadem cum intellecta eius potest poni i-
8mago in substantia scilicetymago(imago) trinitatis in substantia et actibus sensitivis
9ordinatus ut supra tactum est quaequam imperfectior quam respectu obiecti mere
10intellectualis quia actus sensitivi et appetitivi humani sunt simplices
11et inextensi ita bene sicut actus intelligendi et voluntivi sed se-
12cus est vere bruto verbi tales formae sunt extensae et ideo est
13perfectior similitudo ad trinitatem increatam simplicissimam

[Secundum Dubium]

35 2m dubium
14principale est utrum 2 pars ymaginis(imaginis) creatae scilicet actus intensis
15gignatur a prima scilicet a memoria

Rationes principales pro dubio secundo

36 et videtur quod non quia quid vocaretur
16ibi memoria vel nuda substantia animae et illa non sufficit sine obiecto vel
17specie vel habitu principare actum tunc enim semper intelligeret sicud(sicut) arguit philosophus 2
18de anima per 136 ubi probat quod ideo est actio sensibilis et sensus ut ex-
19ponit commentator actio sensibilis extra animam in movendo sensum et actio
20sensus quae est in sentiente id est qualitas qua sentiens qualeficatur est ea-
21dem actio haec commentator et commentis duobus proximo sequentibus exemplificat in audi-
22tu sicut inquit actio auditus id est audire vel actio so-
23nantis id est sonare est eadem

37Similiter quod actualis intellectio non distinguitur
24ab habitu videtur quod ille generaretur ex actibus et tunc statim
25haberetur habitus et actus perfectissimus receptibilis in tali potentia cum haberetur
26primus actus causativus habitus consequens falsum consequentia patet quia primus
27actus aliquem causat gradum habitus vel intellectus cum illo gradu causabit
28plus de actu quam ponit ante dum nihil habuit de habitu igitur inten-
29deretur actus et actus magis intensus magis causabit de habitu et
30sic circulariter sine fine donec intellectus habeat de specie tam huius quam illius
31quantum potest causare sed hoc est falsum igitur illud ex quo sequitur scilicet quod actus
32distinguatur ab habitu non est igitur intellectio sicut prolens a memoria
33sicud(sicut) a parente

Responsio ad secundum dubium

38 ad istud dubium dico ad praesens quod ymmo(immo) intellectio
34actualis distinguitur proles a memoria scilicet ab actu existens in actu primo
35sufficienti respectu intellectionis gignendae vel per praesentiam obiecti respectu primi actus
36naturalis in eo causabilis respectu corporalis obiecti videtur per speciem ante habitum prius ea
37in essentia absentia obiecti respectu cognitionis abstractae gignendae talis obiecti bene
38absentis unde de actu primo intellectivo scilicet respectu talis obiecti naturalis in causan-
39do verum est illud augustinus 9 8 capitulo 30 de parvis "ab utraque paritur no-
40titia a cognitione scilicet et cognito" et pro secundo dicto loquitur 15 de trinitate c 24
41de parvis dicens cum quod scimus loquimur ex scientia qua memoria
42tenus nascitur verbum quod eiusdem modi est omnino supra obiecti cuius est scientia
43de qua nascitur statim enim sequitur unde habetur quod ly 'eiusmodi' et cuius
44referunt obiectum et non notant speciem cognitionis formata quippe
45inquit cognitio ab ea re quam scimus verbum quicquid cordis
46dicimus

39 Item capitulo 28 dicit quod verbum gignitur de scientia
47quae manet in anima capitulo 36 simile ex quibus et utentis similibus eius
48auctoritatibus satis patet quod augustinus sensit intellectualem intellectionem realiter
49distingui a specie vel scientia habituali ex qua secundum eum gignitur tamquam
50proles a parente seu a comparente sed a mente sicut verbum et proles
51a dicente

Argumenta contra responsionem

40contra tamen hanc sententiam eius et meam quin potest per argumenta
52eorum qui tenent quod actualis cogitatio potest remanendo in mente subiective
53cessare esse intellectio ita quod tunc remaneat ista qualitas non
54existendo tunc intellectio sed species vel habitus igitur illud idem quod est
55species vel habitus anima non actualiter cogitante sit actualis cogitatio cum
56anima ceperit cogitare igitur frustra poneretur species vel habitus
57distinctus a tali actuali cogitatione et per consequens frustra poneretur
58realis partis secundae partis ymaginis(imaginis) a specie vel habitus intellectus naturaliter sibi
59praesupponentis in eodem assumptum probatur primo quia aliter quando quis actu
60intelliget haberet simul distinctas similitudines respectu eiusdem quod videtur super-
61fluum consequentia patet quia ubi secundum augustinum ubi videtur sequi illam distinctionem
62actu ab habitu vel specie 9 de trinitate capitulo 15 et multis locis actualis
63cogitatio est simillima speciei de qua gignitur

41 Item eodem actu M67rb
64cogitatur divinum verbum et aliqua res alia hoc non detur quod qua-
65litas quae est intellectio potest remanere non essendo intellectio alia
66ratione posset manere et sic non esse intellectio istius cuius fuit intellectus
67pari ratione et cuius vis alterius

42 Praeterea cum diligo uno
68actu virtuoso omnes bonos si quis eorum me ignorante aut
69malus cesso illum illo amore diligere quo eum dilexi
70omnes tales bonos quia tales et tamen non cessat iste actus igitur pari
71ratione de intellectione

43 Praeterea nihil diligitur nisi cognitum sed cognitio
72potest a deo destrui sine destructione qualitatis quae est distinctio
73igitur tunc remanebit et tamen non esset dilectio et pari ratione de in-
74tellectione

44 Praeterea ponatur dilectio qua Sortes diligit seipsum in platone
75tunc plato experietur se diligere igitur aliquid diligetur per istam
76dilectionem qua prius et non diligetur per eam illud quod prius as-
77sumptum probatur quia si sortes velit se diligere angelum et haec vo-
78litio ponatur in platone per istam plato volet se diligere an-
79gelum igitur sibi in proposito et probatur hoc ultimum assumptum qua per
80intellectionem qua sortes experitur se intelligere angelum primo tum in
81platone plato experietur se intelligere angelum igitur similiter etc. per
82volitionem

45 Praeterea dilectio sortis et odium platonis naturaliter compatiuntur
83se in voluntate sortis igitur cum odium sortis et odium platonis sint
84qualitates eiusdem speciei cum qualibet forma in subiecto aliquo potest una stare
85et alia sed in voluntate sortis cum distinctione terminata ad sortem potest
86stare odium sortis sed non potest cum dilectione Sortis esse odium
87Sortis igitur odium Sortis potest esse in voluntate Sortis quando ipsum noverit
88odium sortis et pari ratione potest hoc contingere de cogitatione sicut de
89volitione igitur

46 praeterea visio 7a potest esse in sensu quando ipsa non erit visio
90igitur similiter de intellectione in intellectu antecedens probatur quia pars alica(aliqua) intellectualis
91albedinis pedalis visae ab aliqua distantia multo minor
92maxima videlicet ab ista distantia ceteris paribus si per se esset modo videtur
93existens in tota albedine visa et tamen si per se esset ibi
94cessaret visibiliter sine hoc quod ista qualitatis cessaret esse quae nunc
95est visio eius igitur etc

47 Illa nunc non videatur patet quia si tota
96albedo secundum superficiem versum ad colum videtur quaelibet eius pars secundum
97eandem superficiem videtur tamen quod quaelibet talis pars cooperatur ad visionem
98totius et facit ad hoc quod totum a remotiori videri potest
99quam videri posset residuum ista amota si cetera sint paria
100quia compositum ex duobus maximis non visibilibus albedinibus ab aliqua
101distantia apparet habere partem extra partem in illa distantia igitur media
102pars videtur a illa distantia vel a tali et pari ratione medietas
103medietatis et sic sine fine quia autem illa non videretur alia albidine alica(aliqua)
104visa et tamen non conservaretur qualitas praehabita respectu eius arguitur
105quia delectatio sensitiva potest esse ita parva et ita remissa quod per illam
106appetitus huiusmodi non poterit perceptibiliter delectari igitur similiter de sensitiva
107visione consequentia patet quia sicut per minorem delectionem sensitivam minus
108delectatur appetitus huiusmodi ita minor visio ceteris paribus imperfectius
109repraesentat obiectum suum

48 Item vel oportet hoc ponere scilicet quod non est dare
110minimum visibile ab a distantia vel quod si sic tunc erit dare
111ultimum rei permanentis in esse puta visionis illius albedinis scilicet ab
112obiecti praesenti quo videtur inciperet esse distantior a visu ceteris
113paribus utrumque 2m apud alios est inconveniens igitur tales habens
114concedere primum

49 praeterea si parte albedinis visae per superficiem
115visam ad oculum continue corrumpatur secundum latum donec residuae
116cessent videri a bruto quaero autem in omni instanti habet tale brutum
117totaliter novam visionem et tunc esset dare ultimum rei permanentis
118in esse vel in omni instanti habet visionem minus extensam quam prius et hoc non
119est verum quia in visu bruti dum aliquid videat manet continue
120visio aeque extensa quia ita agit semipedalis albedo in totum oculum
121et visum bruti sicut pedalis vel 3o sequitur quod habet visionem
122remissiorem quam prius sed talis remissio non fit per subtractionem alicuius
123partis gradualis quia formae non illo modo intenditur vel remittuntur
124igitur oportet quod haec sit quia eadem qualitas manens cessat esse visio
125illorum quorum prius erat visio

50 praeterea sit albedo a visa visione
126b et post hoc instans ponatur una alia albedo simillima quae vocetur c M67va
1in eodem loco quo fuit a et a adnihiletur visione conservata
2quaero tunc aut per b videbitur simillimum a vel non si sic
3igitur visio b quae modo non est visio b quae modo non est visio c
4erit postea visio illius et per consequens eadem visione qua videbitur
5una pars integralis albedinis videtur et una alia similis
6igitur igitur pars integralis vel noviter acquisita videtur per visionem
7continue prius repraesentantem partem integralem praeexistentem si non
8contra a potest videri ab oculo meo tuo et infinitis aliis
9igitur infinitae visiones possunt repraesentare a quae possunt esse simillimae
10visioni repraesentanti c albedinem simillimam enim quarum nulla potest re-
11praesentare c nec aliud ab a consequens falsum quia tunc sequetur quod
12iste terminus repraesentativum a esset terminus communis infinitis individuis
13eiusdem speciei conveniens et repugnans aliis infinitis eiusdem
14speciei consequens est falsum tunc enim periret via probandi per indeterminatam
15aliam universalem

51 Similiter primo de caelo arguitur quod si haec terra na-
16ta sit descendere ad centrum hoc quod quaelibet terra istius mundi
17vel alterius nata sit descendere ad hoc centrum et sicut habere
18ibi per commentatorem commento 80 dicere quod terra alterius mundi movetur ad
19centrum illius et non ad centrum istius quia est proprii quibus illi
20centro Istud est extra normam nec indigeret dispu-
21tatione ubi et habetur propinquitas non variat speciem et mota pro
22his ibi 78 Sed haec ratio philosophi non valet negato principio
23hic assumpto ad propositum igitur

52 Item intellectus qui modo non intelligit
24per intellectionem a potest intelligere per a igitur similiter obiectum modo non
25intellectum per a poterit per ipsum intelligi loquor de intellectionibus
26similibus et obiectis similibus Assumptum patet quia intellectio Sortis potest poni
27in Platone et consequentia patet quia notitia essentialius dependet a subiecto quam
28ab obiecto

53 Item conceptus numerales omnes sunt eiusdem speciei aliter partes
29albedinis divisae possent causare infinitas qualitates specifice distinctas
30nam illis visis potest intellectus habere conceptus numerales quot sibi formare
31placuerit Isti igitur conceptus sic potuerunt intendi et re-
32mitti quod erunt simillimi et per consequens qui prius repraesentavit
33alius cui fuit simillimus quia si quid convenit uni simillimorum simile convenit
34vel convenire potest reliquo aliter sequitur inconveniens illatum in argumento 10

54
35 Item si oculus videat continue aliquid prius motum et post
36quiescens eadem visio quae prius repraesentavit motum re-
37praesentabit quietem et non motum

55 Item quaelibet pars
38quantitativa visionis bruti quae visio est visio perceptiva
39vel perceptio et multae sunt partes ita minime quod si essent per se
40nulla earum esset visio perceptiva licet remaneret in oculo
41quo prius nam aliqua poterit esse ita remissa quod non poterit via
42naturae esse perceptio igitur pari ratione aliqua esse ita modica secundum extensionem quod
43non erat perceptio et similiter obiectum potest esse ita modicum quod non videtur
44perceptibiliter igitur qualitas ita modica quod non percipetur et tamen
45talis pars in toto erat perceptio quia tota per partes suas est
46perceptio et praeter haec sunt eiusdem speciei igitur si una est perceptio
47et reliqua igitur etc.

56 Praeterea si visio vel intellectio separarentur
48a subiectis suis non essent cognitiones igitur quod sint cognitiones
49accidit eis cum antecedens sit impossibile

57 Item per Philosophum 7 Physicorum
50ad qualitates de prima specie non est motus quia sunt ad aliquid Istud
51quia non sufficit nisi specialiter intellectum quia omnia de mundo sunt ad aliquid
52generaliter loquendo vel relationes quaedam Si vero intelligat res
53quae est notitia potest esse maior vel clarior notitia in duplo
54licet ista res quae est notitia non sit maior in duplo et sicut proportionaliter
55augeatur tunc habetur propositum et cum hoc declaratum est dictum philosophi
56igitur etc.

58 Aliqua etiam argumenta sunt quae apud me nullum vel mo-
57dicum habent colorem ideo omittantur

[Responsio propria ad argumenta]

59 Istis non obstantibus
58teneo conclusionem contrariam quam alias probavi distinctione 1 licet haec conclusio sit multorum
59modernorum et arguit Fitzralph contra eam per auctoritatem Augustini
60qui 11 de trinitate c. 22 dicit quod "illud quod formatur in acie cogitantis
61est ab eo quod in memoria conservatur et ab eo sicut proles
62a parente" et in multis passibus quos allegat similia

60
63Item per rationem si qualitas quae est cogitatio potest cessare esse M67vb
64cogitatio inhaerendo tamen animae sicut prius igitur pari ratione poterit
65iterato reincipere esse actualis cogitatio et tunc intellectus noviter
66intelligeret sine hoc quod noviter esset causa illius intellectionis in aliquo
67genere causae quia nihil noviter ageret aut noviter reciperet
68et sine dubio inquit non videtur hoc intelligibile plura alia arguit quae omitto
69Sufficiunt mihi rationes aliquas tactae de transitu a contradictorio
70in contradictorium et quod rationabilius poneretur hoc de ipsa potentia animae quam
71de accidente recepte et similia quaedam

61 Ad primum in contrarium dicendum
72quod conclusio est vera saepe de similibus quarum est tantum habitualis repraesen-
73tatio illius obiecti et alia actualis immo de actualibus non est
74inconveniens dummodo sint alterius rationis sicut de intelligendo cognitione
75alicuius rei in verbo et eiusdem in genere proprio

62 Ad secundum responderi potest
76in prologo quod hoc non sit per eundem actum numero

63 Ad tertium obiectum
77istius quod per se diligitur scilicet bonitatis moralis non diligitur nisi per accidens
78in casu argumenti et de talibus concessi supra distinctione prima quod possunt non
79cognosci vel non diligi eisdem actibus remanentibus sicut eodem actu
80visionis quo primo video per accidens substantiam panis in hostia
81consecranda eandem non video hostia et sic in proposito
82cum indistincte diligo moraliter bonos quia tales unde cum me
83ignorante desinunt aliqui esse boni desinunt et a me
84diligi illo actu

64 Ad aliud quod tunc posset aliquid diligi et non
85cognosci patet ex prima distinctione ubi tenui quod dilectio est cognitio
86et tunc nego consequentiam illam

65 Ad quintum dicendum quod si dilectio
87qua Sortes diligeret se ipsum in platone plato per istam non di-
88ligeret platonem sed sortem Et similiter si dilectio qua sortes neces-
89se diligere angelum poneretur in platone plato per illam vellet
90sortem diligere angelum et eodem modo si intellectio qua sortes
91experitur se intelligere poneretur in platone iste iudicaret sortem
92intelligere vel experiretur nisi experientia aliud connotet in hoc
93vocabulum

66 Ad sextum bene volo quod dilectio sortis et odium
94platonis naturaliter se compatiuntur in eodem dici tamen potest quod non omne
95odium eiusdem speciei cum odio platonis compatitur secum sortis
96naturaliter quia aliquod eiusdem speciei sibi contrariatur et istud non quia
97ad contrarietatem actuum huiusmodi individualium dilectionum scilicet et cognitionum
98requiritur identitas numeralis obiecti unde etiam illi iudicio quo iudicarem
99hunc hominem esse sortem demonstrato sorte repugnaret contrario iu-
100dicium quo iudicarem eum non esse Sortem et tamen non illud iu-
101dicium quo iudicarem illum hominem non esse sortem demonstrando
102platonem unde amor et odium vel error et scientia non contrariantur
103nisi sint respectu eiusdem speciei cum quibusdam qui invicem contrariantur et in hoc
104est speciale in actibus vitalibus qui sunt ipsius motus et or-
105dines potentiarum erga obiecta

67 Praeterea contrarietas si esset inter illas
106qualitates non cessarent esse contrariae ex hoc quod cessarent re-
107ferri ad quae prius videretur posse uno modo Aliter etiam ve-
108rius quod non sunt eiusdem speciei quia ex alia et alia causa concepta
109habentur alia etiam talia secundum speciem Istud tamen argumentum et vere
110omnia alia procedunt ex non causa ut causa quia difficultas est
111communis isto non posito et quaeritur eius causa quomodo evadetur

68 Ad
112septimum cum accipitur quod visio potest esse in sensu subiective sine hoc quod
113ipsa sit visio nego et tum probatur quod albedo minor in toto
114suo potest videri quam si esset per se concedo quam posset si nulla
115videretur non dico quam si esset per se quia tales multae simul positae
116possent sensum immutare licet non componerent et ultra si
117omnes aliae partes destruerentur talis pars cessaret videri
118et ista enim qualitas cessaret esse quae prius fuit visio istius
119et cum probatur quod non a simili per delectationem appetitus quae poterit esse
120ita remissa quod appetitus illa informatus non poterit per istam
121perceptibiliter delectari si intelligatur quod delectatio ista poterit
122esse ita remissa quod ista delectatio non perciperetur concedo et
123proportionaliter de visione Si autem intelligetur quod sicut ita parva quod
124obiectum delectationis per huiusmodi delectationem vel qualitatem non perciperetur
125nego quia nullus talis actus in sensu vel in intellectu distincte percipitur per se
126ipsum

69 Ad octavum non pono aliquod minimum visibile ab aliqua distantia M68ra
1dividi

70 Ad nonum tenendo augmentationem et diminutionem gradualem
2in formis fieri per additionem et subtractionem similis in specie

71 Ad 10
3dicendum quod alia albedo non est nota videri visione qua albedo
4de facto videtur et conclusio ad quam deducitur non est inconveniens non plus
5quam quod iste terminus producibile de hac materia prima demonstrato conveniat infinitis
6producibilibus individualis ex ea et tamen nulli omnium ex aliis materiis pro-
7ducibilium et tamen istud argumentum a nullo negatur quare igitur primum ab
8isto argumento et quod tunc accipitur quod petit via inducendi uni-
9versalem non sequitur sed est fallacia consequentis verum est enim quod hanc
10universalem omnis visio huiusmodi speciei cuius est visio albedinis b potest esse
11visio b perit via vera inducendi sed non hanc omnis talis
12visio est visio albedinis

72 ad secundam propositionem de philosopho et commentatore primo de caeli
13et tamen nullus catholicus debet tenere istud argumentum valere nisi qui negaret
14dei omnipotentiam posse extra hunc mundum alium omnino similem producere
15et posito quod sic fiat conclusio quam philosophus probare ibi nititur falsa esset et
16de facto est falsum et erronea secundum principia fidei quia intendit ibi probare
17impossibilitatem plurium mundorum haec igitur ratio movisse catholicum
18minime debuisset

73 Ad 11 bene volo quod aliquo modo non
19intelligitur per intellectionem a potest in casu per accidens esse obiectum illius intellectionis
20non per se et tamen probatur quod sic quia aiius potest per istam intelligere si po-
21natur in ipso et intellectio essentialius dependet a subiecto suo quam ab
22obiecto et dico quod saepius vel saepe essentialius in essendo sed quod
23ipsa sit cui inhaeret scilicet vitali principio repraesentet obiectum cuius
24est dum actu sibi inhaerebit hoc habet inseparabiliter ex natura sui
25et in hoc nec ab obiecto dependet nec oportet quod a subiecto active sed
26ab isto qui active conservat eam in subiecto quodcumque illud fuerit

74
27ad 12 quod conceptus pure naturales non sunt eiusdem speciei sed sunt conceptus
28mere cincategorematica sicud(sicut) 'omnis' et 'aliquis' quod patet quia terminum mediante sequentem
29faciunt stare confuse tantum sicut omnis non enim sequitur bis com-
30medisci panem igitur bis istum panem vel istum et ideo quantumcumque
31unus intendatur vel remittatur numquam fiet simillimus alteri sicut nec
32conceptus cui correspondet haec vox aliquis potest fieri simillimus qui exprimitur
33per hanc vocem omnis et consequenter per omnia Ad propositum respondeo de illis
34sicut de istis

75 unum tamen est advertendum quia nominaliter expressa sumuntur
35quasi collective et non faciunt terminum mediate sequentem stare confuse
36tantum sicut nec omnis quando sumitur collective

76 Ad 13 dicendum quod ac-
37cedit visioni quod eius per se obiectum moveatur vel quiescat
38et per consequens quod ipsum sit motus visa quod ipsum sit quies quamvis
39mediate visione possit evidenter iudicari vel saltem apparere
40quod res visa moveatur et ideo dicatur motus esse per se sensibilium
41et ideo hic est dicendum consequenter sicut supposito ad 3m

77Ad 14 sicut
42ad probationem 7i

78 Ad 15 verum est quod omnis cognitio repraesentat
43alicui illud cuius est signum et ideo si in nullo est subiective nullius est signum
44tale naturaliter offerens obiectum cuius natum est esse signum nisi forte per
45modum obiecti sicut ymago(imago) hoc actum repraesentat herculem et facit her-
46culem habitualiter cognitum venire in actualem cogitationem sed de ta-
47liter signare nihil ad propositum et bene concedendum est quod eo modo quo
48accidit illi rei quae est intellectio quod ipsa sit accidens non enim
49est accidens nisi quando accidit et sicud(sicut) accidit sibi esse qualitatem quia non
50dum qualitas nisi a qualificando ita accidit sibi quod sit ipsa cognitio
51quia natura sua est nata esse accidens non sibi ipsi sed suo subiecto et sicut
52non potest illi in esse subiective quin ipsum qualificet ita nec quin sit sibi
53cognitio

79 ad 16 dicendum quod ista conceptio non solvat in talibus
54non esse motum ad mentem philosophi quia ista conceptio ponit formam omnem
55in qua philosophus ponit motum secundum qualitatem esse sine additione vel subtrac-
56tione rei sed verior fantasia pro philosopho est quod non scientia fit vel potest fieri
57scientiam sine mutatione scientis vocando scientiam omnem veram notitiam
58iudicativam si enim stante notitia tali res aliquando res haberet et
59post incipiat ita se habere sic talis notitia significat tunc habetur scientia sine
60mutatione scientis quia eo ipso quod res est vel non est oratio dicitur etc.

80Similiter est
61de actu virtuoso ipsa appetitivo quam cognitivo quod potest esse sic bonus
62et talis qualis debet esse postquam non fuit talis sine novitate alicuius
63sibi addita in subiecto per novitatem praecepti vel huiusmodi similiter de pulchritudine M68rb
64et de sanitate et ita de multis quae ponitur in prima specie qualitatis nam alia
65fiunt pulchritudo vel sanitas per amotionem aliorum sine additione
66vel subtractione ab illa vel ab illis quae erunt pulchritudo vel sanitas

Responsio ad principales argumenta
Ad primum principale argumentum

81
67 ad primum argumentum principale istius dubii cum inquiritur quid vocaretur me-
68moria videtur mihi quod respectu primi actus intuitivi intellectus cum aliquo sufficienter prae-
69sente ad causandum actum istum se habent sicut parens illius notitiae
70tamquam prolis respectu autem actuum abstractivorum post ipsum qui causantur ab intellectu
71et actu intuitivo intellectio cum habitu vel specie vel quovis alio
72nomine appelletur apud me cum magis proprie loquendo vocari debet habi-
73tus quia species stricte loquendo solet vocari ponentibus aliquid in posito
74primum primo actui quod non credo esse neccessarium(necessarium)

82 et tamen probatur quod habitus
75vel species non distinguitur ab actu nec econtra per speciem in sensu dicendum
76quod sensus dupliciterum sumitur Uno modo pro posito videtur natura vitali re-
77ceptiva immediate sensationis et in illa non recipitur alia praevia primo
78actui posteriorem tamen bene recipit qualitatem quia saepe vocatur
79species ab auctoritatibus et secundum veritatem est habitus alio modo
80sumitur sensus pro composito ex tali potentia et ore corporeo cuius est actus
81et figura et sic loquendo in sensu id est in organo sensus quae est altera pars sic ac-
82cepti sensus recipitur species quae est principium activum sensationis re-
83quisita necessario ad naturalem actionem sensationis exterioris licet ipsa non
84sufficiat cum sensu simul actione propria obiecti et hoc est quod additur quod in
85sensu est eadem actio sensus et sensibilis quia ipsa sensatio est actio acta
86utriusque et eodem modo proportionaliter est de intellectione intuitiva et si quis
87vocet illam sensationem vel intellectionem speciem obiecti id est similitudinem vel
88ymaginem(imaginem) eius concedendum est certe a specie sic data non distinguitur actualis
89sensatio sed sic loqui est extra propositum loqui modo est eadem actio audi-
90tus vel sonantis scilicet ipsam audire sicut ipsamet exprimit auctoritas

Ad secundum principale argumentum

83
91ad 2m de mutua circulatione in causatione alicuius portionis
92habitus et econtra Respondeo ut alias alibi pono quod concesso tali processu
93mutuo primus causans habitum inclinatum ad actum similem relin-
94quit unam portionem de specie habitus quae portio vocatur forte dis-
95positio non differens ab habitu nisi sicut imperfectum a perfectiori eiusdem
96speciei et haec dispositio quae vocetur a iuvat intellectum ut possit
97in portionem parvuli?am novam actus multo minor est priori quia respectu
98prioris egit intellectus secundum ultimum potentiae cum actu intuitivo eiusdem
99obiecti et parvum plus potest noviter intellectus cum illa dispositione quam prius
100secundum intensionem et vocetur illa portiuncula addita primo actui
101abstractivo b tunc b est multo minor quam actus cui additur
102et per consequens minorem portionem causabit de habitu quam erat proportio
103a et ita continue proceditur hinc inde ad minus et minus semper
104quam prior donec omnis deficiat ulterior addendo et sic sistetur
105forsan in aliquo citra summum ibi causabile ex omnibus illis portionibus
106per illum modum additum ita est ut convenit saltem et hoc dixi
107de primo actu abstractivo quia respectu intuitivorum non est potentia habitualis
108quia per nullum habitum potest intellectus et actus qui generant habitum sunt
109tales quales iterato inclinat habitus in illis nec sunt nisi abstractivi
110nec in intellectu nec in sensu

84haec est Responsio modo communior huic
111etiam addi aliam talem quae aliquibus magis scilicet quod cum habetur actus
112primus sensationis intuitivae vel intensionis intuitivae simul tempore
113semper illa virtute habetur duplex in bonis notitia actualis abstractiva
114respectu eiusdem una individualis alia specifica quarum 2arum utraque sta-
115tim relinquit dispositionem vel habitum qui cum intellectu sufficiat post
116in absentia obiecti tunc intuitivae cogniti ad abstractivum actum in
117qualem non poterat ante intuitivam talis obiecti et tunc est Respondendum quod in
118prima generatione habitus ita est potentia attenta circa obiectum suum mediate
119cognitione intuitiva sui quod nichil(nihil) advertit de abstractiva sua
120cognitione sed solum per discursum postea sibi innotescit quod
121talis causabatur qui habitum in potentia derelinquit et diceretur secundum hanc
122suam responsionem quod portio primo causata de habitu vel ultra de actu
123apposuit sed causabatur ideo ut esset principium actus alterius in
124futuro et quod quando aut isto habitu intellectus principiat novam
125actum virtute propria et virtute habitus verum est quod actus causatus
126derelinquit additionem ad habitum priorem sed ista portio habitus M68va
1prioris ex novo actu qui actus procedit ab intellectuali et priori habi-
2tu nihil addit ad habitum ex quo causatur illa vice et pro hoc quia intellectus
3est iam prius natura latus et adhibitus tantum illi obiecto respectu cuius iste actus
4virtute sui id est et habitus praehabiti quantum potest pro ista vice prius natura ut
5dixi quam informetur portio habitus nova nec ideo ingeminavit
6natura habitum causari vel talem habitus proportionem ut serviant ad actum
7aliquem cum primo est sed ideo potius illa nova portio accrescit
8ut illa serviat in futurum

85 et secundum hanc responsionem negatur tota illa fantasia
9de mutuis reflexionibus habituum et actuum in causando sta-
10tim ponit quod portio habitus non apponit aliquid ad actum ex quo
11processit Et hoc quia ut praetactum est intellectus non adhibetur
12obiecto nec applicatur creatura nisi mediante habitu quae ponit eliciebat
13sic habituata alias cum bene poterit potentia illa mediante toto
14habitu composito ex parte habitus nunc genita et priori parte habitus
15in actum perfectiorem quam sit iste quem nunc elicit mediante priori
16parte habitus Responsionis sive sit vera sive non esset difficile
17reddere claram causam aliam quam nunc dictam sive ista sufficiat
18sive non

86 contra tamen per priorem Responsionem est argumentum unum probabile
19quia quantumcumque sic decrescat augmentum habitus ex una parte
20et actus ex alia et bene intelligitur actus et habitus ex infinita
21intensiva per hunc modum ymmo(immo) quod ad modicum hinc tamen stetur cum
22de habitu illo ad quem pervenitur ex omnibus portionibus illis composito
23quaeretur an sit causatus a toto actu et alia parte et pari ratione ex
24alia parte de actu composito ex omnibus portionibus actus praeter
25primum qui non processit ab habitu quaeretur an iste actus causabatur
26ab habitu isto qui totus provenit ex actu illo quem nunc habito et
27sequentibus apponitis per portiones habitus vel non si sic videtur esse cir-
28culus in causis et quod idem per consequens erit a se Si non contra
29totus b erit causatus a quo igitur et similiter totus a erit causatus a quo igitur
30sit habitus iste totus b et primus actus qui omnem praecessit habi-
31tum sit a habitus et actus compositus ex illo et sequentibus sit c
32et positus ex residuis partibus praeter a sit d

87 Hic possunt
33responderi secundum duplicem fantasiam una est quod tandem devenietur vel ad
34actum ita debilem et remissum quod iste non sufficiet ulterius
35causare portionem aliquam habitus ulteriorem vel econverso quod tandem de-
36venietur ad portionem causandam habitus a portione actus ulterius
37praetacta proveniente ita remissam et debilem quod illa habitus portio
38non erit pro illa debilitate ad remissionem sufficiens ad ultimum actui
39opponendum et hoc poterit quandoque contingere ex una parte quandoque
40ex alia secundum portionem et exigentiam quantitatis virtutis primae maioris vel minoris

88 Et contra hanc responsionem obstare non video li
41quod non est dare minimum actum in specie alica(aliqua) mere naturaliter agentium in-
42existens aut portio ultimo addita est suo toti in eodem quo
43primo est particula alia inexistens igitur nulla erit ratio quin ipsa debeatur
44agere sicut priores maior huius autem rationis declarari posset
45inductive licet non sit dare maximam quae sit a certa distantia
46ceteris paribus non possit usum immutare ad visionem sui
47vel enim oportet hoc vel oportet dare minimam a tali distantia visibilem
48et tunc oportet naturaliter dare ultimum rei permanentis inesse ut alias probavi
49sequi et nihilominus falsum est ex quo tamen ipsa est maxima ex qua videri
50non potest a tali distantia ceteris paribus sequi quod non est dare ita parvam
51sibi possibilem addi secundum latum ad superficiem illius albedinis ad nos
52versam quin ab ista distantia poterit residium resultans
53videri et agere in sensum illum et per consequens cum totum non possit
54agere ibi subtracta ipsa erit virtus activa partialis eiusdem activi
55totalis in hoc passu et ita arguatur per idem medium quod ignis
56quantumcumque parvus agere possit in passum ibi positum in quacumque
57distantia recta ab eo quantumcumque magna ponatur et si distat
58ad spatium mille mundorum tanto poterit toti inexistere quod
59hinc agat quod concedo et ideo non possum istam iam positam Responsionem in casu argumenta licet pulchra et probabilis appareat prima facie susti-
60nere nisi vellem dicere quod totum aliquod cuius auctoritas intelligatur
61ex omnibus et qualibet sui parte agit in quod in quod medietas virtutis ad M68vb
62operatur nihil agit quod non esset ut mihi videtur rationale

89
63aliter poterit fantasari quod non sit dare ultimam portionem
64habitus quae sufficiat causare aliquid de actu nec econtra sed sit uterque
65processus hinc inde sine fine ex ea parte versus quam hinc inde
66itur semper ad minus et minus sicut est de proportionibus partibus
67bipedalis lineae quam partium prima sit eius medietas secunda medietas
68residui et sic sine fine id est sine ultima et cui videbitur hoc
69falsa fantasia(phantasia) non vera neccesse(necesse) habebit totam primam Responsionem

90 ad argumentum
70principale cursum in Respondendo directe et se ponere ad 2am sed
71hanc substinendo(sustinendo) cum quaeretur aut totus habitus causetur ibi ab aliquo vel
72non constat enim quod causatus sit ab aliquo vel aliquibus actibus
73vel dabitur aliquis habitus causatus naturaliter et non ab actu vel ab ac-
74tibus quibuscumque quod mihi dandum non indetur unde mihi videtur quod melius
75dicitur ab actibus quam ab actu quia multae ymmo(immo) multae infinitae partes
76actus a quo diceretur causari causantur econverso ab habitus huius partibus sed
77econverso non est dandum quod totus actus c causatur ab habitu vel habi-
78tibus ex parte alia quia a actus praecessit omnes per positum totus
79enim d actus est causatus ab habitu vel habitibus ibi datis
80quia actus a non procedit ibi ab aliquo habitu ideo non est circulus
81ut argui posset idem a seipso causari immediante in isto processu
82mutuo praeconcesso secundum primam Responsionem si autem quaeratur ulterius secundum
83hanc fantasiam Respondendo uter totus habitus b sumpto ly totus
84catholice causet ibi actum aliquem et pari ratione econtra uter totus
85actus d causet ibi habitum aliquem vel effectum adaequatum sibi

91 Respondendum
86mihi videtur quod licet uterque totus causetur ut praedixi neuter cum
87totus aliquid causet neuter enim ibi totus habet aliquid posterius se secundum
88naturam quia non est maior ratio quod iste totus quam iste tum ex utraque
89parte fuerit processus in generationibus huius sine fine id est sine ultimo genito
90et tamen omnis effectus sed naturam est posterius sua causa

92 Contra in quocumque
91passu uniformiter praesente utrique potest causa alia mere naturaliter activa alicuius
92speciei habere effectum ab eo causatum potest et causa perfectior et intensior eiusdem speciei tunc quando est imperfectior sed b habitus et prima eius
93pars quae causabatur totaliter a posito actu a quae prima pars habitus istius
94vocetur c b inquam et c sunt eiusdem speciei ultimae seu specialissimae
95et b est perfectius in ista specie quam c sicut omne totum sua parte
96et c in potentia ista utraque aequaliter praesenti habet effectum posteriorem
97secundum se naturam igitur et b

93 Respondendum quod maior licet sit valde
98apparens falsa est tamen in casu argumenti secundum hanc Responsionem fantasiae quam per-
99tracto non enim oportet quod illud perfectius habeat effectum aliquem se toto
100simul sumpto vel quacumque parte eius posteriore in tali passo sed
101sufficit quod quaelibet eius partes si sic mutuo producebant
102ad quas pervenitur circa finem talis processus habeant effectus suos
103ad hoc stantes et ad invicem componentes in ista potentia quibus in ea
104stantibus totus iste habitus b simul sumptus plus non potest sed
105illis amotis plus multo posset b totus quam c producere sicut
106faciet alias forte postea postquam cessantibus omnibus
107illis actibus partialibus totus b remanebit et in alicuius actus prio-
108ri toto similes inclinabit Exemplum causae negationis dictae man?
109inextensum sit quod a calor pedalis calefacere aliquem cir-
110cumstantem usque ad aliquam distantiam et calor ab isto primo
111causatus ulteriorem et ita deinceps donec semper pars posterior re-
112missius in agendo quam prior ita sua procedant actiones usque quo
113cessent agere et isto modo totus calor compositus secundum extentionem
114ex omnibus illis quorum quilibet prior pertingere ymaginatur(imaginatur) usque
115ad remotionem est calor ita perfectus sicut sua prima pars et tamen non
116agere in passum sibi immediatum secundum situm et est ibi causa proportionalis
117priori quod quemlibet eius pars sistens circa finem huius protensionis egit
118quantum potuit et ex remissionitate continua venitur usque ad de-
119fectionem et in potentiam ulterius sit agendum hic tamen in exemplo est illud i-
120maginabilius secundum protensionem quam in proposito de quo inquiritur nisi quod ibi
121magis patet qualiter quaelibet perfectio istarum in quibus processit ista mu-
122tua reproductio sistens alicubi circa finem processus habet effectum
123sibi aequatum qui et continuat in casu argumenti et ideo non potest plus quasi M69ra
1agere isto remanente in ista potentia quam iam egit

Tertium Dubium

94 3m dubium 2i articuli
2est utrum 3a pars ymaginis(imaginis) procedat realiter a 2a amor scilicet a notitia

Rationes principales

95 Et videtur quod non quia si sic tunc amor angeli qui peccavit
3quo affectavit aequalitatem dei processit ab alia notitia dei aut igitur obscura notitia dei aut a clara si igitur ab
4obscura notitia cum igitur obscura notitia in illo fuit
5pena peccati sequitur quod primum peccatum angeli praecessit alia pena peccati
6et ita sequitur quod pena naturaliter saltem praecessit culpam contra augustinus super genesem ad litteram capitulo 24 si amor istius angeli processit
7a clara notitia dei igitur angelus malus clare vidit dictum quando
8fuit in maximo peccato et per consequens simul fuit miser et beatus quia nullus
9potest deum clare videre nisi beatus quia haec est vita aeterna ut cog-
10noscat te etc. Iohannes 17

96Item tunc primus amor
11in mente alicuius procederet a notitia et supposito quod iste amor
12sit respectu alicuius delectabilis non tunc illa notitia sit verbum quia est cognitio
13alicuius respectu placentis igitur verbum per diffinitionem(definitionem) verbi ex quo sequitur quod
14primus amor mentis in isto casu procedit a verbo consequens falsum
15quia tunc recte esset causa et effectus respectu eiusdem quia omne verbum procedit
16ab amore secundum augustinus 9 de trinitate 21 24 et 31 et libro 14 de trinitate capitulo 14
1727 et per consequens si amor iste primus procedit ab aliquo verbo et illud
18verbum ab aliquo amore tunc primus amor procederet ab
19amore et ita idem causa sui

97praeterea quod primus amor non procedat
20ab alia notitia videtur quia prima notitia procedit ab amore igitur non econtra
21assumptum probatur quia prima cognitio sensitiva procedit ab amore igitur et
22intellectiva ultimum assumptum probatur quia prima notitia sensitiva fit a voluntate
23copulante sensum cum sensibili secundum augustinum 11 de trinitate capitulo 9 9 21 29 et quasi
24per totum librum sed voluntas non copulat nisi per amorem cum non
25habeat actum aliquem alium quo sic copulet igitur quaelibet cogitatio sensitiva
26procedit ab amore

98praeterea appetitus sensitivus potest esse sine cogitatione
27igitur et appetitus intellectivus assumptum probo quia naturaliter haberes fa-
28mem et sitim et si numquam haberes vel sentire aliquid ab extrinseco
29sed fames et sitis sunt appetitus per commentatorem 2 de anima commento 28

99
305o talis dilectio haec elicita a voluntate aut est eadem cum intellectione
31praesupposita ad hoc quod aliquid haec diligatur aut non si sic cum
32non sit maior ratio quod ista res potest fieri dilectio quam odium
33igitur dilectio potest fieri odium consequentia probatur per sillogismum(syllogismum) expositionum haec res
34est dilectio haec res potest esse odium igitur dilectio potest esse odium
35Si non est intellectio cum deus omne absolutum causatum posset conservare sine
36alio igitur posset servare dilectionem istam destructa ista intellectione
37et eadem ratione omni intellectione destructa et tunc voluntas posset
38diligere incognitum contra augustinum et contra experientiam et iuxta hoc ex
39liberate voluntatis potest idem inconveniens deduci quia tunc voluntas libere
40posset imperare cogitationem de aliquo de quo non cogitatur actu
41aut igitur illud apprehenditur actu aut non si non voluntas operatur volitione circa
42incognitum si sic frustra praeciperet quod fieret prius quam praeciperetur
43in prima hoc erat contra casum

Oppositum

100ad oppositum 15 de trinitate capitulo 67
44et 77 utrobique enim dicit quod amor procedit ex scientia de ipsa
45mente

101praeterea notitia praesupponitur amori sicut probat augustinus
468 de trinitate capitulo 16 et 10 de trinitate capitulo 48 et quasi per totum librum et 3
47de libero arbitrio dicit hoc capitulo 42 quod nihil potest amari nisi cognitum
48quamvis possit aliquid cognosci et non amari sicut vult augustinus
49omnibus praeallegatis igitur cognitio aliquo modo est causa amoris et certum
50est quod non materialis nec finalis igitur effectiva igitur amor procedit a notitia
51actuali

102Praeterea nisi amor procederet a notitia actuali
52seu cogitatione non esset amor inter ista 3a proportionaliter spiritus sanctus cuius
53oppositum declarat augustinus 9 de trinitate capitulo 29 et 15 de trinitate capitulo 67

103praeterea philosophus et commentator 3 de anima commento 50 determinantes modum per quem
54generantur in animali desiderium vel appetitus dicunt quod hoc fit ex hoc quod
55ymaginatio(imaginatio) ymaginatur(imaginatur) rem primo vel intellectus et postea res ipsa con-
56cupiscitur vel res praesentatur igitur ipsi volunt quod amor sive de-
57siderium quod ipsi vocant ibi appetitum intellectivum sicut ibi dicit commentator
58fiat ex actuali cognitione

104 praeterea commento 54 dicit commentator quod omnis
59appetitus fuerit ab intellectu in actu

105 praeterea commento 56 dicit commentator M69rb
60quod omnis appetitus fit ex ymaginatione(imaginatione) et ymaginatio(imaginatio) ex 5
61sensibilibus partibus

106 praeterea 12 metaphysicae commento 36 sit appetitus
62in brutis animalibus est propter sensum qui apprehendit voluptuosum
63ita voluntas sive desiderium intellectus est propter intellectum et statim
64post desiderium non est propter aestimationem illius quod est aliquid esse bonum et
65nos aestimamus aliquid esse bonum propter quod desideramus ipsum etc.

Responsio ad tertium dubium

107
66ad istud dubium dicendum est quod sic loquendo de amore qui est actus a-
67mandi vel appetendi per viam naturae causatur et ideo amor huiusmodi inter partes
68ymaginis(imaginis) a proportionaliter spiritu sancto in ymagine(imagine) causata secundum augustinus ubi prius arguendo ad
69partem oppositam dubitationis huius haec conclusio satis patet per argumentum supra positum
70in primo articulo quaestionis et per haec argumenta ad partem 2am

108 Si instes per
71augustinum 9 de trinitate ubi quasi per totum dicit quod mens humana est ymago(imago) trinitatis increatae ratione istius trinitatis scilicet mentis notitiae et amoris in qua
72trinitate notitia procedit de mente et amor de notitia sunt una essentia
73mentis igitur isor ibi non distinguitur realiter a notitia actuali a qua procedit nec
74notitia actualis quae est ibi proles a mente ipsa tamquam a parente

109 Respondet
75unus doctor quod amor et similiter notitia tripliciter accipiuntur uno modo
76pro potentiis 2o pro habitibus 3o pro actibus et ultra secundum hanc distinctionem
77esset dicendum ad verba augustini in isto passu quia per aequivalentiam tnri[?]
78secundum ymaginationem(imaginationem) solum est trinitas illa non secundum rem cuius partes ymaginatae(imaginatae)
79sunt secundum augustinum ipsa substantia animae nec est ibi processus unius ab alio in ipsa
80mente secundum veritatem rei extra nisi virtualiter solum quia scilicet mens ipsa
81continet partialiter ista quorum unum procedit realiter ab alio et 3m ab
82utroque

Ad rationes principales
Ad prima ratio

110 ad primum argumentum in contrarium respondet siranf quod ista notitia ac-
83tualis quae primo fuerit clara dei notitia scilicet quando deus ostendit se clare illi
84angelo postea fuerit obscura scilicet quando deus subtraxit se ab isto
85angelo cum peccavit et iste amor suus qui fuit primum peccatum
86processit a notitia obscura et non a clara sed tamen processit ab
87ista notitia quae fuit clara quando ille amor processit ab ista

111 Et concedo inquit quod iste amor et peccatum primum processit a pena
88peccati sed tamen non ut pena sed ut actualis cognitio sufficiens ad
89productionem amoris quoniam non est impossibile quod pena peccati praecessit
90causalitate primum peccatum dum tamen ista pena non processit ut pena nec
91prius fuit pena sed facta fuit pena propter peccatum quia propter peccatum deus
92subtraxit se ab isto angelo et iam[?] fiebat cognitio istius angeli
93quae prius erat clara postea fiebat obscura et ita ipsa ut pena
94fuit posterior peccato primo

112 sed quod eadem notitia fuit prius clara
95et post obscura est apud me inpossibile per istum modum sicud(sicut) per argumenta
96ipsius alibi potest probari quia pari ratione posset movere et desinere
97omnino esse cognitio istius cuius oppositum tenet alibi et etiam in dubio praecedenti

113 Sed aliter dicas tu quod notitia angeli qui peccavit non erat clara
98dei visio unquam sed cum claritate prima male voluit nisi forte
99det quod ipsa volitio fuit causa subtractionis vel remotionis primae notitiae
100clarae

114 aliter tamen dicendum quod tam argumentum quam dicta Responsio currit in fantasia
101quidem falsa quasi visio dei vel aliqua simplex apprehensio suffecisset pro notitia
102a qua procederet amor dei culpabilis et non sic erat quia amor
103iste amor illae dyaboli(diaboli) erit amor electivus praesupponens sibi
104iudicum rationis vel cogitationem compositivam et divisam vel amor alicuius
105refrenandus cum omissione littera vere vel interpretative refrenandi secundum regulam
106iudicii et affectionem iustitiae impeditum affectionis commodi apparentis
107et talia iudicia apprehensionis non erant dei apprehensio clara vel obscura

Ad secundam rationem

115 ad secundum bene Respondet firalph concedo quod primus amor processit a notitia
108accidentali et a verbo communiter loquendo de verbo unde verbum communiter loquendo ac-
109cipitur pro quacumqe cogitatione actuali sicut loquitur anselmus monologion capitulo 10
110alio modo accipitur verbum magis proprie pro cogitatione actuali respectu
111placiti et sic loquitur augustinus 9 de trinitate capitulo plus et primo modo loquendi de verbo
112non omne verbum procedit ex amore actuali sed 2o modo sic sicud(sicut) dicit
113auctoritas augustini allegata et primus amor non procedit de verbo proprie
114dicto sed communiter dicto

116 hic tamen notandum quod verbum multiplicius sumitur
115quam istis modis suprascripta modis in universo primo generaliter pro omni actu intelligendi
116vel cogitandi Isto modo accipit augustinus in sermone de sancto ioanno baptista similiter
117illud vox clamantis ubi dicit quod vox exterior est vehiculum verbi verbum
118autem est ipsa cogitatio et 15 de trinitate capitulo 10 dicit utique qui cogitat unde M69va
1illud in libro sapientiae dixerunt apud se cogitantes non ratione et capitulo
211 in principio quod foris signum est verbi quod intellectus latet et 10
3capitulo per signa corporalia verbum quod mente igitur minus innotesceret

117
42o modo latius ad hoc sumitur pro praedictis et actu fantasiendi
5unde 8 de trinitate capitulo 10 fantasia carnis in memoria mea verbum
6eius est

118 3o modo sumitur ab isto specialius pro omni actu assentiendi
7vel dissentiendi vero vel falso sic loquitur 15 de trinitate capitulo 15 falsum est verbum
8nostrum cum falluntur et isto modo dubio non est verbum primo modo quia
9ibidem dicit cum autem dubitamus non verbum de re de qua dubitamus

119
104o modo pro actu indicativo qui natus est gigni vel ex habitu scientifico
11vel saltem vero 15 de trinitate capitulo 10 neccesse(necesse) est cum verbo loquimur id est quod
12scimus loquitur ex ipsa scientia quam memoria tenemus nascitur verbum

120
135o modo sumitur pro amata notitia 5 de trinitate capitulo 8 verbum amoris concipitur et capitulo 10 recte quaeritur an omnis notitia verbum an tantum
14amata notitia et concludit naturaliter quod verbum quod nunc insinuare
15volumus est cum amore notitia

121 6o sumitur pro obiecto cognito 15 de trinitate
16capitulo 15 tunc sit verbum verum quando nos vel quod illud quod diximus voluntabili
17motione iactare ad illud quod scimus pervenit ut quomodo res quae scitur
18sic etiam cogitetur id est sive voce sive incognitione vocis quae pro facto alicuius
19linguae est sic in corde dicatur Item capitulo 10 negatio falsa novit
20de hiis(his) igitur nunc dissensus quae nota cogitamus et nota sunt nobis et
21si cogitentur a nobis Sed certe si ista dicere velimus nisi cogitata
22non possumus Secundo illud facit supra adductum primo sensu verbum quod
23sortis sonat etc.

122 7o sumitur pro diffinitione(definitione) alicuius iuxta illud augustinus
249 de trinitate capitulo 10 definitio quid sit temperantia et haec est verbum eius

123 8o sumitur
25ab eo pro verbo vocabili 15 de trinitate capitulo 15 cum mentimur volen-
26tes et scientes falsum verbum habemus ubi verorum verbum est mentiri
27nos et tamen mentitos nos esse confitemur sistendo in verbo men-
28tali ad intra non mentimur igitur vocem extra vocat ibi verbum

Ad tertiam rationem

124Ad
293m verum est quod primus amor procedit a notitia alica(aliqua) actuali et per
30consequens notitia praesupposita primo amori non procedit ab amore actuali aliquo
31et cum probatur quod ymmo(immo) quia prima sensatio vel intellectio fit per amorem
32copulantem sensum cum sensibili dicendum quod non semper oportet habere a-
33morem alium quod inclinationem naturalem potentiae cogitativae in obiectum suum si
34istam velit quis vocare amorem bene quiddam sine enim omni
35amore elicito potest quis a casu immutari ad cognitionem ab obiecto
36aliquo occurrente aliquando tamen ut communius si quis perseverabit sponte in
37cognitione alicuius obiecti diu ibi erit appetitus vel amor elicitus copu-
38lans vel tenens potentiam in actuali cognitione vel notitia talis obiecti et hoc quandoque
39libere et elicitive et quandoque mere naturaliter et aliquando praeveniet et est in casu
40ut pariatur notitia explicativa et distinctiva alicuius obiecti certi

Ad quartam rationem

125Ad
41 4 Respondet firalf quod appetitus sensitivus non potest esse sine cognitione sensitiva
42nec fames nec sitis tamen dicit praeter quod fames et sitis possunt
43esse in animali sine sensatione alicuius rei extra corpus animalis ex hoc scilicet quod pars
44animalis quae patitur defectum alteratur ad dispositionem naturalem et causatur cognitio
45sensitiva in virtutibus compraehensivis illius animalis scilicet ex actione unius partis in al-
46teram ex qua cognitione sequitur appetitus naturalis quiddam qui vocatur fames
47vel sitis haec ille Nam quod sicut appetitus patet 2 de anima commento 28
48ubi dicit quod fames est appetitus calidi et sicci sitis frigidi
49et humidi et forte ipse intendit de appetitu naturali et non de
50actu elicito quia talis praesupponet notitiam nisi dicatur quod intellectus
51habeat ibi talia obiecta praecognita tactae

126 Exemplum huius sensationis
52interioris vel exterioris posset esse de dolore capitis vel dentium
53et huiusmodi ubi habentur sensationes sensus tactus et afflictio secundum sensum appetitum
54sine immutatione ab obiecto aliquo extrinseco

127advertendum tamen hic est quod fames
55et sitis sit distincta non sunt proprie actus appetendi eliciti respectu cibi et
56potus sed quidam quasi languor ex defectum cibi vel potus quidam
57quidam tamen actus eliciti sensitivi sunt tactivi sicut et gustus est
58quidam tactus et quodam instinctu naturae agerent hominem vel brutum
59ad prosecutionem cibi vel potus exterius praesentati et tunc primo noti
60surgente tunc novo actu appetendi ex sensatione obiecti exterioris
61convenientis secundum naturam in remedium contra famem et sitim praehabitum et tamen
62gerentur simul tunc illi appetitus sicud(sicut) in illo qui dolet caput audito de M69vb
63remedio appetit illud actu appetendi a priori et haec fuit
64dicta de fame et siti ante omnem experientiam cibi vel potus naturaliter
65habitis post experientiam autem cibi vel potus oritur saepe ex memoria
66eorum appetitus consimilium qui appetitus non sunt proprie fames vel sitis
67quia potest competere habenti venirem plenum et aliquando communicantur se
68et tunc vehementius appetuntur cibus et potus sicut quilibet experitur

Ad quintam rationem

128
69dicto 5m dicendum quod volitio non est eadem res cum cognitione sibi
70praesupposita tempore vel natura nihil enim praesupponit seipsum sed experientia
71dat quod cognitio praesupponit tempore vel natura ita quod cum volito ibi concurrit
72alia cognitio in qua possem stare si odirem si iterum actus et actus
73essent idem eadem ratione habitus et habitus consequens est falsum si sumatur
74universaliter sicut patet de caritate et fide qui sunt habitus distincti secundum apostolum fides inquit spes et caritas 3a haec Et ultra bene concedo
75quod volitio posset a deo manuteneri sine ista cognitione sibi praevia
76et tamen tunc non diligeretur incognitum et tamen haec poneretur a quibusdam quia
77tunc ista qualitas quae prius erat volitio cessavit esse volitio sed
78hoc non est verum apud me quia idem apud me est volitionem informare
79voluntatem causatam et voluntatem per istam velle et hoc tunc non esset impotente voluntatis
80velle et non velle quia voluntas non habet plus impotente sua nisi causare
81istam qualitatem et ista non potest esse velle et esse per illud quod non est impotente
82nostra puta per cognitionem vel non nisi mediante secundum hoc ab aliis poneretur
83hoc sic qui dicerent quod omnis volitio quaedam Sed ista volitio quae simul
84est cognitio non potest non esse volitio nec unquam poterit sicut nec iudicium
85poterit non esse apprehensio dum informat potentiam eandem potentia constantia subiecti
86et tamen apprehensio iudicio praesupposita nec est nec esse potest assensus vel dissensus
87et haec est apud me probabilior ex 3a quaestione primae distinctionis per hoc patet ulterius
88quod non sequitur quod aliquid possit esse volitum et non cognitum

129 Ad
89confirmationem etiam dico quod voluntas libere potest imperare cogitationem actualem et
90distinctam de aliquo de quo non cogitatur actu distincte utpote con-
91tingit quandoque cum quis audivit unum bonum verbum et non re-
92cogitat quod fuerit illud tunc praecipit voluntas intelligendi ut inquirendo
93recogitet et inveniat quid fuerit illud Vel cum occurrit
94mihi unus homo et scio quod vidi istum sed nescio ubi et per imperium
95voluntatis componendo et dividendo discurrendo ymaginare(imaginare) per loca in quibus et
96quid fecerim quando vidi eum esse et similia secundum artem philosophi quam dat circa
97artem huiusmodi in libello de memoria et reminiscentia tandem invenio ubi
98vidi eum et sic de similibus et cum arguitur aut illud cuius actualis cogitatio
99imperatur est actu apprehensum vel non dicendum quod sic in universali et confuse quod
100vidi eum in loco aliquo sed non distincte videtur quia haec inquiretur et ideo patet
101quod cognoscitur uno modo et praecipitur cognosci alio modo

Quartum dubium

Opinio Adam

130 Utrum autem
102voluntas possit diligere ingratum est dubium magnum in se et ad
103propositum etiam quia tunc in isto casu pars 3a ymaginis(imaginis) non procederet a secunda
104et teneo quod non quia apud me omnis volitio est apprehensio quaedam sicut patet
105distinctione 1 quaestio 3 tamen quia secundum augustinum in visa diligere possumus incognita
106nequaquam

131 praeterea non plus potest voluntas velle incognitum quam intellectus
107assentire non apprehenso quia volitio non minus in suo fieri et esse de-
108pendet ab apprehensione quam assensus sed assensus non potest naturaliter causari sine
109apprehensione illius cui assentitur igitur

132 Iterum apprehensio sensitiva non potest
110naturaliter haberi sine exteriori a sensatione vel interiori praesupposita
111naturaliter igitur similiter in proposito quia libertas non tollit similem ordinem in
112proposito

133 Iterum omnis effectus praesupponit causam suam sed omnis volitio
113naturaliter causata est effectus alicuius cognitionis et nullius potius quam istius
114quod diligitur tali volitione assumptum patet quia illud est causa quo posito
115ponitur aliud et per naturam poni non posset sine eo nam omnis effectus suf-
116ficienter essentialiter dependet a suis causis Ita quod illis positis poni
117posset aliis circumstantiis sed sic requirit volitio cogitationem per auctoritatem
118Augustini praeallegatam et per experientiam igitur

Contra opinionem Adam

134 Sed contra hoc arguitur quod
119voluntas praecipit intellectui quod consideret a aut igitur tunc est a actu
120consideratum et tunc superflue praeciperet voluntas aut non et habetur propositum

135 Item voluntas potest conformare se intellectui et suspendere actus
121proprios et velle istos et etiam sensationes quas experitur etiam si eas
122actu intelligat

136 Item non videtur minus quod requirit effectum suum
123praecognosci quam subiectum quia effectum suum libere a proposito producit et contingenter M70ra
1sed primum non requirit secundum omnes igitur nec secundum

137 Item voluntas potest
2velle intellectum non habere aliquam cognitionem et potest continuare
3istam aut igitur intellectus obediet sibi et tunc stabit visio sine in-
4tellectione aut non et tunc voluntas non esset potentia libera non plus quam
5ignis

138 Item si non hoc maxime videretur quia cognitio ista
6intellectiva eiusdem obiecti naturaliter sibi praesupposita causa esset volitionis
7Sed hoc videtur falsum quia causa naturalis non potest causare in idem passum u-
8niformiter dispositum contrarios effectus sed stante eadem intellectione
9potest voluntas velle vel nolle indifferenter illud quod intelligitur igitur non
10est causa naturalis utriusque

139 Item cogitatio habitualis videtur sufficere
11quod habitibus uti possumus cum volumus secundum philosophum igitur non videtur re-
12quiri cognitio actualis

140 Item dato quod mors actualis intellectio
13requireretur ad causationem volitionis cum videtur quod voluntas ex sua
14libertate postquam causatus est causatus possit ipsum continuare ces-
15sante intellectione quacumque nam species rei sensibilis in organo
16sensus exterioris non minus dependet a receptivo sensibili
17quam volitio ab intellectione sed hoc non obstante licet res extra re-
18quiratur ad causandum speciem istam et visionem consequentem tam illa
19species postquam est causata potest per aliquod tempus conservari sine prae-
20sentia istius rei sensibilis sicut patet per experientiam perspectivae
21de claudente oculos postquam vidit res suades
22et augustinus ibidem dicit

141 Item dato quod requiratur cognitio actualis
23illius quod debet esse volitum ita quod volitio non esset nisi intellectio
24praecessisset actum non videtur semper actualiter eam exigere sicut nec
25actus voluntatis non requiritur semper actu existere ad hoc quod homo libere
26et meritorie vadat ad ecclesiam sed sufficere videtur quod vel
27tunc actu vel quod sic praecessit quod nisi praecessisset illae non misset
28nisi enim istud sufficeret sequitur enim quod omnis distinctio tolleret
29mentum executionis et tunc informa potest ex hoc argui non
30plus requirit actus voluntatis intellectionem quam libera exsecutio exterior
31actum voluntatis sed ista exsecutio exterior non requirit quod actus
32voluntatis tunc actu sit igitur etc

142 Item videtur quod saltem respectu alicuius
33obiecti potest voluntas habere actum suum licet pro tunc illud obiectum non sit
34obiectum alicuius intellectionis nam quando aliqua intellectio est in intellectu circumscripta
35omni alia intellectione potest voluntas velle istam intellectionem et tamen intellectio
36isto casu posito non est obiectum intellectum actualiter igitur probatio assumpti
37quia cogitatio ista potest esse conveniens licet sit respectu alicuius odibilis et
38stante ista cognitione voluntas potest delectari sicud(sicut) patet per experientiam
39ista delectatio non est respectu obiecti cogitati quia illud ymaginatum(imaginatum) non est sibi
40delectabile per positam igitur est respectu istius cognitionis et per consequens
41voluntas potest velle istam cognitionem licet istam non intendat quia de-
42lectatio huiusmodi est quoddam velle vel saltem velle aliquid potest esse respectu
43eiusdem omni alia cognitione circumscripta eodem modo posset argui de de-
44lectatione de actu voluntatis non intellectio

Responsio

143 Ad primum istorum responsum
45est immediate ante ultimam introductum dubitationem vel enim
46non dicente vult voluntas a nec intellectus dicente cognoscit sed con-
47fuse et indistincte et in communi et tunc imperat rationabiliter voluntas
48quod distinctius cognoscatur per inquisitionem vel reflexionem
49vel simili modo sicud(sicut) patet alibi in quaestione de distincta specifica
50cognitionum tunc per imperium voluntatis reflexit se intellectus super
51actum rectum per hunc modum attende quod agis ubi operatio
52quae praecipitur cognosci et attendi in communi cognoscitur solum quando
53voluntas imperat eius distinctam considerationem si autem voluntas distincte
54vult a tunc non praecipit rationabiliter distinctam cognitionem ipsius primo
55causari quia habet eam sed potius habitam actu vel aliam eiusdem cognitionem
56causari puta diffinitivam(definitivam) vel intellectivam vel huiusmodi

144 ad 2 dicendum
57quod oportet voluntatem si quem actum debet suspendere istum apprehendere distincte
58si particulariter et distincte istum vel illum communi si in communi et ideo assumitur
59illud falsum ibi quod additur de conformatione verum est sed hoc non est
60velle cognitionem sed obiectum cognitionis

145 ad 3 assumptum falsum
61est quia non vult effectum suum quaelibet quae libere adproducit sicud(sicut) obiectum
62quodlibet quod diligit quem tamen si vellet et illum proportionaliter cognosceret
63nisi quando intellectus dictat aliquid esse diligendum et voluntas conformat se M70rb
64dictamini illi tunc enim praecognoscitur eius effectus

146 ad 4m concedo
65assumptum et cum quaeris aut obediet ei intellectus etc. dicendum
66quod si intellectus debeat sibi obedire oportet quod ipsamet obediat
67sibi cessando ab omni volitione et ab actu imperati in contradictione
68quia omnis actus volitionis naturaliter dependet a cognitione si
69detur alia pars non sequitur quin ipsa sit libera quia ipsa potest ces-
70sare ab actu quolibet intelligendi forte saltem non habet
71libertatem cessandi ab omni intellectione nisi cessando simul
72vel prius ab omni volitione

147 ad 5m minor falsa est
73de causa partiali ad varios effectus determinabili libere ab alia causa
74sicut est in proposito

148 Ad 6m negandum est assumptum et ad probationem
75dicendum est quod habitibus uti non volumus nisi cum de eorum usu
76confuse vel distincte cogitamus actu actualiter

149 Ad 7 dicendum quod-
77libet species rei sensibilis causata in organo sensus exterioris non
78minus dependeat in suo fieri a re sensibili quam volitio a voluntate
79prima naturaliter cum minus dependet ab eo in essendo et permanendo
80saltem in aliquo subiecto unde etiam aliqui ponunt quod species in organo
81ymaginativae(imaginativae) natae sunt naturaliter credere permanere sine re sensibili
82cuius sunt species et in organo sensus exterioris aliquantulum sed
83in medio exteriori non volitio autem non minus requirit in suo primo fieri
84et in suo toto conservari intellectionem a qua in essendo naturaliter de-
85pendet quam radius solis in medio requirit solem et eius praesentiam

150
86 Ad octavum dicendum quod executio exterior non est libera rei denominatione
87extrinseca a libera causatione voluntatis et electionis interioris a qua
88causata libere ipsa executio huiusmodi mediante vel immediate naturaliter
89causatur et patet quod mediante virtute motiva sit quia ex sola
90volitione nulla executio exterior provenit sine alia causa vel
91eadem aliter operante quam volitione propter quod etiam cessante vo-
92litione potest executio quoniam diu continari sicud(sicut) ad hoc scilicet quod
93substantia nisi operetur extra per solum velle est articulus parysiensis et probatur
94hoc potest singulariter tribuit deo et hoc dixit ipse et facta sunt man-
95davit seu voluit et causata sunt et quod omnia quaecumque
96voluit fecit et quia tota ambulatio erat volita tota
97est extrinsece meritoria merito scilicet actus interioris eadem
98bonitate meritoria ad hunc sensum quod eiusdem praemium praecise meritoria
99sicut secundum quosdam subiectum et omnia accidentia sua corporalia unica
100extensione seu quantitate extenduntur vel in exemplo minus
101dummodo sicud(sicut) calor ignis et ipse ignis eadem calefactione
102calefaciunt et sicut album et albedo eadem visione
103universaliter quia subiectum non videtur nisi quia informatur ab accidente viso
104eodem modo nulla executio exterior est meritoria nisi quia causatur
105mediante operatione interiori meritoria quae si desit non est meritoria
106et pro quanto tempore deficit interior pro tanto tempore iste actualiter
107non mereretur sed actuale meritum novum post habitum et
108acquisitum adhuc in perpetuum sibi imputetur donec pro velle
109et nolle contrarium demonstratur ipsum conservari id est non impu-
110tari et ideo concedo quod iste sit ambulans ad ecclesiam
111si moreretur in instanti quo cessat habere actum meritorium
112interiorem tantum praemium haberet in caelo sicut si ultra procedat
113ambulando sine omni actu meritorio interiori et ideo ratio
114sumit falsum distractio enim impedit meritum novum non tamen tollit
115antiquum et praehabitum nisi sit distractio affectata et ubi habetur
116praeceptum de cogitatione operando et sicut habemus de divino officio
117ad dicendum studiose et devote ibi distraxio(distractio) de libertate
118praemissa non solum impedit augmentum meriti sed reputatur
119ad demeritum et peccatum ratio autem ulterius formata sumit
120maiorem falsam vel minorem secundum quod diversimode possunt secundum iam
121declarata

151Ad 9 dicendum quod assumitur falsum licet enim
122experientia doceat quod quandoque delectantur de ordinata et debita
123cogitatione rei odibilis experientia tamen docet non quod hoc
124sit sine apprehensione istius cogitationis convenientis sed contrarium potius

Quintum Dubium

152 5m dubium principale est an partes ymaginis(imaginis) causatae sint aequales
125et videtur quod non quia augustinus 15 de trinitate capitulo 68 a singulis bina M70va
1et a binis singula et a singulis singula maioribus
2minora vincuntur et per hoc probat quod non sunt aequales sed respon-
3detur quod ipse probat per hoc quod non sunt aequales secundum suos actus
4in via et hoc est verum

153 contra si hoc intelligit tunc accipit
5falsum quod a singulis singula vincuntur quia numquam vincitur
6memoria ab intellegentia quia quicquid intelligentia intelligit actu me-
7moria meminit suo modo actu

154 Item si sint aequales
8tunc quicquid memoria memineret intellectus intelligeret sicut dicit
9augustinus 10 de trinitate capitulo 28 et magister allegat primo libro distinctione 3
10et hoc ibidem ponitur aequalitas partium ymaginis(imaginis) quia sic possunt
11saltem sed consequens videtur falsum quia aut intelligeret augustinus de
12intelligere actu primo aut actu 2o non primo quia intelligere
13in actu primo non est nisi meminere manifestum est et tunc nihil declarat
14per istud dictum si intellegat de intelligere in actu 2o tunc accipit
15falsum scilicet quia quicquid meminit intelligit quia multa habeo in me-
16moria quae non actualiter cogito

155 Item tunc memoria intelligentia
17et voluntas essent aequales consequens est falsum quia ista non distinguuntur
18realiter igitur ista non sunt aequalia consequentia patet per hillarium 3 de trinitate et
19per magistrum primo libro distinctione 31 ubi dicit quod aequalitas et similitudo
20non sunt nisi ubi est distinctio realis

156 Item si sic tunc istae
21partes forent aequales ratione suorum actuum in patria tamen ibi
22erunt sanatae a languore sicud(sicut) dicit augustinus 15 de trinitate capitulo 68
23sed hoc est falsum quia tunc in patria amor naturaliter esset aequalis cog-
24nitioni si voluntas non impediretur quia voluntas non impediretur quia
25voluntas potest ibi tantum amare sicut intellectus potest videre et per consequens
26cum voluntas ibi habebit adiuvans ipsam puta caritatem quae non ex-
27cidit secundum apostolum sequitur quod voluntas plus amabit quam intelliget

157 Item
28tunc in patria cognitio mentis et eius amor forent aequales
29consequens videtur inconveniens quia ibi amor eius erit perfectus sicut dicit
30augustinus 9 de trinitate capitulo 9 de parvis si igitur cognitio sit aequalis
31amori sequitur quod nisi mens tantum se cognoscit se quantum est
32sed deus ibi ipsam non cognoscit nisi tantum quantum ipsa mens ibi
33tantum se cognoscit quantum deus eam cognoscit quod est impossibile

158 Item si sic tunc beatus in purum aequaliter amaret deum et omnia alia
34posito quod aequae clare cognoscat deum et omnia alia quod est
35impossibile quia cogitatis bonis in aequalibus aequaliter magis amat
36beatus magis bonum manifestum est praeterea actus malus hic in via
37non est volitus a beato quia tunc ipse peccaret nec est volitus
38quia tunc non esset in omnibus sicud(sicut) vellet et per consequens non haberet
39quicquid vult et ita non esset beatus et tamen talem actum cognoscit
40igitur non aequantur in eo igitur etc

Ad oppositum

159 ad oppositum arguitur per augustinum 10 de trinitate
41capitulo 28 et magister allegat distinctione 3a primi ubi probat augustinus quod memoria
42intelligentia et voluntas sunt aequales

160 Praeterea 15 de trinitate capitulo 68 dicit quod erunt
43haec aequalia quando erunt ab omni languore sanata

161 praeterea 9
44de trinitate in fine mens amor et notitia 3a quaedam sunt et tamen perfecta sunt aequalia sunt si enim mens minus se amat quam est verbi gratia
45si se tantum amet hominis mens quantum est amandum corpus hominis
46cum plus sit ipsa quam corpus peccat et non amat perfectum a-
47moris sui etc.

162 Et notitia bene hanc auctoritatem cuius quia
48probat solutionem quam alias Respondi quod tunc apprehendit intellectus creatus
49aliquid cum cognoscit illud ita perfecte

Responsio Fitzralph

163 secundum fidem illud quod in re est pars
50et partem secundum ymaginationem(imaginationem) voco ipsum totum consideratum per modum
51partis et suppono quod per ymaginationem(imaginationem) causatam intelligamus mentem
52humanam et per partes potentias naturales eiusdem scilicet memoriam in-
53telligentiam et voluntatem quarum quaelibet est tota substantia animae ex alia quaestione
54sed significatur ipsa per quamcumque istarum intellectionum per modum partis
55quod autem istae sint aequales potest multipliciter intelligi uno modo
56ratione scilicet quicquid potest esse obiectum unius potest esse obiectum cuiuslibet
57eorum et quicquid est obiectum unius est obiectum alterius eodem modo
58habitu scilicet vel actu et sic loquitur augustinus 9 de trinitate capitulo 14

164 alio
59modo possunt intelligi esse tales ratione suorum actuum scilicet quod nulla earum sit magis impedita a suo actu quam alia a
60suo sed quod habeat completam dispositionem naturalem in nullo impedita a suo M70vb
61proprio actu et isto modo loquitur augustinus 15 de trinitate capitulo 68 ubi dicit
62quod memoria intellegentia et voluntas in via aliquando sunt inaequales
63quia videmus in aliquo maiorem memoriam quam intelligentiam in aliquo
64econtra et in aliquo duo hoc amores magnae superari
65sed in patria erunt aequales quando erunt ab omni languore sa-
66natae et vult dicere quod mens humana non est sua memoria et
67intellectus et voluntas illius actus memoriae scilicet ad conservandum
68species in aliquo viatore est magis tenax et facilioris
69receptionis et minus impedita quam ad subtiliter intelligendum
70et in alio ipsa est magis prona et minus impedita ad a-
71mandum quam ad conservandum vel subtiliter intelligendum et in
72patria erunt aequalis et ab omni languore sanatae id est in
73nullo erit mens impedita ibi ab aliquo istorum actuum sed erit
74incompleta dispositione naturali unde augustinus secundum istum loquens 10 de trinitate
75capitulo 28 dicit quod in hiis(his) 3bus memoria intelligentia et voluntate
76solent inspici ingenia parvulorum cuius praeferant in dolare
77quanto enim tenacius et facilius puer meminit quando
78acrius et studet ardentius tanto est laudabilioris
79ingenii ubi satis patet quod comparat ista facilitatem et difficultatem
80quantum ad actus suos et hoc accidit eis ex dispositione corporum
81certum est et virtutibus sensitivis secundum earum dispositionem in bonitate comprehensionis
82et debilitate

165 et secundum hoc et bene Respondet doctor ille ad dubium
83praenotatum quod loquendo de partibus secundum ymaginationem(imaginationem) quae sunt memoria
84intelligentia et voluntas et de aequalitate primo modo dicta scilicet quae at-
85tenditur penes obiecta sic partes ymaginis(imaginis) sunt semper aequales tam in via
86quam in patria sed loquendo de aequalitate 3o modo non oportet quod sint actu
87aequales in via sed sit in patria aequantur sicut probatum est auctoritate
88augustini tam de aequalitate patriae quam de inaequalitate viae in 2o(secundo) sensu
89aequalitatis

166 3o modo possunt intelligi sic esse aequales ratione actuum
90quia respectu eiusdem obiecti habeant actus aeque intensos et de isto
91est speciale dubium et videtur quod sic quia dicit magister libro 2 distinctione
9223 capitulo 4 tantum ut tendit auctoritas quisque ibi cognoscit quantum
93diligit Sed Respondetur quod non ymmo(immo) quod est inpossibile(impossibile) quantum
94potest rationaliter videri et quod magister et si qui alii hoc dicunt intelligunt
95quod ibi erit sic amor proportionalis visioni respectu dei quod qui plus ibi
96quo diliget deum clarius cognoscet et econverso et iste sensus seu
97dispositio sufficit ad illud quod magister ibi intendit probare
98videlicet quod seraphim plus cognoscat deum quam cherubim quia
99plus diligunt igitur plus cognoscunt

167 et quod impossibile sit ibi amo-
100rem esse praecise aequalis intensioris cum cogitatione probatur per hoc quod ca-
101ritas intendit actum dilectionis ita quod sit intensior distinctio
102quam foret ceteris paribus remota caritate habituali ad minus
103influens sed actus dilectionis foret ibi amota caritate habituali
104ad minus ita fruens et intensus sicut cognitio vel visio quia
105voluntas ita intense ad minus potest intelligere obiectum summe delectabile
106apprehensum quam intense apprehenditur quia solet etiam dici quod amor intrat
107ubi cognitio foris stat

168 nec valet instare quod in patria tantum
108promovetur intellectus ad intensionem visionis per lumen gloriae quantum caritas
109promovet voluntatem ad intendendum actus suos ultra illud quod
110posset sine ea quia posita illa illuminatione adhuc amore caritate
111habituali esset amor ita intensus sicut cognitio quia semper ut
112praetactum est videtur quod voluntas possit tamen fruenter amare
113sicut de facto intelligit obiectum suum summe delectabile igitur addita
114caritate voluntas intensius amatus nisi forte quis dicat quod
115caritas non intendit actum amoris nec se habet actu respectu
116istius

169 2o(secundo) arguit doctor ille sic alica(aliqua) claritate cognitionis
117cognoscitur deus sit illa a et petrus etiam cognoscitur aliqua claritate cogni-
118tionis sit ista b a ad b est aliqua certa proportio sic quod du-
119pla tunc duplato b et duplata bonitate petri erit
120duplatus amor respectu petri ut videtur igitur respectu istius erit
121tantus amor intensive ut videtur sicut respectu dei consequens
122non est dicendum de beatis igitur amor respectu dei est intensior quam cognitio
123respectu dei igitur etc.

Contra

170 Sed primum motivum potest impediri sic quia M71ra
1caritas viae id est quae acquiritur vel habetur a viatore in via
2est mensura beatitudinis conferendae tam cogitative quam sensitive et
3potest esse ut videtur tanta visio sibi correspondeat pro merito et tam
4clara quod voluntas non sufficeret sine caritate naturaliter ad causandum
5ista visione habita amorem aeque intensum in specie amoris
6fruendi sicut ista visio est clara et intensa in specie visionis
7et per consequens si habebit ex se quasi naturaliter amorem intensioni ubi
8omnis requirit aliquod aliud promotivum

171 Assumptum arguo sic ubi
9multae causae effectivae alterius rationis concurrunt et requiruntur
10ad naturalem causationem effectus alicuius duplatio alterius eorumdem sine
11alio non sufficit ut videtur ad duplationem effectus licet sufficiat
12ad notabilem eius meliorem igitur cum sola dei visio non efficiat
13ibi inter causas creatas beatificam dei fruitionem sed ipsa voluntas sicut
14causa causata principior cum ista visione licet dupletur eius visio
15quia cum manet praecise eadem voluntas et eius virtutis non du-
16platae non sequitur quod duplabitur fruitio igitur ad hoc quod dupletur
17fruitio ad duplationem visionis per naturalem actionem voluntatis oportet eius
18activitatem promoveri per caritatem vel aliquod principium promotivum in
19tali proportione ut ad hoc sufficiat et sic excluditur prima eius
20ratio in aliquo

Responsio ad primum

172 et cum arguitur quod voluntas potest semper aeque ferventur diligere
21obiectum summe delectabile et placibile intellectus istud in-
22telligit etiam amota caritate negandum est istud haec tamen concedenda est
23quod ita intensum amorem posset causare voluntatem respectu summae delectabilis
24visi sicut esset visio ista intensa quae ymaginaretur(imaginaretur) causari
25mere naturaliter ex natura obiecti et potentiae intellectivae secundum ymaginationem(imaginationem) falsam prae-
26habitam quae ymaginaretur(imaginaretur) deum mere naturaliter agere quicquid agit
27et ita de aliis amabilibus et placibilibus causatis naturaliter cum intellectu
28vel sensu suarum visionum de ista tamen visione quae beatifica est
29quae non et talis sed excellentioris forte specie quam talis imagi-
30naretur quae et voluntariae et non naturaliter est causabilis ab obiecto cre-
31dibile est mihi quod multis beatis sit talis clarior visio
32et intensior quam esset intensio amoris quam cum ista visione
33seu promotivo sufficeret voluntas causandi

173 exemplum huius quod
34velim dicere ecce brutum animal vel homo videt rem multum
35placibilem visione naturaliter causata vel causabili a tali re placibili
36et potentia cognitiva bene volo quod appetitus correspondens tali potentiae
37cogitativae potest si nihil obstet obiectum illud naturaliter sibi conveniens et
38placibile seu delectabile ita ferventer diligere vel appetere
39quam intense apprehenditur dico tamen iuxta rationem praefatam quod si deus
40duplaret huius apprehensionem ultra intensionem in quam posset naturae talis
41potentiae cogitativae virtute sui et obiecti sic praesentis appetitus
42iste idem manens non sufficeret sine alio promotivo duplare
43amorem seu appetitum priorem cum ista duplata cognitione
44quia totalis causa non est duplata sed solum pars eius et minus causa
45principalis autem quando potuerunt aequari in primis naturaliter causabilibus est quia ita
46fecunda et potens est talis natura respectu amoris a se causandi
47sicut respectu cogitationis a se causandae respectu eiusdem obiecti quamdiu pro-
48motiva hinc inde fuerunt paria sed cum duplatur actus non
49ex natura potentiae et obiecti sed a causa voluntaria vel tali modo receditur
50a proportione aequalitatis huiusmodi nisi aliud adiuvet sicut credo

Responsio ad secundum

174Ex eodem patet planissime ad 2m dato enim quod dupletur
51visio Petri etc. igitur
52bonitas dummodo non dupletur activitas
53propria voluntatis sit duplatio clarius videntis eum non sequitur quod du-
54plabitur dilectio erga petrum quia ut prius duplatio causae
55non infert duplationem effectus naturaliter consequenter ex causa collecta vel ex
56collectione causarum ex illa et alia vel aliis cum causis

175 aliter
57enim dici potest ex eodem principio Respondendi quod licet duplaretur bonitas
58petri vel caperetur bonum aliud duplatum petro quod obiceretur
59eadem intellectivi cui primo obiciatur petrus non sequeretur ceteris
60permanentibus sicut ante duplex visio dupli boni quia licet dupletur
61obiectum et per consequens activitas obiectiva non tamen duplatur alia principior
62et visionis causa scilicet intellectus causatus et omnia cognoscibilitas et
63cogitatio pariter notitia sicut supra igitur non oportebit visionem duplari M71rb
64cuius oppositum ymaginatur(imaginatur) argumentum si ad formam debitam de-
65ducatur Qualiter autem sit de facto utrum scilicet amor et visio
66sint aequaliter intensi hic in sua specie et hic in sua est quaestio facta
67et non est nobis scibile in via peregrinantibus nisi fuerit a deo vel
68aliter revelatum

Responsio Fitzralph ad rationes principales

176 ad primum argumentum istius dubii augustinus loquitur
69ibi de aequalitate 2o dicta in positione et isto modo verum est quod
70non sunt partes illae ymaginis(imaginis) aequales in viatoribus communiter quia ut
71saepius una pars sic loquendo est in viatore magis impedita
72quam alia

177 ad secundum Respondet fir cum accipitur quod tunc intellectus
73intelligeret quicquid memoria memineret dico inquit quod intelligere
74est 2us modis scilicet in actu et in habitu et in 2o modo loquitur
75ibi augustinus et cum accipitur quod sic intelligere non est nisi meminere
76dico inquit quod hoc est verum sed tamen secundum aliam rationem dicitur intelligere
77et secundum aliam meminere dicitur enim meminere quatenus est cognitio
78conservata et dicitur intelligere quatenus absolute est habitus cogni-
79tivus quae rationes diversae sunt sicut intellectus et memoria unde bene
80probatur per idem medium quod memoria intelligentia sunt aequales quo ad obiectum

178
81Aliter tamen potest responderi quod illa auctoritas et consimiles intelligendae
82sunt sic quod quicquid meminerit potest intelligere et econtra et ita
83de velle vel de nolle sub distinctione respectu eiusdem sui vel alterius
84cuiuscumque

179 ad tertium patet quod memoria intelligentia et voluntas in eadem
85mente non sunt naturales proprie sicut nec sunt partis mentis proprie sed sunt aequa-
86les per modum in positione dictum scilicet quo ad obiectum et 2o modo similiter
87sed auctoritas hillarius solum probat quod non proprie distinguuntur aequales quia
88non realiter distinguuntur et hoc totum

180 ad quartum Respondet quod amor
89est intensior in patria propter causam superius improbatam sed patuit quod
90illud medium non neccessitat(necessitat) illud ponere sed argumentum tangit dubium
91unum facti ubi posset esse sic et aliter et ideo qualiter sit de facto
92nobis totaliter est incertum

181 ad 5 respondet fir quod augustinus dicens
93quod quando amor erit perfectus tunc mens amat se quantum est intelligit
94quod amat se quantum est vel quantum ipsa sit a se tunc amanda
95sed deus multo magis amat eam quantum sit amanda a se
96ideo non sequitur ad intellectum augustini quod ipsa tantum amet se quantum
97deus amat ipsum

182 Sed haec Responsio est glossa obscurior
98textu vel potius obscuratio textus clari cuius causa non est alia
99nisi quia conatur vitare unum verum conclusio enim deducta
100per illud 5m argumentum est ad intellectum augustini vera ad litteram sicut sonat
101sicut enim nos actu finito deum diligimus infinito ad intellectum saepe
102datum quia scilicet praeponimus eum per amorem infinitis amabilibus si da-
103rentur ista econverso non est negandum quin deus suo amore infinito
104fiere diligat petrum vel mentem de qua loquimur et appretiatur
105eam quantum est Et quantum valet laborare naturali et gratuito et non
106ultra et secundum istum valorem praeparat vel confert sibi bonum et isto modo
107loquendo plus diligit petrum quam linum secundum istum excessum quem valet petrus et plus meruit quam meruerit huius eodem modo loquendo mens ipsa
108iam beata licet infinite appreciationis passive ut ita loquar diligat
109deum et in infinitum plus gaudium et omne bonum illi possibile optet
110deo quam sibi et tamen ipsa praecise diligat se ipsam quam animam christi
111vel beatae virginis isto modo quia isto modo unumquodque diligit
112et appretiatur secundum gradum sui valoris et secundum hoc optat sibi
113proportionaliter tantum bonum quantum ipsa meretur obiective

Responsio Wodeham

183 sic igitur concedenda est
114conclusio quod sic loquendo mens quando amor suus erit perfectus ipsa tantum
115amat sed quantum est et deus etiam ipsam unde quantumcumque ipsa est et ideo
116ipsa seipsam quantum deus ipsam quia neuter nisi quantum valet licet
117deus diligat eam in infinitum plus quam ipsa seipsam secundum magnitudinem
118dilectionis et ipsius perfectionis quia quicquid amat infinite a-
119moris et creatura nihil diligit nec deum nec creaturam nisi finite finitae
120amoris

184 Ad 6a dicendum quod mente aequae clare cognoscere deum
121et alia potest dupliciter intelligi vel aeque proportionare et aeque comprehensare ut
122et dixi alias quod isto modo infinite minus perfecte et minus clare
123deum quam seipsam et aliam creaturam visam amat et hoc quamvis
124visione multo intensiori videatur deus quam ad aliud alio
125modo potest intelligi quod aeque clare cognoscat deum et alia quia cognoscere M71va
1intensa in sua specie diligit deum sicut facit creaturam vel aliud ibi
2visum vel quam intense diligit aliud in specie visionis congrua
3creaturae et dico quod non est sic quia deum videt visionem suam capacitatem
4in fine visionis in qua deum videt replente nihil aliud autem ita intense
5ibi videt per cognitionem in genere proprio quia talis non videt nisi visione
6quam ipsa causare naturaliter sufficiunt illa multum deficit a tanta
7secundum intensionem quantum ipsa quae habetur respectu dei cuius probatio plane quia si
8ymaginaretur(imaginaretur) duplari entitas creaturae causatae ipsa cum eodem intellectu
9sufficeret ad causandum causationem eiusdem speciei priori intensiorem
10licet non duplo intensiorem quia altera causa puta obiectum est actius quam primo
11datum totale tamen principium non duplatur

185 dicendum est igitur quod nihil aliud a
12deo potest cognosci in genere proprio ita clare id est ita intense in specie cognitionis
13sibi congrue videri sive cognosci a creatura beata sicut cognoscitur ab ea deus
14et hoc cognitione in gradu naturali ab ipsa causabili et obiecto et propter
15hoc argumentum ymaginatur(imaginatur) unum falsum super quo fundatur scilicet quod mens ita
16clare cognoscit ibi aliud sicut deum licet dices licet nihil aliud posset
17ibi mentem replere sui cognitionem naturaliter ab ipso et mente cui obicitur
18causabili tamen deus poterit istius speciei cognitionem ipsam replere
19quo posito stat argumentum quod vel partes ymaginis(imaginis) non erunt respectu illius creaturae
20aequales secundum intensionem vel quod mens isto casu posito tantum diligit aliud sicut dictum et dicendum quod neuter sequitur quantum ad sensum praesentem loquendo
21in quo li tantum et quantum debent negare aequalitatem intensivam actus
22hinc inde nam si deus in ea duplaretur respectu a creaturae cognitionem i maximam naturalem ab ea et a tali obiecto causabilem et relinqueret eam
23sibi ipsi respectu amoris causandi respectu eiusdem creaturae amabilis et rationaliter placibilis
24ipsa non diligeret eam ita intense sicut cognosceret quia ibi non creu?unt
25nisi altera de causis etc. alia autem pars consequentis illati vera esset
26si deo placeret amorem duplare ibi proportionalem cognitionem quam
27per causam duplaret certe hoc non esset impossibile et si in facto poneretur tunc
28mens et illa tantum diligeret creaturam sicut deum si ly tantum et ly sicut
29notent aequalitatem intensionis alio tamen in isto casu posito
30loquendo infinite plus diligeret mens ista deum quam creaturam istam quantum
31aeque intenso actu diligit quanto Deum ut iam praedeclaratum est

186
32 Ad ultimum Respondetur quod peccatum si sit aliquis in mundo est volitum
33a beato tamen nec deus nec beatus vult hic esse peccatum sed credo
34quod argumentum non cogat nec neccessitet(necessitet) illud concedere ymmo(immo) credo quod
35multa voluit bene quae numquam fient quia cum caritatem magnam habent
36erga viatores quos optant saltem salvari quorum tamen plurium
37damnabuntur et hoc posito sicut possibile est quod non reveletur eis
38quid erit similiter de tali pro quo erat et cuius salutem optat

187 Item
39in legenda beati Ioannes evangelia habetur "vidi angelos viros flentes"
40igitur vel angelis displicuit ruina istorum iuvenum

188 Item
41in evangelio "magnum gaudium erit in caelo super uno peccatore" etc.
42credo quod tales displicentiae quae procedunt ex caritate ad proximos
43viatores non repungunt eodem statui beatifico nec credo quod
44omnia fiant circa alios quae fieri optant circa alios sed circa se concedo quod
45quicquid optant sibi ipsis optinent et si volunt non tristari
46de ruina suorum devotorum non tristabitur sicut vi-
47sibile est quod omnis eis tristitia sit adepta et si vellent quod
48eis tristitia sit adepta et si vellerent quod eis non displi-
49ceret ruina talium non eis displiceret eis et ita de similibus

189 Et
50tunc ad argumentum de actu peccati bene credo quod vellerent illum non
51esse in aliquo eis devoto nec aestimo quod tenentur in omni volito con-
52formari deo nec credo eos consequi in omnibus quicquid vellerent citra
53saltem divini iudicii quia animae beatae appetunt secundum augustinum ibi uniri
54suis corporibus in tantum ut sint propter hoc minus beati quam prius erunt quia
55hoc non discutio qualiter debeant intelligi consequenter tamen quicquid vo-
56lunt de hiis(his) in quibus essentialiter sunt beati quia non possunt desiderare nisi quod
57ratio secundum legem divinae iustitiae dictat eos licite posse velle

Ad rationes principales

190
58 ad primum argumentum principale quaestionis "si servasset in se bonum" etc. dicendum
59quod ymago(imago) dei sumitur uno modo pro substantia mentis creaturae rationalis
60quae semper dum est est memoria intelligentia et voluntas et illud bonum non perdidit
61bonum quoad salutem per peccatum licet perdiderit efficientiam bene operandi M71vb
62ex impedimentis quae incurrit et hoc fit sua in naturalibus vulneratio
63alio modo pro ista sibi cum actibus cognitionis et dilectionis
64et actus istos perdidit forte in qualibet forte causatus
65fuit nunc autem pro statu naturae lapsae in tales actus non potest
66et maxime non tunc conservit peccatis a dei notitia et amoris
67distrahitur et advertitur ad terrena

191 ad secundum per idem

192 ad 3 concedendum est quod tam mens est ymago(imago) dei quam homo
68secundum mentem quia mens seu anima rationalis est nobilius inter partes
69hominis et tamen quaeritur utrum homo magis vel anima sit ymago(imago) dei Respondet unus doctor quod mens et cum arguitur quod homo
70sit nobilius et per consequens magis ymago(imago)

193 Respondet quod homo
71est ens nobilius extensive sed mens intensive et 2o modo
72loquitur quia tamen istud non apparet esse verum cum nobilitas inter
73sit essentialis pars humanae nobilitatis et per consequens homo sit aeque
74nobilis vel nobilius mente sua ideo potest dici quod sicut homo
75aeque perfecte vel ita perfecte intelligit sicut anima sua et neque
76perfectius neque imperfectius neque maius neque minus sed non aeque
77primo ita est homo ymago(imago) dei neque magis neque minus quam humana
78mens secundum perfectionem licet mens primo et principalius quam homo quia homo
79non est dei ymago(imago) dei ut nunc loquimur nisi secundum mentem et unumquod-
80que propter quod et illud magis etc.

194 ad 4m ait ratione substantiae
81suae aut ratione accidentium Respondetur bene quod magis ratione
82essentiae suae quia ipsa substantia mentis est ymago(imago) dei actus autem non sunt
83ymago(imago) dei sed tantum ipsa mens in comparatione ad actus in
84quos potest secundum ordinem supra tactum quia scilicet potest deusum per actus suos capere ideo magis et expressius est mens ipsa ymago(imago)
85dei cum actualiter habet actus huius quam cum non habet unde per
86oppositum potest una vitae minus perfecte dici ymago(imago) quam
87alias quia magis ducit ita in notitiam trinitatis quo-
88ad personarum distinctionem et ordinem prius habitualiter fide vel
89revelatione cognitum non est enim ut supra tactum est
90de ratione ymaginis(imaginis) vestigii ducere in primam notitiam istius
91cuius est

195 ad rationes contra in argumento factas patet supra quod
92non est ibi secundum magistrum tanta similitudo quin maior sit dissimilitudo

196 Ad 5 Respondetur et bene quoad aliquid cognitio eius est nata
93abducere et quoad aliquid nata est iuvare ad cognitionem
94perfectum trinitatis quantum enim ad hoc in deo sit aliqua trinitas
95ex hoc quod meminit intelligit et amat Iuvat et etiam
96quantum ad hoc ut distinctio modus emanationis filii a patre et
97spiritu sancto ab utroque et similes emanationes inveniuntur
98in actu intellectus et in actu voluntatis sicut augustinus declarat 5
99de trinitate capitulo 15 in fine sed quantum ad hoc abducit ut sciatur
100scilicet an pater et spiritus sanctus sint distincti quia cum hoc unum ens
101se ipsum abducit inquam nisi quia fides firmus facit
102adhaere quia sit sint quam argumentum a simili in mente ad contrariam
103fides igitur excludit abductionem et hoc facto magis illuminatur
104cognitio mentis etc.

197 ad 6 quod intelligit infinita est
105etc. Responsum est supra in solvendo rationes primi dubii

Apparatus Fontium

    Apparatus Criticus

      Quaestio unica: Utrum mens humana sit imago Trinitatis increatae sicut in rebus aliis factis propter hominem est vestigium eiusdem Trinitatis
      Go to:

      Citation

      Adam Wodeham, Ordinatio, Liber I, Distinctio 3, Distinctio 3, Quaestio Unica (http://scta.info/resource/b1d3qun-Dquuvet )

      Paris, Bibl. Mazarine, ms. 915, 66r-71v (http://scta.info/resource/b1d3qun-Dquuvet/maz)

      Transcription Resource: http://scta.info/resource/b1d3qun-Dquuvet/maz/transcription
      Data source: http://exist.scta.info/exist/apps/scta-app/document/b1d3qun-Dquuvet/maz/transcription

      Copy Full Citation to Clipboard

      View Explanation of Citation Practices

      Available Manifestations

      Division b1d3qun-Dquuvet

      Division b1d3qun-Dquuvet (Currrent Focus)

      Division b1d3qun-Dquuvet

      Division b1d3qun-Dquuvet

      Division b1d3qun-Dquuvet