Distinctio 3 q. un. [Tarazona Transcription]

By Adam Wodeham

Edited By Nicolas Vaughan

Edition: 2015.08 | May 19 2015

Authority: An SCTA Project

License Availablity: free, Published under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 License

b1-d3-qun

Distinctio 3

Quaestio unica: Utrum mens humana sit ymago trinitatis increatae sicut in rebus aliis factis propter hominem est vestigium eiusdem trinitatis

1
42Circa distinctionem tertiam quaero utrum mens humana sit ymago trinitatis increatae sicut
43in rebus aliis factis propter hominem est vestigium eiusdem trinitatis

Rationes principales

2 quod non videtur quia secundum
44augustinum in sermone communi de uno martyre si servasset in se bonum
45etc. igitur ex opposito non sic laudat igitur non servat in se bonum illud scilicet ymaginem dei
46et tamen in servat mentem suam igitur mens humana non est ymago dei

3 Item 14 de trinitate c.
477 de parvis dicit iuxta illud psalmum "verumtamen in ymagine pertransit homo sed etc. quia haec ymago
48ita deformis et obscura facta est ut paene nulla sit" ipsa autem mens humana secundum substantiam
49suam integre manet igitur secundum substantiam suam non est ymago trinitatis

4 Item mens magis
50esset ymago quam homo quia unumquodque propter quod et illud magis consequens falsum est quia homo magis
51est similis deo quam mens et exprimitur ab eo igitur magis est eius ymago haec consequentia patet quia per
52definitionem ymaginis quam ponit augustinus De 83 quaestionibus quaestione 74 ubi dicit quod ymago est expressa T56vb
53similitudo illius cuius est ymago Assumptum probatur quia homo est ens nobilius quam mens hominis igitur est magis
54similis deo consequentia patet per Anselmum Monologion c. 31 et 66 ubi dicit "quidquid inter creata constat esse
55similius" deo " illud necesse est esse natura praestantius" Assumptum probatur quia primus Ethicorum c. 8 in fine dicit Philosophus
56quod "felicitas connumerata cum minimo bonorum est eligibilior quam ipsa felicitas" et addit quod "semper ma-
57ius bonum est eligibilius" igitur pari ratione mens humana cum quocumque bono est est melior quam ipsa solitaria
58igitur compositum ex ipsa et corpore scilicet homo est nobilius sola mente

5 Item si mens humana sit yma-
59go trinitatis increatae aut igitur ratione substantiae suae et hoc non quia illa repraesentat distinctionem personarum aut
60ratione actuum quos causat et recipit et hoc non quia illi non sunt consubstantiales et haec idem quasi
61in re arguitur sub alia forma sic et sic tunc cognitio perfecta illius ymaginis nata esset inducere
62vel saltem iuvare trinitatem esse in deo consequens falsum quia eius cognitio magis abducit a cognitione
63vera ipsius trinitatis increatae probatio sive enim in anima sit realis distinctio potentiarum sive non videtur abducere si enim
64sic tunc sunt diversae res et per consequens vel sunt partes mentis vel accidentia in ipsa et ita ista cognitio
65faceret aestimare quod personae essent partes dei vel accidentia in eo et ita non deus si autem non tunc
66faceret aestimare personas non realiter distingui

6 Item specialiter quod mens non sit ymago ratione suorum
67accidentium quia 14 de trinitate c. 16 de parvis dicit augustinus quod " ymago creatoris immortaliter insita est animae
68hominis rationali seu intellectuali sed actus non immortaliter" igitur et ibidem etiam c. 4 vult augustinus
69quod ymago illa non est attendenda in rebus transeuntibus sed actus transeunt igitur

Oppositum

7 Ad oppositum
70genesis primo "faciamus hominem ad ymaginem" etc. et Augustinus super genesim ad litteram c. 23 de
71parvis dicit hominem factum esse ad ymaginem dei secundum mentem secundum illud apostoli Renovamini spiritu
72mentis vestrae etc. et c. 26 concludit quod in mente factus est homo ad ymaginem dei eiusdem
73sententiae est magister libro 2 distinctione 26

8 Ad idem est augustinus 12 de trinitate c. 17 de parvis
74"nulli" inquit "dubium est non secundum corpus neque secundum quamlibet aliam partem sed secundum mentem rationalem ubi potest esse
75agnitio dei factum hominem ad ymaginem eius qui creavit eum"

9 Item et haec auctoritas
76recte praetendit contrarium primae et secundae ad primam partem dicit enim augustinus 14 de trinitate c. 19 de parvis
77quod "prius mens in se ipsa consideranda est antequam sit particeps dei et in ea recipienda est ima-
78go eius diximus enim eam esse amissa dei participatione abolitam atque deformem
79atque deformem dei tamen ymaginem permanere eo quippe proprie est quo capax eius est
80eiusque particeps esse potest"

10 Quinto sunt ad istam partem auctoritates aliae multae tam quo ad ima-
81ginem quam quo ad vestigium quas ponit magister in littera praesentis distinctionis et libro secundo etiam aliquas alias
82distinctione 16

Divisio questionis

11 In ista questione est conclusio certa quod sic Sed videndum primo quare sit in creaturis in quibus vestigium
83trinitatis vel in homine ymago trinitatis et secundo contra dicta aliqua dubia movebuntur

Primus articulus

Conditiones communes vestigio et ymagini

12 Circa primum sciendum
84quod aliae sunt conditiones communes tam vestigio quam ymagini et aliquae proprie huic vel illi
85una de communibus est aliqua quae utrumque differt ab illo cuius est vestigium vel quia tam vestigium quam ymago ducit in cognitionem vel notitiam
86illius cuius est imago vel notitia tamquam causativum notitiae illius cuius est imago vel vestigium mediante
87notitia sua non utique in primam notitiam distinctam et propriam illius cuius est ymago vel vestigium quia ex
88alibi determinatis patet quod notitia incomplexa unius rei non ducit in primam notitiam incomplexam distinctam
89et propriam et simplicem alterius rei sed per illum modum quo una res mediante notitia sua incomplexa
90potest esse causa partialis rememorationis alterius rei habitualiter notae ita quod notitia habi-
91tualis necessario concurrit sicut causa compartialis

Opinio Ockham

13 Istud declarat Ockham per experientiam
92et bene posito enim "quod si quis nullam penitus habeat cognitionem de Hercule si videat sta-
93tuam Herculis non plus cogitabit de Hercule quam de Sorte si autem videat Herculem
94prius et retineat habitualem notitiam Herculis" vel per auditum didicerit conditiones proprias
95quasdam similatas in imagine eius "et postea videat statuam sibi similem in accidentibus exterioribus
96virtute visionis statuae" poterit recordari Herculis etiam posito quod numquam prius vidisset
97illam statuam

14 Similem etiam huius est quod aliquando videntes arborem vel lapidem a remotis
98statim cogitamus de homine et aestimamus ibi stare hominem quod utique non contingeret
99nisi praehabita notitia habituali hominis cum lapis vel arbor non contineat virtualiter primam notitiam
100hominis et ita de similibus

15 Et sicut est de ymagine Herculis respectu rememorationis Her-
101culis "ita est de vestigio quod si aliquis videat vestigium bovis recordabitur de bove
102habitualiter viso sed si numquam prius habuisset aliquam notitiam de bove non plus recordaretur
103de bove quam de asino"

16 Per istum etiam modum duo similia possent mu-
104tuo ducere in notitiam recordativam sui apud illum qui haberet notitiam habitualem u-
105triusque et similiter unum similium postea posterius visum posset ducere in notitiam similis T57ra
1recordativam prius noti propter similitudinem unius ad aliud

17 Aliae etiam possent assignari conditiones
2in quibus conveniunt sed sunt minoris ponderis ideo transeo

Differentia inter vestigium et ymaginem

18 "Sed differunt vestigium et ymago
3quia de ratione vestigii est quod causetur ab isto in specie cuius est vestigium" aliquo modo sicut patet inductive
4de vestigio bovis combustionis et sic de similibus et hinc est quod vestigium dicitur aliquid dere-
5lictum ex alio "de ratione autem ymaginis non est quod causetur ab illo cuius est ymago sufficit
6enim quod ymago Herculis ab alio causetur quam ab Hercule"

19 Nota tamen quod strictissime
7seu proprissime et non sic communiter ut prius loquendo de ymagine de ratione ymaginis est quod ipsa sit
8similitudo expressa seu genita ab eo cuius est ymago sicut dicit augustinus de 83 Quaestionibus questione 74
9sicut ibi exemplificat "ut in speculo" inquit "est ymago hominis quia de illo expressa est" similiter "de
10parentibus et filiis nam et de parente expressa est similitudo filii ut recte dicatur
11ymago" et tamen proprie sumitur ymago sicut praeaccepi teste Magistro libro 2 distinctione 16
12c. 2 ubi dicit quod quadam auctoritate Bedae super hoc quod trinitas ipsa "improprie ymago dicitur" cuius causa
13est "quia ymago" inquit "relative ad aliud dicitur cuius similitudinem gerit et ad quod repraesentandum facta
14est sicut ymago Caesaris quae ipsius similitudinem praeferebat ipsum quodammodo repraesentabat"

20 Ex
15hac differentia sequitur alia quod vestigium ducit vel ducere potest non tantum in notitiam complexam
16recordativam illius cuius est habitualiter noti sed etiam in complexis alias contingentis et assensus sibi conformes
17alios in quorum consimiles non potest sufficienter ymago ducere verbi gratia vestigium bovis non tantum
18facit recordari de bove habitualiter noto sed ducit communiter in credulitatem conformem
19huic complexo contingenti 'bos hic pertransivit' sed ymago petri non ducit in hanc
20'petrus hic transivit' et huiusmodi Vestigium autem et ymago multipliciter accipiuntur sicut patet in Ockham

21
21qualiter autem quaelibet creatura potest aliquo modo dici vestigium trinitatis pro quanto scilicet in ea sicut unitatis
22species et ordo possunt aliquo modo ducere in notitiam appropriatorum divinis personis incomplexam
23rememorativam et etiam in notitiam complexam contingentem docet satis bene Ockham questione de vestigio
24articulo secundo et etiam ibidem in quibus in creatura consistit vestigium quia aliquando in distinctis realiter aliquando in
25non distinctis realiter

22 et similiter in questione de ymagine articulo secundo primo illius in opinione propria docet
26qualiter in creatura rationali magis dicitur esse ymago quam in aliqua alia creatura et secundo consequenter docet
27quomodo ymago dei imperfecta et quasi radicaliter et originaliter consistit in ipsa anima secundum
28suam substantiam sed completive perfectio ymaginis consistit in ipsa substantia animae et duobus actibus
29productis respectu utriusque quorum anima habet fecunditatem sed ad actum volendi mediante actu intellegendi
30qui cum substantia animae et obiecto comproducit actum volendi et per consequens exprimit anima cum illis actibus
31ordinem et originem inter diversas personas

23 "quod autem actus volendi sit effective ab actu intellegendi"
32probat et bene et ego concedo conclusionem et teneo illam pro illa distinctione prima quia "omne absolutum necessario prae-
33suppositum alteri habet respectu illius rationem causae in alio genere causae" sed ita est de actu intelligendi respectu
34actus volendi igitur maiorem etiam concedit Scotus distinctione primi et utitur illa quia secundum eum omnis effectus
35alicuius sufficienter dependet a suis causis essentialibus etc.

Secundus articulus

Primum dubium

24 Sed contra ista est primum dubium contra illud in quo
36dicitur consistere ratio ymaginis quia non videtur quod in substantia animae aliquo modo etiam imperfecte consistat
37ratio ymaginis quia ymago necessario requirit distinctionem aliquam sed in substantia animae nulla est distinctio igitur nullo modo habet
38rationem ymaginis

25 Item quod nec in substantia animae et duobus actibus videtur quia inter partes ymaginis
39videtur esse consubstantialitas sed inter substantiam animae et illos actus nulla est consubstantialitas igitur etc.

26 Item ut supra
40secundum augustinus 14 de trinitate c. 3 de magnis "ymago dei in creatura rationali est immortalis" sed isti actus
41secundi non sunt immortales nec incorporales igitur

27 Item secundum hoc posset in mente rationali
42inveniri ymago respectu cuiuslibet obiecti intelligibilis et diligibilis cuius oppositum innuit augustinus 12 de trinitate c. 4
43"in eo solo" inquit "quod ad contemplationem pertinet aeternorum non trinitas sed etiam ymago dei
44in hoc autem quod derivatum est in actione temporalium etiam si trinitas possit non tamen ymago dei
45inveniri potest" Et XIV de trinitate c. 23 de parvis dicit quod "non propterea est trinitas mentis
46dei ymago quia sui meminit mens et intelligit ac diligit se sed quia meminire
47intelligere et amare potest eum a quo facta sunt "

28 quinto quia eadem ratione in parte sensitiva esset ymago trinitatis nam etiam ibi substantia animae cum obiecto principat cognitionem et
48cum cognitione actum apprehendi sensitivum ibi igitur aeque est originatio et ordo conformis trinitati
49sicut intellectu dato quod sic sit assignanda ratio ymaginis consequens non conceditur igitur etc.

responsio ad argumenta pro primo dubio

29
50 Ad primum verum est quod ad salvandum rationem ymaginis in mente rationali aliqui ponunt aliquam distinctionem
51inter substantiam animae et intellectum et voluntatem sicut Scotus in 2 distinctione 16 sed per eundem ibi nulla ratio potest
52talem distinctionem ibi probare sufficienter ut supra tetigi ultima questione primae distinctionis nec ad salvandum
53ymaginem videtur hoc mihi necessarium quia si plures potentiae essent idem realiter non salvaretur T57rb
54inter illas potentias aliqua originatio etc.

30 Sed quia ego non teneo talem distinctionem inter potentias animae sicut cum
55Doctore Subtili et Magistro in littera in ista distinctione 3 quod non potest in nobis reperiri similitudo
56ymaginis ad prototipum quia secundum Magistrum magis est dissimilitudo et ideo dico quod nulla tria sunt
57in mente realiter distincta inter quae sit similis ratio originis duorum ab uno et unius a duobus
58cum substantialitate id est essentiali ydentitate istorum trium realiter distinctorum oportet igitur vel quod ratio ymaginis definiat
59vel quoad originationem et distinctionem vel quoad consubstantialitatem et maxime hoc non est inconveniens de
60illo in quo tantum principiative et virtualiter consistit ratio ymaginis cuius est substantia animae

31 Ad secundum dico
61quod in consubstantialitate deficit ymago a trinitate personarum inter quas est consubstantialitas verum est tamen quod aliqua possunt
62haberi signa expressiva istarum partium distinctarum quae vere affirmantur de eadem substantia et illa est
63consubstantialitas quam auctores ibi intendunt forte habere eadem enim substantia animae est memoria intelligentia et voluntas
64ita enim secundum augustinum et allegatur in littera distinctione 3 prima relativa dicuntur ad invicem quod non esset
65nisi significarent aliqua distincta quae non sunt substantia animae

32 Ad tertium dico quod aliqua per quae exprimuntur distinctae
66per quae exprimuntur distinctae partes ymaginis numquam vere removentur ab anima rationali unde haec per se
67est vera et necessaria si formetur anima est memoria intelligentia et voluntas si anima saltem sit nec quod
68intendit augustinus per "ymaginem esse immortalem" quam quod anima necessario et immortaliter ipsa manente sit
69talis qualis exprimitur cum dicitur "esse memoria intelligentia voluntas"

33 Ad quartum respondet Scotus quod respectu
70dei ut obiecti in mente habetur creata et ultima et perfectissima ratio ymaginis quia tunc illa tria non solum
71sunt expressiva similitudo trinitatis increatae ex hoc quo sunt tres res tales sic se habentes inter se sicut personae divinae se habent inter se sed ultra
72sed ultra hoc quia omnis actus est vere similitudo obiecti cuius est et quaedam expressa ymago ipsius licet aequivo-
73ca ideo quando actus illi illicitis sunt respectu dei ut obiecti tunc perfectius habere ymago et conformitas ad
74trinitatem increatam maxime cum etiam tunc in obiecto inveniatur trinitas obiectiva correspondens quodam modo in
75mente trinitati subiectivae quod non contingit in aliis obiectis

34 Per idem patet ad quintum quod perfectissima ratio ymaginis
76possibilis haberi in creatura respectu trinitatis non est in anima et actibus sensitivis quia illi actus non possunt habere
77deum pro obiecto tamen videtur mihi quod in sensitiva humana quae est eadem cum intellectiva magis potest poni
78ymago trinitatis in substantia et actibus sensitivis sic ordinatis ut supra tactus est quamquam imperfectior quam respectu obiecti
79mere intelligibilis quia actus sensitivi et appetitivi humani sunt simplices et inextensi ita bene sicut actus
80intellectivi et volitivi sed secus est de bruto ubi tales actus sunt formae extensae et ideo est perfectior
81similitudo ad trinitatem increatam simplicissimam

Secundum Dubium

35 secundum dubium principale est utrum secunda pars ymaginis increatae
82scilicet actualis intellectio gignatur a prima scilicet a memoria

Rationes principales pro dubio secundo

36 et videtur quod non quia quid vocaretur
83ibi memoria vel nuda substantia animae et illa non sufficit sine obiecto vel specie vel habitu principare actum
84tunc enim semper intelligeret sicut arguit Philosophus 2 de anima quod sensus semper sentiret si se solo ageret
85sensationes nec intellectus cum specie vel habitu quia actualis intellectio non distinguitur ab habitu vel specie sicut
86non producitur ab eo Assumptum patet quia actualis sensatio est species in sensu igitur similiter in
87intellectu antecedens patet per philosophum et commentatorem 2 de anima commento 136 ubi dicunt et probant quod eadem est actio
88sensibilis et sensus et ut exponit commentator "actio sensibilis extra animam in movendo sensum et actio sensus quae est in
89sentiente scilicet qualitas qua sentiens qualificatur est eadem actio" et Commentator et commentis duobus proximo sequentibus
90exemplificat in auditu "sicut" inquit "actio auditus id est audire et actio sonatus id est sonare
91eadem est"

37 similiter quod actualis intellectio non distinguitur ab habitu videtur quia ille generaretur ex actibus et tunc
92statim haberetur habitus et actus perfectissimus receptibilis in tali potentia cum haberetur primus actus
93causativus habitus consequens falsum consequentia patet quia primus actus causat aliquem gradum habitus et intellectus etiam cum isto
94gradu causabit plus de actu quam potuit dum nihil habuit de habitu igitur intenderetur actus
95et actus magis intensus magis causabit de habitu et sic circulariter sine fine donec
96intellectus habeat de specie tam huius quam illius quantum potest capere sed hoc est falsum igitur et illud ex quo
97sequitur scilicet quod actus distinguatur ab habitu non est igitur intellectio sicut proles procedens a memoria
98sicut a parente

responsio ad secundum dubium

38 Ad istud dubium dico ad praesens quod immo intellectio actualis distinguitur sicut proles
99a memoria id est id est ab intellectu existente in actu primo sufficienti respectu intellectionis gignendae vel per praesentiam
100obiecti respectu primi actus naturaliter in eo causabilis respectu talis obiecti vel per speciem vel habitum postea in absentia
101obiecti respectu cognitionis abstractivae gignendae respectu talis obiecti absentis unde de actu primo intellectivo
102scilicet respectu talis obiecti naturalis causando verum est illud augustinus 9 de trinitate 30 de parvis "ab utroque paritur
103notitia a cognoscente pariter et cognito" et per secundo actu dicto loquitur XV de trinitate c. 24 de parvis dicens " enim cum
104quod scimus loquimur ex scientia cum memoria tenemus nascitur verbum quod cuiusmodi est
105omnino" supple 'obiecti' "cuiusmodi est scientia de qua nascitur" statim enim sequitur unde habetur quod ly 'eius-
106modi et cuiusmodi' referunt obiectum et non notant obiectum cognitionis "formata quippe" inquit "cognitio ab ea re quam scimus verbum est quod in corde dicimus" "ea respectu quam scimus verbum est quod in corde dicimus"

39 Item capitulo 28 dicit quod T57va
1quod "verbum gignitur de scientia quae manet in anima" et capitulo 36 simile ex quibus et multis similibus eius
2auctoritatibus satis patet quod beatus augustinus assensit actualem intellectionem distingui realiter a specie vel scientia
3habituali ex qua secundum eum gignitur tamquam proles a parente sed a mente sicut verbum et
4proles a dicente

Argumenta contra responsionem

40 contra tamen hanc sententiam eius et meam argui potest per argumenta eorum
5qui tenent quod actualis cognitio potest remanendo in mente subiective cessare esse intellectio ita
6quod tunc remaneat ista qualitas non existendo tunc intellectio sed species vel habitus igitur illud idem quod
7est species vel habitus anima non actu cogitante fit actu cognitio cum anima ceperit cogitare
8igitur frustra poneretur species vel habitus distinctus a tali actuali cognitione et per consequens frustra
9poneretur realis partus secundae partis ymaginis a specie vel habitu intellectus naturaliter sibi praesupponentis in eodem
10assumptum probatur quia aliter quando aliquis actu intelligeret haberet simul distinctas similitudines respectu eiusdem quod
11videtur superfluum consequentia patet quia etiam ubi secundum augustinum sequitur videtur illam distinctionem actus ab habitu vel
12specie 29 de trinitate c. 15 et multis locis actualis cognitio sit simillima speciei de qua gi-
13gnitur

41 Item eodem actu cognoscitur aliquando verbum et res alia et quod non omnis in verbo et alias non
14illae res sed alia vel nulla alia hoc non nisi detur quod qualitas quae est intellectio possit manere non essendo
15intellectio quia qua ratione potest manere et simul non esse intellectio unius intellectio illius cuius fuit intellectio pari ratione
16et cuiuslibet alterius

42 praeterea cum diligo uno actu virtuoso omnes bonos si quis eorum me
17ignorante fiat malus cum illum illo amore diligere quo dilexi omnes bonos tales quia tales et
18tamen non cessat actus igitur pari ratione de intellectione

43 praeterea nihil diligitur nisi cognitum sed cognitio
19a deo potest destrui sine destructione qualitatis quae est dilectio igitur tunc remanebit et tamen non tunc erit
20tum dilectio pari ratione de intellectione

44 praeterea ponatur dilectio qua Sortes diligit seipsum in Platone
21tunc Plato experietur se diligere igitur tunc aliquid diligetur ista dilectione quod non prius et non
22diligetur illa dilectione illud quod prius Assumptum probatur quia si Sortes velit sic se diligere angelum
23et haec volitio ponatur in Platone per illam Plato volet se diligere angelum igitur similiter in proposito
24et probatur hoc ultimum assumptum quia per intellectionem qua Sortes experitur se intelligere angelum positam in
25Platone Plato experietur se intelligere angelum igitur similiter et per volitionem

45 Praeterea dilectio Sortis
26et odium Platonis naturaliter se compati possunt in voluntate Sortis igitur cum odium Sortis et odium
27Platonis sint qualitates vel quacumque speciei cum eadem forma in subiecto aliquo potest una stare et alia sed
28in voluntate Sortis cum dilectione terminata ad Sortem stat odium Platonis igitur in eadem intellectione cum volitione
29terminata ad Sortem potest stare odium Sortis sed non potest cum dilectione Sortis esse odium Sortis
30igitur odium Sortis potest esse in voluntate Sortis quando ipsum non erit odium Sortis et pari ratione potest hoc contingere
31de cognitione sicut de volitione

46 praeterea visio 'a' potest esse in visu quando ipsa non erit visio igitur
32similiter in intellectu de intellectione antecedens probatur quia pars aliqua intellectualis pedalis visae ab aliqua distantia
33multo minor maxima non visibili ab illa distantia ceteris paribus si per se esset modo videtur
34existens in tota albedine visa et tamen si per se esset ibi cessaret videri sine hoc quod ces-
35saret ista qualitas esset quae nunc est igitur visio et igitur etc.

47 quod ita nunc videatur patet quia si tota albedo
36secundum superficiem versam ad oculum videtur quaelibet eius pars secundum eandem superficiem videtur tamen quia quaelibet talis pars
37cooperatur ad visionem et facit ad hoc quod totum a remotiori videri possit quam videri posset
38residuum illa amota si cetera sint paria tamen quia compositum ex duobus maximis non visibilibus
39albedinibus ab aliqua distantia apparet habere partem extra partem in illa distantia igitur media pars eius
40videtur a tali distantia et pari ratione medietas medietatis et sic sine fine quod autem illa videretur nulla
41albedine alia visa et tamen conservaretur qualitas praehabita respectu eius arguitur quia delectatio sensitiva
42potest esse ita parva et remissa quod per illam appetitus huiusmodi non poterit perceptibiliter delecta-
43ri quo similiter de sensitiva visione consequentia patet quia sicut per minorem delectionem sensitivam minus delectatur
44appetitus huiusmodi ita minor visio ceteris paribus imperfectius repraesentat obiectum suum

48 Item vel oportet
45hoc ponere vel quod non est dare minimum visibile ab 'a' distantiam vel quod si sic tunc erit dare ultimum
46rei permanentis in esse puta visionis illius albedinis si ab obiecti praesenti quo videtur inciperet fieri distantior
47a visu ceteris paribus utrumque secundorum apud alios est inconveniens igitur tales habent concedere falsum

49
48Praeterea si partes albedinis visae secundum superficiem visam ad oculum continue corrumpantur secundum latum do-
49nec residuae cessent videri a bruto quaero autem in omni instanti habet talem brutum tota novam
50visionem et tunc esset dare ultimum rei permanentis in esse vel in omni instanti habet visionem minus ex-
51tensam quam prius et hoc non est verum quia in visu bruti dum aliquid videtur manet continue visio aeque
52extensa quia ita agit saepe vel albedo in totum oculum et visum bruti nunc pedalis vel
53tertio sequitur quod habet visionem remissiorem quam ante sed talis remissio non fit per subtractionem T57vb
54alicuius partis gradualis quia formae non illo modo intenditur vel remittuntur igitur oportet quod haec sit quia eadem qualitas
55manens cessat esse visio istorum quorum prius erat visio

50 praeterea sit albedo 'a' visa visione 'b' et post hoc
56instans ponatur una alia albedo simillima quae vocetur 'c' in eodem loco quo fuit 'a' et 'a' adnihiletur
57visione conservata quaero tunc aut per 'b' videbitur 'c' simillimum 'a' aut non si sic igitur visio
58'b' quae modo non est visio 'c' erit postea visio illius et per consequens eadem visione qua videtur una pars integralis
59albedinis videtur et alia sibi simillima igitur pars integralis noviter acquisita noviter videtur per
60visionem continue prius repraesentem partem integralem praeexistentem Si non contra 'a' potest videri ab oculo meo
61tuo et infinitis etiam aliis igitur infinite(infinitae) est repraesentanti 'c' albedinem simillimam a quarum nulla potest re-
62praesentare 'c' nec aliud ab 'a' consequens falsum quia tunc sequetur iste terminus repraesentativum 'a' esset terminus
63communis infinitis individuis eiusdem speciei conveniens et repugnans aliis infinitis eiusdem speciei
64consequens falsum tunc enim periret via probandi aliam universalem

51 similiter primo de caelo arguitur quod si haec terra
65nata sit descendere ad hoc centrum et sicut habere ibi per Commentatorem commento 80 dicere quod terra alterius
66mundi movetur ad centrum illius et non ad centrum istius quia est proprii quibus illi centro istud est extra
67normam nec indiget disputatione ubi habetur etiam quod propinquitas non variat opinionem et nota
68pro his ibi 78 et 79 sed haec ratio philosophi non valet negato principio hic assumpto ad
69propositum igitur

52 Item intellectus qui modo non intelligit per intellectionem 'a' potest intelligere per 'a' igitur similiter obiectum modo non
70intellectum per 'a' poterit per ipsum intelligi loquor de intellectionibus similibus et obiectis similibus assumptum
71patet quia intellectio Sortis potest poni in Platone et consequentia patet quia notitia essentialius dependet a subiecto quam ab
72obiecto

53 Item conceptus numerales omnes sunt eiusdem speciei aliter partes albedinis divisae possent causare infinitas
73qualitates specifice(specificae) distinctas nam illis visis potest intellectus habere conceptus numerales quod sibi formare
74placuerit isti igitur conceptus sic potuerunt intendi et remitti quod erunt simillimi et per consequens
75qui prius repraesentaverit quinque poterit praecise repraesentare tria sicut repraesentat alius cui sit simillimus
76quia sicud convenit uni simillimorum simile convenit vel convenire potest reliquo aliter sequitur autem inconveniens illatum
77prius in argumento 10

54 Item si oculus videat aliquid prius motum et post quiescens eadem visio quae
78prius repraesentavit motum repraesentabit quietem et non motum

55 Item quaelibet pars quantitativa visionis
79bruti quae visio est perceptio vel visio perceptiva et multae sunt partes ita minime quod si essent per
80se nulla earum esset visio perceptiva licet remaneret in oculo quo prius nam aliqua poterit esse
81ita remissa quod non potest esse via naturae perceptio igitur pari ratione aliqua ita modica secundum extensionem
82quod non erat perceptio etiam similiter obiectum potest esse ita modicum quod non videbitur perceptibiliter igitur qualitas ita
83modica quod non percipietur et tamen talis pars in toto erat perceptio quia tota per partes suas
84est perceptio et praeter haec sunt eiusdem speciei igitur si una est perceptio igitur etc.

56 praeterea si visio
85vel intellectio separarentur a subiectis suis non sunt cognitiones igitur quod sint cognitiones nunc accidit eis
86cum antecedens sit possibile

57 Item per Philosophum 7 Physicorum ad qualitates de prima specie non est motus quia sunt
87ad aliquid Istud quia non sufficit nisi specialiter intellectum quia omnia de mundo sunt ad aliquid generaliter
88loquendo vel relationes quaedam si vero intelligat quod res quae est notitia potest esse maior vel clarior in du-
89plo licet intra res quae est notitia non sit maior in duplo et sic proportionaliter augeatur tunc
90habetur propositum et cum hoc declaratum est dictum Philosophi igitur etc.

58 alia argumenta etiam sunt quae apud me non tantum
91vero nullum vel modicum colorem habent ideo omittantur

responsio propria ad argumenta

59 Istis non obstantibus teneo conclusionem
92contrariam quam alias probavi distinctione 1 licet haec conclusio sit multorum modernorum et arguit Fitzralph contra
93eam per auctoritates beati Augustini 11 de trinitate c. 22(27) ubi dicit quod "illud quod formatur in acie cogitantis est
94aliud ab eo quod in memoria conservatur et fit ab eo sicut proles a parente" et in multis
95passibus quos allegat dicit similia

60 Item per rationem si qualitas quae est actualis cogitatio
96potest cessare esse cogitatio inhaerendo tamen animae sicut prius igitur pari ratione poterit iterato
97reincipere esse actualis cogitatio et tunc intellectus noviter intelligeret sine hoc quod noviter esset
98causa illius intellectionis in aliquo genere causae quia nihil noviter ageret aut noviter reciperet et sine
99dubio inquit hoc non videtur intelligibile plura alia arguit quae omitto sufficiunt mihi rationes aliquas
100tactae de transitu a contradictorio ad contradictorium et quod rationabilius poneretur hoc de ipsa potentia
101animae quam de accidente recepto et similia quaedam

61 Ad primum in contrarium dicendum quod conclusio il-
102lata est vera saepe de similibus quarum unum est tantum habitualis repraesentatio illius obiecti et alia
103actualis vero de actualibus non est inconveniens dummodo sint alterius rei sicut patet de intuitiva
104cognitione alicuius et abstractiva eiusdem vel de visione alicuius rei in verbo et eiusdem in genere proprio

62
105Ad secundum respondi in prologo quod hoc non sit per eundem actum numero

63 dicendum tertium subiectum ibi illius quod
106per se diligitur scilicet bonitatis moralis non diligitur nisi per accidens in casu argumenti et de talibus T58ra
1concessi supra distinctione prima quod possunt non cognosci vel non diligi eisdem actibus remanentibus sicut eodem actu visionis
2quo primo per accidens video substantiam panis in hostia consecranda eandem non video ho-
3stia consecrata sic hoc in proposito cum indistincte videre diligo moraliter bonos quia tales
4unde cum me ignorante desinunt aliqui subesse huic ecclesiae desinunt et a me
5diligi illo actu

64 Ad quartum quia tunc posset aliquid diligi et simul non cognosci patet ex prima distinctione
6ubi tenui quod dilectio est cognitio et ideo nego consequentiam illam

65 Ad quintum dicendum quod si dilectio qua
7Sortes diligit Sortem se ipsum poneretur in Platone Plato per istam non diligeret Platonem sed Sortem et similiter
8si dilectio qua Sortes vult se diligere angelum poneretur in Platone Plato per illam diliget
9angelum et eodem modo si intellectio qua Sortes experitur se intelligere poneretur in Platone ille iudicaret
10Sortem intelligere vel experiretur nisi experientia connotet id est haec solis

66 Ad sextum bene volo
11quod dilectio Sortis et odium Platonis naturaliter compatiuntur se dici tamen in eodem potest quod non
12omne illud eiusdem speciei cum odio Platonis compatitur secum dilectionem Sortis naturaliter quia aliquod
13eiusdem contrariatur speciei et istud non quia ad contrarietatem actuum huiusmodi individualium vel cognitionum
14requiritur identitas numeralis obiecti unde etiam illi iudicio quo iudicarem hunc hominem esse
15Sortem demonstrato Sorte repugnaret contrarie iudicium quo iudicarem eundem non esse Sortem et tamen
16illum iudicium quo iudicarem illum hominem non esse Sortem demonstrando Platonem unde amor et odium
17vel error et scientia non contrariantur nisi sint respectu eiusdem licet sint eiusdem speciei cum quibusdam quae invicem contra-
18riantur et in hoc est speciale in actibus vitalibus qui sunt tali motus et ordines potentiarum erga ipsa
19obiecta

67 Praeterea contrarietas si esset inter illas qualitates non cessarent esse contrariae ex hoc quod
20cessarent referri ad quae prius ita videretur posse dici uno modo aut etiam quod non sunt eiusdem
21speciei quia ex alia et alia causa concepta habentur aliqua essent secundum speciem alia Istud tamen
22argumentum et fere omnia alia procedunt ex non causa ut causa quia difficultas est communis isto non posito
23et quaeritur eius causa quomodo evadatur

68 Ad septimum cum arguitur quod visio potest esse in sensu subiective
24sine hoc quod ipsa sit visio nego et cum probatur quod albedo minor suo toto potest videri quam si
25esset per se concedo quam posset si nulla alia videretur non dico quam si esset per se quia tales
26simul positae multae possent sensum immutare licet non componerent et ultra quod si omnes aliae
27partes destruerentur talis pars cessaret videri et ita etiam qualitas esse cessaret
28quae prius fuit visio illius et cum probatur quod non a simili per delectationem appetitus quae poterit esse ita
29remissa vel ita parva quod ipsa delectatio non perciperetur nego quia nullus talis actus in sensu
30vel in intellectu distincte percipitur per seipsum

69 Ad octavum non pono aliquod minimum intelligibile visibile
31ab aliqua distantia danda

70 Ad nonum tenendo augmentationem et diminutionem gradualem
32in formis fieri per additionem et diminutionem similis in specie

71 Ad decimum dicendum quod alia albedo
33non est nata videri visione qua albedo de facto videtur et conclusio ad quam deducitur non est in-
34conveniens non plus quam iste terminus est naturaliter producibile de hac materia prima demonstrata conveniat infinitis
35individuis ex ea producibilibus et tamen nulli omnium ex materiis aliis producibilium et tamen
36istud secundum argumentum negatur quare igitur primum ab isto argumento et quod tunc accipitur quod perit via in-
37ducendi universalem non sequitur sed est fallacia consequentis verum est enim quod hanc universalem omnis visio huiusmodi
38speciei cuius est visio albedinis b potest esse visio b perit via vera inducendi sed non hanc
39omnis talis visio est visio albedinis

72 Ad secundam propositionem de Philosopho et Commentatore I de caelo et metaphysica nullus ca-
40tholicus debet tenere illud argumentum valere nisi qui negaret dei omnipotentiam esse extra hunc mundum
41posse alium omnino similem producere et posito quod sic fiat conclusio quam philosophus probare ibi nititur
42falsa esset et mere erronea secundum principia fidei quia intendit ibi probare impossibilitatem plurium
43mundorum haec igitur ratio movisse catholicum minime debuisset

73 Ad undecimum bene
44volo quod aliquid quod modo non intelligitur per intellectionem 'a' potest in casu per accidens esse obiectum illius in-
45tellectionis tamen per se non et cum probatur quod sic quia alius potest per illam intelligere si ponatur in ipso
46et intellectio essentialius dependet a subiecto suo quam ab obiecto dico quod saepe essentialius in essendo
47sed quod ipsa subiecto cui inhaeret simul vitali principio repraesentet obiectum cuius est dum actu
48sibi inhaerebit hoc habet inseparabiliter ex natura sui et in hoc nec ab obiecto dependet nec
49oportet quod a subiecto active sed ab isto qui active conservat eam in subiecto quodcumque illud fuerit

74
50Ad duodecimum dicendum quod conceptus pure numerales non sunt eiusdem speciei sed sunt conceptus mere syncategorematici
51sicut 'omnis' et 'aliquis' quod patet quia terminum mediate sequentem faciunt stare confuse tantum
52sicut 'omnis' non enim sequitur 'bis comedisti panem igitur bis istum panem vel illum'
53et ideo quantumcumque intendatur unus vel remittatur numquam fiet simillimus alteri sicut T58rb
54nec conceptus cui correspondet haec vox 'aliquis' poterit fieri simillimus qui exprimitur per hanc vocem
55'omnis' et consequenter per omnia ad propositum dicendum de istis et de illis

75 Ulterius tamen est advertendum
56quod nominaliter expressa sumuntur quasi collective et non faciunt terminum mediate sequentem
57stare confuse tantum sicut nec 'omnis' quando sumitur collective

76 Ad tertium decimum dicendum quod accedit
58visioni quod eius per se obiectum moveatur vel quiescat et per consequens quod ipsum sit motus vel quod ipsum sit
59quies quamvis mediate visione possit evidenter iudicari vel saltem apparere quod res vi-
60sa moveatur et ideo dicatur motus esse de numero sensibilium ideo hic dicendum consequenter sicut supra
61ad tertium

77 Ad quartum decimum sicut ad probationem septimi

78 Ad quintum decimum verum est quod omnis cognitio repraesentat
62alicui illud quod repraesentat vel cuius est signum et ideo si in nullo est subiective nullius est signum tale
63naturaliter offerens obiectum cuius natum est esse signum nisi forte per modum obiecti sicut ymago Herculis
64repraesentat Herculem et facit Herculem habitualiter cognitum venire in actualem cogitationem
65sed de taliter signare nihil ad propositum et tamen concedendum est quod eo modo quo accidit illi rei
66quae est intellectio quod ipsa sit accidens non enim est accidens nisi quando accidit et sicut accidit
67sibi esse qualitatem quia non dicitur qualitas nisi a qualificando ita accidit sibi quod ipsa sit cognitio
68quia natura sua est nata esse intellectio non sibi ipsi sed suo subiecto et sicut non potest sibi in esse subiective
69quin ipsum qualificet ita nec quin sit sibi cognitio

79 Ad sextum decimum dicendum quod ista conceptio non
70salvat in talibus non esse motum ad mentem Philosophi quia ista conceptio ponit omnem formam
71in qua Philosophus ponit motum secundum qualitatem esse sine additione rei vel subtractione sed verior
72fantasia pro Philosopho est quod non scientia sit vel fieri potest scientia sine aliqua mutatione scientis vo-
73cando scientiam omnem veram notitiam iudicativam si enim stante notitia tali res alia aliqualiter
74se haberet et post incipiat ita se habere sicut significat talis notitia tunc habetur scientia
75sine mutatione scientis quia eo quod res est vel non est oratio vera et falsa

80 Similiter est de actu virtuoso
76tam appetitivo quam intellectivo quod potest esse sicut bonus et talis qualis debet esse postquam non fuit talis
77sine novitate alicuius sibi addito in subiecto per novitatem praecepti vel huiusmodi similiter de pulchritudine
78et de sanitate et ita de multis quae ponitur in prima specie qualitatis nam aliqua fiunt pulchritudo et sani-
79tas ad amotionem aliorum sine additione vel subtractione ab illa vel illis quae erunt pulchri-
80tudo vel sanitas

responsio ad principales argumenta
ad prima argumenta

81 Ad primum argumentum principale istius dubii cum inquiritur quid vocaretur memoria
81videtur mihi quod respectu primi actus intuitivi est intellectus obiecto praesente sufficienter ad causandum actum illum se
82habent sicut parens respectu illius notitiae tamquam prolis respectu autem actuum abstractivorum post primum qui causantur
83ab intellectu et actu intuitivo intellectus cum habitu vel specie vel quovis alio nomine appelletur
84apud me tamen magis proprie loquendo vocari debet habitus quia species stricte loquendo solet
85vocari a ponentibus eam aliquid in potentia praevium primo actui quod non credo esse necessarium
86nec

82 et cum probatur quod habitus vel species non distinguitur ab actu neque econtra per speciem in sensu
87dicendum quod 'sensus' dupliciter sumitur uno modo pro potentia seu natura vitali receptiva immediate
88sensationis et in illa non recipitur species aliqua praevia primo actui posteriorem tamen bene reci-
89pit qualitatem quae saepe vocatur 'species' ab auctoritatibus et secundum veritatem est habitus aliquis non a causa
90sensus pro composito a tali potentia et organo corporeo cuius est actus et forma et sic loquendo
91in sensu id est in organo quod est altera pars sic accepti sensus recipitur species quae est conprincipium activum
92sensationis requisita necessario ad naturalem causationem sensationis exterioris licet ipsa non sufficiat
93cum sensu sine actione propria obiecti et hoc est quod additur quod in sensu eadem est actio sensus et sensibilis
94quia ista sensatio est actio utriusque et eodem modo proportionaliter est de intellectione intuitiva et si quis
95vocet illam sensationem vel intellectionem speciem obiecti id est similitudinem seu ymaginem eius certe concedendum est
96a specie sic data non distinguitur sensatio actualis sed sic loqui est extra propositum loqui et eodem modo
97est eadem actio habitusauditus et sonantis scilicet ipsum audire sicut ipsamet exprimit auctoritas

ad secundum principale argumentum huius dubii secundi

83 Ad
98
99
100
101
102
103
104
105
106 T58va
1et parum plus potest noviter intellectus cum illa dispositione quam prius secundum intensionem et vocetur illa portiun-
2cula addita primo actui abstractivo 'b' tunc 'b' est multo minor quam actus cui additur et per consequens
3minorem portionem causabit de habitu quam erat portio 'a' et ita continue procedetur hinc inde
4ad minus et minus semper quam prius donec omnis deficiat ulterior additio et sic sistetur in
5aliquo forsan citra summum ibi causabile ex omnibus illis portionibus per illum modum additis
6compositum ita est ut communiter saltem et hoc dixi de primo actu abstractivo quia respectu intuitivorum non est
7potentia habitualis quia per nullum habitum potest in tales et actus qui generant habitum sunt tales
8quales iterato inclinat habitus et illi non sunt nisi abstractivi nec in intellectu nec in sensu

84 haec
9est responsio modo communior mihi placet scilicet quod cum habetur actus primus sensationis
10intuitivae vel intellectionis intuitivae simul tempore semper virtute illius habetur in homine duplex notitia abstractiva
11eiusdem una individualis alia specifica quarum duarum utraque stanti relinquit dispositionem
12vel habitum qui cum intellectu sufficiat post in absentia obiecti tunc intuitivae cogniti ad ab-
13stractivum actum in qualem non poterat ante intuitionem talis obiecti et tunc est respondendum quod in prima
14generatione habitus ita est potentia attenta circa obiectum suum mediate cognitione eius intuitiva quod
15nihil advertit de abstractiva sua cognitione sed solum per discursum postea sibi innotescit
16quod talis causabatur qui habitum in potentia derelinquit et diceretur secundum hanc suam responsionem secundam
17quod portio primo causato de habitu nihil ultra de actu disposuit sed causabatur ideo ut
18esset principium actus ulterius in futuro et quod postea quando cum isto habitu intellectus principat novum
19actum propria virtute verum est quod actus causatus relinquit additionem ad habitum priorem sed
20ista portio habitus adveniens priori ex novo actu qui actus processit ab intellectu et priori
21habitu nihil addit ad actum ex quo causatur illa vice et hoc quia intellectusetc. est iam prius natura
22latus et adhibitus tantum illi obiecto respectu cuius est iste actus causatus virtute sui et habitus praehabiti
23quantum potest pro ista vice prius natura ut dixi quam informetur portio habitus nova nec ideo
24ingeminavit natura habitum causari vel talem habitus portionem ut tunc serviat ad actum
25cum primo est sed ideo potius illa nova portio accrescit ut ipsa serviat in futurum et secundum illam

85
26responsionem negatur tota illa fantasia de mutuis reflexionibus habituum et actuum in
27causando quia statim ponit quod habituus portio non apponit aliquid ad actum ex quo processit
28et hoc quia praetactum est intellectus non adhibetur obiectum nec applicatur causaliter nisi mediante habitu
29primo huic portioni quo se iam contulit in obiectum tale mediante in actu quem potentia eliciebat
30sic habituata alias cum bene poterit potentia illa mediante toto habitu composito ex parte
31habitus nunc genita et priori in actum perfectiorem quam sic ille quae nunc elicit mediante
32priori habitus parte huius responsionis sive sic vera sive non esset difficile reddere claram
33causam aliam qua nunc dictam aut ista sufficiat sive non

86 contra tamen priorem responsionem est
34argumentum unum probabile quia quantumcumque sic decrescat augmentum habitus ex una parte et
35actus ex alia et bene vitetur actus et habitus infinitas intensiva per hunc modum immo quod
36ad modicum hinc inde stetur tamen de habitu illo ad quem pervenitur ex omnibus
37portionibus illis composito quaeretur an sic causatus a toto actu ex parte alia et pari ratione
38ex alia parte de actu composito ex omnibus actus portionibus praeter primum qui non processit ab habi-
39tu an ille actus causabatur ab habitu isto qui totus proveniat ex actu illo quem nunc sunt
40habito et sequentibus oppositis per portiones habitus vel non si sic videtur esse circulus in causis et quod
41idem per consequens erit a se si non contra totus 'b' est causatus a quo igitur et similiter totus 'a' est causatus a quo
42igitur sit habitus ille totus 'b' et primus actus qui omnem praecessit habitum sit 'a' et actus compositus
43ex illo et sequentibus sit 'c' et compositus ex residuis partibus praeter 'a' sit 'd'

87 hic poterit
44responderi secundum duplicem fantasiam una est quod tandem devenietur vel ad actum ita debilem et remis-
45sum quod ille non sufficiet ulterius causare portionem aliquam habitus ulteriorem vel econverso quod
46tandem devenietur ad portionem causandam habitus a portione actus ulterius precausata
47provenientem ita remissam et debilem et quod ille habitus portio non erit prae sui debilitate ac remis-
48sione sufficiens ad aliquid vel terminus actui apponendum et hoc poterit quandoque contingere
49ex una parte quandoque ex alia secundum portionem et exigentiam quantitatis virtutis primae maioris vel minoris

88
50et contra hanc responsionem obstare non video nisi quod non est dare minimum
51actum in specie alia mere naturaliter agentium inexistens portio autem ultimo addita est suo toti in eodem instanti quo primo est particula alia inexistens igitur nulla erit ratio quin ipsa debeat agere ut priores maior autem huius rationis declarari posset inductive licet enim sit dare T58vb
52albedinem maximam quae a certa distantia ceteris paribus non poterit visum creatum immutare
53ad visionem sui vel enim oportet hoc vel oportet dare minimam a tali distantia visibilem et tunc oportet naturaliter dare
54ultimum rei permanentis in esse ut alias probavi sequi et nihilominus falsum esse ex quo tamen ipsa est maxima quae
55videri non potest a tali distantia ceteris paribus a visu ceteris sequitur quod non est dare ita parvam sibi
56possibilem addi secundum latum ad superficiem illius albedinis ad nos versam quin ab illa distantia poterit re-
57sultans videri et agere in sensum istum et per consequens cum totum non possit agere illa subtracta illa erit
58virtus activa partialis eiusdem activi totalis in hoc passu et ita arguam per idem medium quod ignis quantumcumque par-
59vus agere possit in passum hic positum in quacumque distantia certa ab eo quantumcumque magna
60potentiam etiam si distat ad spatium mille mundorum tanto poterit toti inexistere
61quod hinc agat quod concedo quia ideo non possum illam iam positam responsionem in casu argumenti facti
62licet pulchra et probabilis appareat prima facie sustinere nisi vellem dicere quod totum aliquod cuius auctoritas
63intelligatur ex omnibus et ex qualibet sui parte agit in quid medietas virtutis secundum quam operatur nihil
64agit igitur non esset ut mihi videtur rationabile

89 Aliter poterit fantasari quod non sit dare ultimam
65portionem habitus quae sufficiat causare aliquid de actu nec econtra sed sit uterque processus hinc inde sine
66fine ex ea parte versus quam hinc inde itur semper ad minus et minus sicut est de proportionibus
67partibus pedalis lineae quarum partium prima sit eius medietas secunda medietas residui et sic sine
68fine est sine ultima et cui videbitur haec secunda fantasia non vera necesse habebit totam primam responsionem

90
69ad argumentum principale cui sum in respondendo dimittere et se ponere ad secundam Sed hanc sustinendo
70cum quaeretur aut totus habitus 'b' causetur ibi ab aliquo vel non constat enim quod causatus sic ab aliquo
71vel ab aliquibus actibus vel dabitur aliquis habitus causatus naturaliter et non ab actu vel actibus quibuscumque quod mihi
72videtur dandum non videtur unum mihi videtur quod melius dicitur quod ab actibus quam quod ab actu quia multae immo
73infinitae partes actus a quo diceretur causari causantur econverso ab habitus huius partibus sed econverso non
74est dandum quod totus actus 'c' causetur ab habitu vel habitibus ex parte alia quia 'a' actus praeces-
75sit omnes per positum totus tamen 'd' actus est causatus ab habitu vel habitibus ibi datis et quia actus
76'a' non procedit ibi ab habitu aliquo ideo non est ibi circulus ut argui possit idem a seipso causari mediante
77in illo processu mutuo praeconcesso secundum primam responsionem Si autem quaeratur ulterius secundum hanc fantasiam
78respondendo utrum totus habitus 'b' sumpto ly 'totus' categorematice causet ibi actum aliquem et pari ratione econtra utrum totus
79'd' actus causet ibi habitum aliquem vel effectum adaequatum sibi

91 respondendum mihi videtur quod licet utrumque totus causetur ut prae-
80dixi neuter tamen totus aliquid causat neuter enim totus habet ibi aliquid posterius se secundum naturam quia non
81est maior ratio quod iste totus quam iste cum ex utraque parte fuerit processus in generationibus huius sine fine id est
82sine ultimo genito et tamen omnis effectus est secundum naturam posterior sua causa

92 contra in quocumque passo
83uniformiter praesente utrisque potest causa alia mere naturaliter activa alicuius speciei habere effectum ab
84eo causatum potest et causa perfectior et intensior eiusdem speciei tunc quando et in perfectior sed 'b' habitus et prima
85eius pars quae causabatur totaliter a posito actu 'a' quae prima pars habitus istius vocetur 'e' 'b' inquam et 'e' sunt eiusdem speciei
86ultimae seu specialissimae et 'b' est perfectius in ista specie quam 'e' sicut omne totum est sua parte et 'e' in potentia ista
87utraque aequaliter praesenti habet effectum posteriorem se secundum naturam igitur et 'b'

93 respondendum est quod maior licet sit valde
88apparens falsa est tamen in casu argumenti secundum hanc responsionem fantasiae quae pertracto non enim oportet quod illud
89perfectius habeat effectum aliquem se toto simul sumpto vel qualibet eius parte posteriorem in tali pas-
90so sed sufficit quod eius partes tales quae sit mutuo producebantur ad quas pervenitur circa
91finem talis processus habeant effectus suos ad hoc stantes et in mentem componentes in ista potentia quibus
92in ea stantibus totus iste habitus 'b' simul sumptus plus non potest sed illis amotis plus multo
93posset 'b' totus quam ille 'c' producere sicut faciet alias forte postea postquam cessantibus omnibus illis actibus
94partialibus totus 'b' habitus remanebit et in actus alios priori toti similes inclinabit exemplum causae negationis dictae maioris in extensis sic quod a calor pedalis calefaciat
95aerem circumstantem usque ad aliquam distantiam et calor ab isto causatus ulteriorem et ita deinceps
96donec semper pars posterior remissius agendo quam prior ita suas procedant actiones usque quo
97cessent agere isto modo totus calor compositus secundum extentionem ex omnibus illis quorum quilibet prior pertingere
98igitur ymaginatur usque ad remotiorem est calor ita perfectus sicut sua prima pars et tamen non potest
99agere in passum sibi immediatum secundum situm et cum prima pars eius egit in passum sibi immediatus secundum
100situm et est ibi causa proportionalis priori quod quaelibet eius pars sistens circa finem huius protensionis egit
101quantum potuit et ex remissioritate continua venitur usque ad defectionem et in potentiam ulterius sit agendi
102hic tamen in exemplo est illud ymaginabilius sed protensionem quam in proposito de quo inquiritur nisi quod ibi magis
103patet qualiter quaelibet portio istarum in quibus processit ista mutua reproductio sistens alicubi circa
104finem processus habet effectum sibi aequatum quem et continuat in casu argumenti et ideo non potest plus quasi agere isto T59ra
1remanente in ista potentia quam est illam egit

Tertium Dubium

94 3m dubium 2i articuli est utrum 3 pars ymaginis(imaginis) procedat
2realiter a 2a(secunda) amor a notitia

Rationes principales

95 et videtur quod sic tunc amor angeli qui peccavit quo affectavit aequalitatem
3dei processit ab alia notitia aut igitur ab obscura notitia dei aut a clara si ab obscura notitia
4dei igitur cum obscura notitia in illo fuerit pena peccati sequitur quod ipsum peccatum angeli processit a pena
5peccati et ita sequitur quod pena saltem naturaliter praecessit pc culpam contra augustinum 11 super genesim ad litteram
6capitulus 24 si amor istius angeli iste processit a clara notitia dei igitur angelus malus clare vidit
7deum quando fuit in maximo peccato et per consequens simul fuit miser et beatus quod nullus potest deum
8videre clare nisi beatus quia "haec est vita aeterna ut cognoscant te" etc

96 Item tunc primus amor
9in mente alicuius procederet a notitia et supposito quod iste amor sit respectu alicuius delectabilis cum tunc illa notitia
10verum quia haec est cognitio alicuius respectu placentis igitur est verbum per definitionem verbi ex quo sequitur quod primus amor
11mentis in isto casu procedit a verbo consequens falsum quia tunc idem esset causa et esset effectus respectu eiusdem quia omne
12verbum procedit ab amore secundum augustinus 9 de trinitate capitulus 14 21 et per consequens si amor iste primus procedit ab alico(aliquo) amore
13tunc primum amor procederet ab primo amore et ita idem causa sui

97 praeterea quod primus amor non procedat ab
14alica(aliqua) notitia videtur quia prima notitia procedit ab amore igitur non econtra primus amor a notitia assumptum
15probatur quia prima notitia sensitiva procedit ab amore igitur et prima intellectiva ultimum assumptum probatur quia prima notitia
16sensitiva sit a voluntate copulante sensum cum sensibili secundum augustinum 11 de trinitate capitulus ii 4 7 9 21 24
17et quasi per totum librum sed voluntas non copulat nisi per amorem cum non habeat alium aliquem actum quo sic
18copulet igitur quaelibet cognitio sensitiva procedit ab amore

98 Praeterea appetitus sensitivus potest esse sine co-
19gnitione igitur et intellectivus assumptum probo quia naturaliter haberet quis famem et sitim et si numquam sen-
20tiret aliquid ab extrinseco sed fames vel sitis sunt appetitus secundum commentatorem 2o de anima commento 28 igitur et-
21c

99 Item 5 sic talis dilectio libere elicita a voluntate aut esset eadem cum intellectione praesupposita ad haec
22quod aliquid libere diligatur aut non si sic cum non vera a maior ratio quod ista res possit fieri dilectio
23quam odium igitur dilectio posset esse odium contra probatur per syllogismum expositionum haec res est dilectio haec
24res esse potest odium si non est intellectio cum deus omne absolutum creatum posset servare cum alio igitur posset ser-
25vare dilectionem istam destructa ista dilectione et eadem ratione omni intellectione destructa et tunc voluntas
26posset diligere incognitum contra augustinum et contra experientiam et iuxta haec ex libertate voluntatis potest idem in-
27conveniens deduci confirmatur quia tunc voluntas vere posset imperare cognitionem de alico(aliquo) de quo non cogitatur
28actu aut igitur illud apprehenditur actu aut non si non voluntas operatur volitione circa incognitum si sic
29frustra praeciperet quod fieret prius quam perciperetur et haec erat contra casum

Oppositum

100 Ad oppositum 15 de trinitate capitulus
3067 et 77 utrobique enim dicit quod amor procedit de scientia de ipsa mente

101 praeterea notitia praesupponitur
31amori sicud(sicut) probat augustinus 8 de trinitate capitulus 16 et 10 de trinitate capitulus 16 et 10 de trinitate capitulus 58 et quasi per totum librum
32et 3o de libero arbitrio dicit hoc capitulus 92 quod nihil potest amari nisi cognitum quamvis aliquid possit cognosci
33et non amari sicud(sicut) vult augustinus in omnibus locis praeallegatis igitur cognitio alico(aliquo) modo est causa amoris
34et certum est quod non materialis nec finalis nec formalis igitur effectiva igitur amor procedit a notitia

102 Praeterea
35nisi amor procederet a notitia actuali seu cognitione non esset amor inter ista 3 proportionaliter spiritus sanctus cuius oppositum
36declarat augustinus 9 de trinitate capitulo 29 et 15 de trinitate capitulo 67

103praeterea philosophus et commentator 3 de anima determinantes commento
3750 modum per quem generantur in animali desiderium sive appetitus dicunt quod haec fit ex haec quod ymaginatio(imaginatio)
38ymaginatur(imaginatur) rem primo vel intellectus et postea res ipsa concupiscitur vel res praesentatur igitur ipsi volunt
39quod amor sive desiderium quod ipsi vocant ibi appetitum intellectivum sicud(sicut) ibi dicit commentator fiat ex actuali
40cognitione

104 praeterea 54 commento quod omnis appetitus fuit ab intellectu in actu

105 praeterea commento 56
41dicit commentator quod "omnis appetitus fit ex ymaginatione(imaginatione) et ymaginatio(imaginatio) ex sensibus particularibus"

106 praeterea 12 metaphysicae
42commento 36 sicud(sicut) appetitus in brutis animalibus est semper sensum qui comprehendit voluptuosum ita voluntas sive desiderium
43intellectus est semper intellectum et statim post desiderium enim est semper extimatione(aestimatione) eius quod est aliquid esse bonum vel enim
44nos aestimamus aliquid esse bonum propter quod desideramus ipsum etc

responsio ad tertium dubium

107 Ad istud dubium dicendum est quod sic
45loquendo de amore qui est actus amandi vel appetendi per viam naturae causatus et ideo amor huius inter
46partes ymaginis(imaginis) proportionaliter spiritu sancto in ymagine(imagine) increata secundum augustinus ubi prius arguendo ad partem oppositam
47dubitationis huius haec conclusio satis patet per argumentum suppositum in primo articulo et per haec ad argumenta ad partem
482am(secundam)

108Si instes per beatum augustinum 9 de trinitate ibi quasi per totum dicit quod mens humana
49est ymago(imago) trinitatis
50increatae ratione istius trinitatis scilicet mentis notitiae et amoris in qua trinitate notitia procedit de mente
51et amor de notitia et tamen secundum eum ibi tam amor quam notitia sunt una essentia mentis igitur amor ibi non
52distinguitur a notitia actuali a qua procedit nec notitia actualis quae est ibi proles a mente ipsa tam-
53quam a parente

109 Respondet unus doctor quod amor et similiter notitia tripliciter accipiuntur uno modo pro potentiis
542o(secundo) pro habitibus et 3o(tertio) modo pro actibus et ultra secundum hanc distinctionem esset dicendum aliud secundum ymaginem(imaginem) T59rb
55solum est tertia trinitas non secundum rem cuius partes ymaginatae(imaginatae) sunt secundum augustinum ipsa substantia animae nec est processus
56unius ab alio in ipsa substantia mentis secundum veritatem rei extra nisi virtualiter solum quia scilicet mens
57ipsa continet partialiter ista quorum unum procedit realiter ab alio et 3m(tertium) ab utroque

ad rationes principales
ad primam rationem

110 ad primum argumentum
58in contrarium Respondet fitzralph quod ista notitia actualis quae primo fuit clara dei notitia scilicet quando
59deus ostendit se clare illi angelo postea fuit obscura notitia scilicet quando deus se subtraxit
60ab angelo cum peccavit et ideo amor suus qui fuit primum peccatum suum processit a notitia obscura
61et non clara et tamen processit ab ista notitia quae fuit clara sed non fuit clara quando ille amor
62processit ab ista

111 Et concedo inquit quod iste amor et peccatum primum processit a pena peccati sed tamen
63non ut pena sed ut actualis cognitio sufficiens ad productionem amoris unde est impossibile quod pena
64peccati praecessit causalitate primum peccatum dum tamen ista pena non praecessit ut pena nec prius fuit pena
65sed facta fuit pena propter peccatum quia propter peccatum deus retraxit se ab isto angelo et ideo fiebat
66cognitio ipsius angeli quae prius erat clara postea obscura et ita ipsa ut pena fuit posterior
67peccato primo

112 sed quod eadem notitia prius fuerit clara et postea obscura est apud me impossibile per
68istum modum sicud(sicut) per argumentum istius meum alibi potest probari quia pari ratione posset manere et desinere
69omnino esse cognitio ipsius cuius oppositum tenet alibi et etiam in dubio praecedenti

113 sed aliter dicas tu quod
70notitia angeli qui peccavit non erat clara dei visio unquam sed cum claritate prima voluit ma-
71le nisi forte debet quod illa volitio fuerit causa subtractionis vel remotionis vel remissionis
72notitiae primae clarae

114 aliter respondeo quod tam argumentum quam dicta Responsio currit in fantasia(phantasio) quadam
73fallacia quasi visio dei vel alia simplex apprehensio suffecisset pro notitia a qua procederet amor dei
74culpabilis non sic erat quia amor ille dyaboli(diaboli) amor electivus erat praesupponens sibi iudicum ratio-
75nis vel cognitionem compositivam et divisivam vel amor alius refrenandus cum omissione libera vel vera et
76interpretative refrenandi secundum rationem naturalis iudicii et affectionem iustitiae impetum affectionis
77commodi apparentis et talia iudicia vel apprehensiones non erant illa clara dei apprehensio vel obscura
78et ideo processit talis amor partim a notitia dei partim a notitia sui partim a notitia componente
79et dividente igitur alia 3a(tertia) notitia erat neccessaria(neccessaria) ad animam illam quam sola ex natura dei clara
80vel obscura

ad secundam rationem

115 Ad 2m(secundum) bene Respondet fitzralph concedo quod primus amor processit a notitia
81accidentali a verbo communiter loquendo de verbo unde 'verbum' communiter accipitur pro quacumque cognitione actuali
82sicud(sicut) loquitur anselmus monologion capitulo 10 alio modo accipitur 'verbum' magis proprie pro cognitione actuali
83respectu placiti et sic loquitur augustinus 9 de trinitate capitulo penultimo et primo modo loquendo de verbo non omne verbum procedit
84de amore actuali sed secundo modo sic sicud(sicut) dicit auctoritas augustini allegata et primus amor
85non procedit de verbo proprie dicto sed communiter dicto

116 hic tamen notandum quod 'verbum' multiplicius sumitur
86quam istis 8(octo) scilicet in universo primo generaliter pro omni actu generandi vel cogitandi
87isto modo accipit augustinus in sermone de sancto iohanne baptista super illud ubi vox claritatis
88ubi dicit quod vox exterior est vehiculum verbi verbum autem ipsa cognitio et 15 de trinitate capitulo 10
89dicit atque qui cogitat unde illud in libro sapientiae dixerunt apud se cogitantes non recte et capitulo
90ii in principio verbum quod foris est signum verbum quod intellectus latet et 10 capitulo per signa corporalia
91verbum quod mente gessimus innotescit

117 2o(secundo) modo latius ad haec sumitur pro praedictis et actu
92faciendi unde 8 de trinitate capitulo 10 fantasia(phantasia) vel carnis in memoria mea verbum eius est

118 3o(tertio) modo
93sumitur ab isto specialius pro omni actu assentiendi vel dissentiendi vero vel falso sic loquitur 15 de trinitate
94capitulo 15 falsum est verbum nostrum cum fallimur et isto modo dubio non est verbum licet primo modo quia ibidem
95dicit cum autem dubitamus non est verbum de re de qua dubitamus

119 4o(quarto) pro actu qui natus est
96gigni pro habitu scientifico vel saltem vero 15 de trinitate capitulo 10 necesse est cum verbum loquimur et quod
97scimus loquimur ex ipsa scientia quam in memoria tenemus nascitur verbum

120 quinto modo sumitur
98pro amata notitia 9 et capitulo 8o verbum amoris concipitur et capitulo 10 recte quaeritur an omnis
99notitia verbum an tantum amata notitia et concludit naturaliter quod verbum quod nunc insinuare
100volumus est cum amore notitia

121 Sexto sumitur pro obiecto cogitato 15 de trinitate capitulo 15 tunc fit verbum
101verum quando illud quod nos diximus voluntabili motione iactare ad illud quod scimus
102pervenit ut quomodo res quae scitur sic etiam cogitetur id est sine voluntate sine etiam cogitatione vocis
103quae pro facto alicuius linguae est sic in corde dicatur Item capitulo 10 negatio falsa novit
104nisi cum falsa esse novit de his aut nunc diceremus notitia cogitamus et nota sunt nobis etiam
105si cogitentur a nobis sed certe si ista de re velimus nisi cogitata non possumus Ad
106illud facit illud supra adductum in primo sensu verbum est quod foris sonat etc

122 7o(septimo) modo
107sumitur 'verbum' pro diffinitione(definitione) alicuius iuxta illud augustinus 9 de trinitate capitulo 10 diffinitio(definitio) quid sit temperantia et T59va
1haec est verbum eius

123 8(octavo) sumitur ab eo pro verbo vocali 15 cum mentimur volentes et scientes
2falsum verbum habemus ubi verum verbum est mentiri nos et cum mentitos nos esse confitemur
3verum divinis quod scimus enim dicimus scimus xnamque nos esse mentitos sistendo in verbo
4mentali ad intra non mentimur igitur vocem extra vocat ibi verbum

ad tertium argumentum

124ad 3m(tertium) verum est quod
5primus amor procedit a notitia alica(aliqua) actuali et per consequens notitia praesupposita primo amori non procedit ab amo-
6re actuali alico(aliquo) et cum probatur quod ymmo(immo) quia prima sensatio vel intellectio fit per amorem copulantem sensum
7cum sensibili dicendum quod non oportet semper habere amorem alium habere quam inclinationem naturalem potentiae cogitativae in obiectum
8suum si istam velit quis vocare 'amorem' unde quidam sine enim omni amore elicito potest quis
9saltem a casu immutari videt ad cognitionem ab obiecto alico(aliquo) occurrente aliquando tamen et communius
10si quis perseverabit sponte in cognitione alicuius obiecti diu ibi erit appetitus vel amor elicitus copulans
11vel tenens potentiam in actuali notitia talis obiecti et hoc quandoque libere et elicitive quandoque mere naturaliter
12et aliquando praeveniet et est in causa ut pariatur notitia explicita et distincta obiecti alicuius certi

ad quartam rationem

125ad 4m(quartum)
13Respondet fitzralph quod appetitus sensitivus non potest esse sine cognitione fames nec sitis tamen
14dicit probabiliter quod fames et sitis possunt esse in animali absque aliqua sensatione alicuius rei extra corpus
15animalis ex hoc scilicet quod pars animalis quae patitur defectum nutrimenti alterius ad dispositionem materialem
16et causatur cognitio sensitiva ex hoc in virtutibus comprehensivis ipsius animalis scilicet ex actione u-
17nius partis in alteram ex qua cognitione sequitur naturalis appetitus quidam qui vocatur fames vel sitis
18haec ille nam quod sicut appetitus patet per commentatorem 2 de anima commento 28 ubi dicit quod fames est
19appetitus calidi et sicci sitis frigidi et humidi et forte ipse intendit de appetitu
20naturali et non de actu elicito quia talis praesupponeret notitiam nisi dicatur quod intellectus habeat ibi
21talia obiecta praecognita tactiva

126Exemplum huius sensationis exterioris sive interioris posset esse de
22dolore capitis vel dentium et huius ubi habentur sensationes sensus tactus et afflictio secundum appetitum
23sensitivum sine immutatione ab obiecto alico(aliquo) extrinseco

127Advertendum tamen est hoc quod fames et sitis sic distincta
24non sunt proprie actus appetendi eliciti respectu cibi et potus sed quidam quasi languor ex deffectum(defectum) cibi
25vel potus exterius praesentati et tunc primo noti sequente etiam tunc novo actu appetendi ex
26sensatione obiecti exterioris convenientis secundum naturam in remedium contra sitim et famem vel sitim praehabitum
27et intergrentur simul duo alii appetitus sicut in illo qui dolet caput audito de remedio
28appetit illud alio actu appetendi a priori et haec sint dicta de fame et siti ante omnem
29experientiam cibi vel potus naturaliter habitis post experientiam autem cibi et potus oritur saepe ex memoria
30eorum appetitus similium qui appetitus vel desiderium non sit proprie fames vel sitis quia potest competere
31habenti iam venirem plenum et aliquando communicantur se et tunc vehementius appetuntur cibum et potus
32sicud(sicut) quilibet experitur

ad quintam rationem

128 ad quintum discutiendum quod volitio non est eadem res cum cognitione sibi praesupposita tempore
33vel natura nihil enim praesupponit seipsum sed experientia dat quod cognitio praesupponitur tempore vel natura ita quod
34cum volo ibi concurrit alia cognitio in qua possem stare et si non diligerem elective et in qua possem etiam stare
35si odirem si iterum actus et actus essent idem eadem ratione habitus et habitus consequens falsum si sumatur
36universaliter sicud(sicut) patet de caritate et fide quae sunt habitus distincti secundum fides inquit spes caritas
37tria haec et ultra ad argumentum bene dico quod volitio posset a deo manuteneri sine ista cognitione
38sibi prima et tamen tunc non diligeretur incognitum et hic poneretur a quibusdam quia tunc ista qualitas quae prius
39erat volitio cessavit esse volitio sed hoc non est verum apud me quia idem apud me est volitionem informare
40voluntatem creatam et voluntatem per istam velle et quia tunc non esset in potestate voluntatis velle et non velle
41quia voluntas non habet in potestate sua nisi causare qualitatem et ista non potest esse velle et esse per illud quod
42non est in potestate sua puta per cognitionem vel non nisi mediante secundum hoc ab aliis poneretur hoc sit quia diceret
43quod omnis volitio est cognitio quaedam sed ista volitio quae simul est cognitio non potest non esse volitiocognitio nec unquam po
44potuit nec iudicium potest non esse apprehensio dum informat potentiam praesupposita iudicio nec est nec esse
45potest assensus vel dissensus et hoc est apud me probabilior ex 3a quaestione primae distinctionis per haec patet ulterius quod non
46sequitur quod aliquid possit esse volitum et non cognitum

129 ad confirmationem etiam dico quod voluntas libere potest im-
47perare cognitionem actualem et distinctam de alico(aliquo) de quo non cogitabatur actu distincto utpote
48contingit quandoque cum quis audivit unum bonum verbum et non recogitat quid fuerit illud tunc
49praecipit voluntas intellectui ut inquirendo recogitet et inveniat quid fuerit illud vel cum occurrit
50mihi unus homo et scio quod vidi istum et nescio ubi et per imperium voluntatis componendo et dividendo
51discurrendo ymaginarem(imaginarem) per loca in quibus fui et quid fecerim quando vidi eum esse et similia
52secundum artem philosophi quam dat circa huius in libello de memoria et reminiscentia tandem
53invenio ubi [??] didi [??] sic de similibus et cum arguitur aut illud cuius actualis cognitio imperatur T59vb
54est actu apprensandum vel non dicendum quod sit in universali et confuse ut pote(utpote) quod vidi eum in loco
55alico(aliquo) sed non distincte videtur quia hoc inquiritur ideo patet quod cognoscitur uno modo et praecipitur cognosci alio modo

Quartum dubium

Opinio adam

130
56Utrum autem voluntas possit diligere incognitum est dubium magnum in se et ad propositum etiam quia tunc
57in isto casu pars 3(tertia) ymaginis(imaginis) non procederet a 2a(secunda) et teneo quod non tum quia apud me omnis volitio est apprehensio
58quaedam sicud(sicut) patet distinctione prima quaestio 3(tertia) tum quia secundum augustinum in visa diligere possumus incognita nequaquam

131 praeterea
59non plus potest voluntas velle incognitum quam intellectus assentire non apprehenso quia volitio in suo esse et in
60suo fieri dependet ab apprehensione quam assensus sed assensus non potest naturaliter causari sine apprehensione istius cui as-
61sentitur igitur etc

132 Item apprehensio sensitiva non potest haberi naturaliter sine sensatione exteriori vel interiori
62praesupposita naturaliter igitur similiter in proposito quia libertas non tollit similem ordinem in proposito

133 Item omnis
63effectus praesupponit causam suam sed omnis volitio naturaliter causata est effectus alicuius cognitionis et nullius
64potius quam istius quod diligitur tali volitione assumptum patet quia illud est causa quo posito ponitur aliud et
65per naturam poni non posset sine eo nam omnis effectus sufficienter essentialiter dependet a suis causis
66ita quod illis positis poni posset aliis circumstantiis sed sic requirit volitio cognitionem per auctoritatem augustini et per
67experientiam igitur etc

Contra opinionem adam

134 Sed contra hoc arguitur quia voluntas praecipit intellectui quod consideret a aut igitur tunc
68a est actu consideratum et tunc superflue praeciperet voluntas aut non et habetur propositum

135 Item voluntas potest
69conformare se intellectui et suspendere actus proprios et velle istos et etiam sensationes quas experitur
70etiam si eas actu non intelligat

136 Item non minus videtur quod requirat effectum suum praecognosci quam obiectum
71quia effectum suum libere et contingenter et a proposito producit sed primum non requirit secundum omnes igitur nec 2m(secundum)

137
72Item voluntas potest intellectum velle non habere alicam(aliquam) cognitionem et potest continuare istam aut igitur intellectus o-
73bediet sibi et tunc stabit volitio sine intellectione aut non et tunc voluntas non esset potentia libera
74non plus quam ignis

138 Item si non hoc maxime videretur quia cognitio ista intellectiva eiusdem obiecti naturaliter sibi
75praesupposita cum volitione esset sed hoc videtur falsum quia causa naturalis non potest causare in idem passum uni-
76formiter dispositum contrarios effectus sed stanti eadem intellectione potest voluntas velle vel nolle indifferenter
77illud quod intelligitur igitur non est causa naturalis utriusque

139 Item cognitio habitualis videtur sufficere quia habitibus
78possumus uti cum volumus secundum philosophum igitur non videtur requiri cognitio actualis

140Item dato quod intellectio actu-
79alis requireretur ad causationem volitionis tamen videtur quod voluntas ex sua libertate postquam actus est causatus
80possit istum continuare cessante intellectione quandoque nam species rei sensibilis in organo sensus exterio-
81ris
82non minus dependet a receptivo sensibili quam volitio ab intellectione sed hoc non obstante licet res
83extra requiratur ad causandum speciem istam et visionem consequentem tamen ista species postquam est causata
84per aliquod tempus potest conservari sine praesentia istius rei sensibilis sicud(sicut) patet per experientiam perspectivae
85de claudente oculos postquam vidit res lucidas et augustinus idem dicit

141Item dato
86quod requiratur cognitio actualis obiecti illius quod debet esse volitum ita quod volitio non esset nisi intellectio prae-
87cessisset actum non videtur eam semper actualiter inde?re ad hoc quod homo libere et meritorie vadat
88ad ecclesiam sed sufficere videtur quod vel tunc actu sic vel sic praecessit quod nisi praecessisset
89illud non misset nisi enim istud sufficeret sequitur quod omnis distinctio tolleret meritum exequtionis(executionis) et tunc ex hoc in forma potest sic argui non plus requirit actus voluntatis intellectionem quam libera exequtio(executio) exterior
90actum voluntatis sed ista executio exterior non requirit semper quod actus voluntatis tunc actu sit igitur etc

142Item videtur quod saltem respectu alicuius obiecti posset habere voluntas actum suum licet pro tunc illud obiectum non sit verum obiectum alicuius
91intellectionis nam quando alica(aliqua) intellectio est in intellectu circumscripta omni alia intellectione potest voluntas velle istam intellectionem
92et tamen intellectio non est obiectum isto casu positu non est obiectum intellectum actualiter igitur probatio assumpti quia cognitio
93ista potest esse conveniens licet sit respectu alicuius odibilis et stante ista cognitione voluntas potest delectari sicud(sicut)
94patet per experientiam ista delectatio non est respectu obiecti cogniti quia illud ymaginatum(imaginatum) non est sibi delectabile per
95positum respectu istius cognitionis et per consequens voluntas potest velle istam cogitationem licet istam non intendat quia
96delectatio huius est quoddam velle vel saltem velle aliquid potest esse respectu eiusdem omni alia cognitione
97circumscripta eodem modo posset argui de delectatione de actu voluntatis non intellectio

responsio

143ad primum istorum Responsum est immediate ante ultimam Reflexionem dubitationem vel enim non distincte vult voluntas a nec intellectus distincte
98cognoscit sed confuse et indistincte et in communi et tunc imperat rationabiliter voluntas quod distinctius cognoscatur
99per inquisitionem vel reflexionem vel simili modo sicud(sicut) patet alibi de questione specifica cognitionum
100quod per imperium voluntatis reflectit se intellectus super actum rectum per hunc modum attendendae
101quid agis ubi operatio quae praecipitur cognosci et attendi in communi cognoscitur solum quando voluntas imperat
102eius distinctam cognitionem ipsius primo causari quia habet eam sed potius habitam continuari vel alicam(alicam) eiusdem
103cognitionem causari puta definitivam vel intellectivam vel huiusmodi

144ad 2m(secundum) dicendum quod oportet voluntatem si
104quem actum debet suspendere istum apprehendere distincte si particulariter et distincte istum vult vel in communi si in communi T60ra
1et ideo assumitur ibi falsum illud quod additur de conformatione verum est sed hoc non est velle cognitionem
2sed obiectum cognitionis

145 Ad tertium assumptum falsum est quia non vult effectum suum quemlibet quae libere producit
3sicud(sicut) obiectum quod diligit quem tamen si vellet et istum proportionaliter cognosceret nisi quando intellectus dictat
4aliquid esse diligendum et voluntas conformat se dictamini illi tunc enim praecognoscitur eius effectus

146 Ad
54(quartum) concedatur assumptum et cum quaerit aut obediet sibi intellectus etc dicendum quod si intellectus debeat sibi
6obedire oportet quod ipsamet obediat sibi ipsi quod cessando ab omni volitione et ab actu cum im-
7perati continuatione quia omnis actus volitionis essentialiter et naturaliter dependet a cognitione si detur alia pars
8non sequitur quin ipsa sit libera quia potest cessare ab actu quolibet intelligendi forte saltem non habet
9libertatem cessandi ab omni intellectione nisi cessando simul vel prius ab omni non volitione a

147
10Ad 5(quintum) minor falsa est de causa partiali ad varios effectus determinabili libere ab alia causa sicud(sicut)
11est in proposito

148ad 6(sextum) negandum est assumptum et ad probationem dicendum quod habitibus uti cum volumus non possumus
12nisi cum de eorum usu confuse vel distincte cogitamus actualiter

149ad 7(septimum) dicendum quodlibet species
13rei sensibilis causata in organo sensus exterioris non minus dependeat in suo fieri a re sensibili
14quam volitio a notitiavoluntate prima naturaliter cum tamen minus dependeat ab eo in essendo et permanendo saltem
15in alico(aliquo) subiecto unde etiam aliqui ponunt quod species in organo ymaginativae(imaginativae) natae sunt ibidem permanere
16sine re sensibili cuius sunt species et in organo sensus exterioris aliquantulum sed in medio exteriori non ideo
17aut volitio non minus requirit in suo primo fieri et in suo toto conservari intellectionem a qua in essendo
18naturaliter dependet quam radius solis in medio requirit solem et eius praesentiam

150ad 8(octavum) dicendum quod exe-
19quutio(executio) exterior non est libera nisi denominatione extrinseca a libera causatione voluntatis et electionis interioris
20a qua causata libere ipsa exequutio(executio) huius mediate vel immediate causatur naturaliter et patet quod mediate virtute
21motiva sit quod ex sola volitione nulla exequutio(executio) exterior provenit sine alia causa vel eadem aliter operante
22quam volitione propter quod etiam cessante volitione potest exequutio(executio) quandoque aliquam diu continuari sicud(sicut) ad
23hoc scilicet quod substantia nihil operetur extra per solum velle est articulus parisiensis et probatur hoc potest singulariter
24tribuit deo quod ipse dixit et facta sunt mandavit seu voluit et creata sunt
25et quod omnia quacumque voluit fecit et quia tota ambulatio erat volita tota est extrinsece meritoria
26merito scilicet actus interioris eadem bonitate meritoria ad hunc sensum quod eiusdem praemii praecise meri-
27toria sicud(sicut) secundum quosdam subiectum et omnia accidentia sua corporalia unica extensione seu quantitative extenduntur
28vel in exemplo duo minus sicut calor ignis eadem calefactione calefaciunt et similiter album et albedo eadem
29visione videretur quia subiectum non videtur nisi quia formaliter accidente viso eodem modo nec exequutio(executio) exterior
30est meritoria nisi quia causatur operatione interiori meritoria quae si desit non est meritoria et pro quanto
31tempore deficit actus interior pro tanto tempore iste actualiter non meretur licet actuale meritum
32novum prius habitum et acquisitum adhuc in perpetuum sibi imputetur donec per velle et nolle
33contrarium demeretur ipsum conservari id est non imputari et ideo concedo quod ille sit ambulans
34ad ecclesiam si moreretur in instanti quo cessat habere actum meritorium interiorem tantum praemium
35haberet in caelo sicut si ultra procederet ambulando sine omni actu meritorio interiori et ideo ratio
36sumit falsum distractio enim impedit meritum novum non tamen tollit antiquum et praehabitum
37nisi sit distractio affectata et ubi haberetur praeceptum de cognitione operando et sicud(sicut) habens
38de officio divino ad dicendum studiose et devote ibi distractio de libertate promis-
39sa non solum impedit augmentum meriti sed reputatur ad demeritum et peccatum ratio autem
40ulterius formata sumit maiorem falsam vel minorem secundum quod diversificandae possunt secundum iam declarata

151
41ad 9(nonum) dicendum quod assumitur falsum licet enim experientia doceat quod quandoque delectamur de
42ordinata et debita cognitione rei alterius experientia tamen docet non quod hoc sit sine apprehensione istius
43cognitionis convenientis sed contrarium potius

Quintum Dubium

Principales rationes

1525(quintum) dubium principale est an partes ymaginis(imaginis) creatae
44sint aequales et videtur quod non quia augustinus 15 de trinitate capitulo 66 a singulis bina et a binis
45singula et a singulis singula maioribus minora vincuntur et per hoc probatur quod non sunt aequales
46sed Respondetur quod ipse probat per hoc quod non sunt aequales secundum suos actus in via et hoc est verum

153
47contra si hoc intelligit tunc acceperit falsum quod a singulis singula vincuntur quia numquam vincitur memoria
48ab intellegentia quia quidquid intelligentia intelligit actu memoria retinet meminit suo modo actu

154
49Item si sint aequales quicquid memoria memineret intelligentia intelligeret sicut dicit augustinus 10 de trinitate capitulo
5028 et magister allegat primo libro distinctione 3 et hoc ibidem ponitur aequalitas partium ymaginis(imaginis) quia sic pos-
51sunt saltem sed consequens videntur falsum quia aut intelligeret augustinus de intelligere actu primo aut de intelligere actu
522o(secundo) non primo quia intelligere in actu primo non est nisi meminere manifestum est et tunc nihil declararet
53per istud dictum si intellegat de intelligere in actu 2o(secundo) tunc accipit falsum quia scilicet quidquid meminit T60rb
54intelligit quia multa habeo in memoria quae non actualiter cogito

155Item tunc memoria et intelligentia et
55voluntas essent aequales consequens falsum quia ista non distinguuntur realiter igitur ista non sunt aequalia consequentia patet per
56hillarius 3 de trinitate et per magistrum libro primo distinctione 31 ubi dicit quod "aequalitas et similitudo non sunt nisi ubi est distinctio
57realis"

156 Item si sic tunc istae partes forent aequales ratione suorum actuum in patria cum ibi
58erant sanatae a languore sicut dicit augustinus 15 de trinitate capitulo 68 sed hoc est falsum quia tunc in pa-
59tria amor esset aequalis cognitioni si voluntas non impediretur sed voluntas ibi non impeditur quia voluntas
60ibi tantum potest amare quantum intellectus potest videre et per consequens cum voluntas ibi habeat adiuvans ipsam
61puta caritatem quae non excidit secundum apostolum sequitur quod voluntas plus amabit quam intellectus intelliget

157 Item
62tunc in patria cognitio mentis et eius amor forent aequales consequens videtur inconveniens quia ibi amor eius erit
63perfectus sicud(sicut) dicit augustinus 9 de trinitate capitulo 9 de parvis si igitur cognitio sit aequalis amori sequitur quod ibi mens
64tantum se cognoscit quantum est sed deus ibi ipsam non cognoscit nisi tantum quantum ipsa mens ibi tantum se cognoscit
65quantum deus eam cognoscit quod est impossibile

158 Item si sic tunc beatus in patria aequaliter amaret
66deum et omnia alia posito quod aeque claro cognoscat deum et omnia alia quod est impossibile quia
67cogitatis bonis in aequalibus aequaliter magis amat beatus magis bonum manifestum est Item
68actus malus hic in via non est volitus a beato quia tunc ipse peccaret nec est volitus
69quia tunc non esset in omnibus sicud(sicut) ipse vellet per consequens non haberet quidquid vult et ita non esset
70beatus et tamen talem actum cognoscit igitur non aequantur eo igitur etc

ad oppositum

159 ad oppositum arguitur per augustinum
7110 de trinitate capitulo 28 et Magister allegat distinctione 3 primi libri ubi probat augustinus quod memoria intelligentia et voluntas
72sunt aequales

160 praeterea 15 de trinitate capitulo 68 dicit quod erunt haec aequalia quando erunt ab omni languore
73sanata

161 praeterea 9 de trinitate in fine mens amor et notitia aequales sunt tria quaedam sunt et tamen perfecta sunt
74aequalia sunt si enim mens minus se amat quam est verbi gratia si se amat tantum hominis
75mens quantum amandum corpus est hominis cum plus sit ipsa quam corpus hominis peccat et non
76amat perfectus amorem sui etc

162 Et nota bene hanc auctoritate augustini quia probat solutionem
77quam alias Respondi quia tunc intellectus creatus comprehendit aliquid cum cognoscit illud ita perfecte sicud(sicut) ipsum est
78ens non autem sicut ipsum est cognoscibile quia infinite est cognoscibile ita dicit hic augustinus quod partes ymaginis(imaginis)
79cum sunt perfectae tunc mens non minus amat se quam est et non dicit non minus amat se
80quam est amabilis nam est infinite amabilis infinite divini amoris

Responsio Fitzralph

163 ad istum dubium Respondetur
81et bene in quibusdam fitzralph dicens quod 'pars' dupliciter sumitur scilicet pro parte secundum fidem et pro parte
82secundum ymaginationem(imaginationem) hanc distinctionem de 'parte' ponit commentator primo physicorum commento ii et voco inquit partem secundum
83fidem illud quod in re est pars et partem secundum ymaginationem(imaginationem) voco ipsum totum consideratum per modum
84partis et suppono quod per 'ymaginationem(imaginationem) creatam' intelligamus mentem humanam et per partes potentias
85naturales eiusdem scilicet memoriam intelligentiam et voluntatem quarum quaelibet est tota substantia animae ex alia quaestione
86sed significatur ipsa per quamcumque istarum intellectionum per modum partis quod autem istae sint aequales potest multipliciter
87intelligi uno modo ratione obiecti scilicet quod quidquid potest esse obiectum unius potest esse obiectum cuiuslibet earum et
88quidquid est obiectum unius est obiectum alterius eodem modo habitu scilicet vel actu et sic loquitur augustinus 9 de trinitate capitulo 14

164
89alio modo possunt intelligi esse aequales ratione suorum actuum sic scilicet quod nulla earum sit magis
90impedita a suo actu quam alia a suo sed quod habeat completam dispositionem naturalem in nullo im-
91pedita a suo actu proprio et isto modo loquitur augustinus 15 de trinitate capitulo 68 ubi dicit quod memoria intellegentia
92et voluntas in via aliquando sunt inaequales quia videmus in alico(aliquo) maiorem memoriam quam intelligentiam in alico(aliquo)
93econtra et in alico(aliquo) duo hic amores magis superari sed in patria erunt aequales quando erunt
94ab omni languore sanatae et vult dicere quod mens humana quae est sua memoria et in-
95telligentia et voluntas respectu actus memoriae scilicet ad conservandum species in alico(aliquo) viatore est magis
96tenax et facilioris receptionis minus impedita quam ad subtiliter intelligendum in alico(aliquo) econtra et
97in alio ipsa est magis prona minus impedita ad amandum quam ad conservandum vel subtiliter
98intelligendum sed in patria erunt aequales cum ab omni languore sanatae id est in nullo erit mens impedita
99ibi ab alico(aliquo) istorum actuum sed erit incompleta dispositione naturali unde augustinus secundum istum modum
100loquendi loquens 10 de trinitate loquens capitulo 26 dicit quod in his tribus memoria intelligentia et voluntate so-
101lent inspici ingenia parvulorum cuius praeferunt indolem quanto enim tenacius
102et facilius praeteriti meminit quanto actus intelligit et studet ardentius tanto est lau-
103dabilioris ingenii ubi satis patet quod cooperat ista facilitatem et difficultatem quantum ad actus suos
104et hoc accidit eis ex dispositione corporis certum est et virtutibus sensitivis secundum earum dispositionem
105in bonitate comprehensionis et debilitatem

165 et secundum hoc et bene respondet doctor iste ad dubium
106praenotatum quod loquendo de partibus secundum ymaginationem(imaginationem) quae sunt memoria et intelligentia et voluntas et de aequalitate T60va
1primo modo dicta scilicet quae attenditur penes obiecta sic partes ymaginis(imaginis) sunt semper aequales tam in via quam in patria
2sed loquendo de aequalitate 2o(secundo) modo non oportet quod sint aequales actu aequales in via sed sic in patria aequantur
3sicud(sicut) probatum est auctoritatibus augustini tam de aequalitate patriae quam de inaequalitate viae in 2o(secundo) sensu 'aequalitatis'

166
4Tertio modo possunt intelligi sic esse aequales ratione actuum quia respectu eiusdem obiecti habeant actus aeque intensos
5et de isto sensu est speciale dubium Et videtur quod sic quia dicit magister libro 2 distinctione 23 capitulo 4 tantum ut
6tradit auctoritas quisque ibi cognoscit quantum diligit Sed Respondetur quod non ymmo(immo) quod hoc est impossibile quantum
7potest rationaliter videri et quod magister et si qui aliqui hoc dicunt intelligunt quod ibi sic erit amor proportionalis cognitioni
8respectu dei quod qui plus ibi alio diliget deum clarius cognoscet et econverso et iste sensus seu expositio
9sufficit ad illud quod magister intendit probare videlicet quod seraphim plus cognoscant deum quam
10cherubim quia plus diligunt igitur plus cognoscunt

167et quod impossibile sit ibi amorem esse aequalis
11praecise intentionis cum cognitione probatur per hoc quod caritas intendit actum dilectionis ita quod sit dilectio
12intensior quam foret ceteris paribus remota caritate habituali ad minus ita feruens et intensus
13sicud(sicut) cognitio vel visio quia voluntas ita intense ad minus potest diligere obiectum summe delectabile apprehensum
14quam intense apprehenditur quia solet etiam dici quod "amor intrat ubi cognitio foris stat"

168 nec valet di-
15cere vel instare quod in patria tantum promovetur intellectus ad intensionem visionis per lumen gloriae quantum caritas pro-
16movet voluntatem ad intendendum actum suum ultra illud quod posset sine ea quia posita illa illuminatione
17adhuc amota caritate habituali esset amor ita intensus sicud(sicut) cognitio quia semper ut praetactum est videtur
18quod voluntas possit tam fruenter amare sicud(sicut) de facto intelligit obiectum summe delectabile igitur
19addita caritate voluntas intensius amat nisi forte quis dicat quod caritas non intendit
20actum amoris nec se habet active respectu istius

1692o(secundo) arguit doctor ille ad idem sic alia claritate co-
21gnitionis cognoscitur deus sit illa a et petrus etiam cognoscitur alica(aliqua) claritate cognitionis sit illa b a ad
22b est alica(aliqua) certa proportio sit quod dupla tunc duplato b et duplicata bonitate petri est
23duplatus amor respectu petri ut videtur igitur respectu istius erit tantus amor intensive ut videtur sicud(sicut) respectu dei
24consequens non est dandum de beatis igitur amor respectu dei est intensior quam cognitio respectu dei igitur etc

Contra

170 Sed primum
25motum potest impediri sic quia caritas viae id est quae adquiritur vel habetur a viatore in via non est
26mensura beatitudinis conferendae tam cogitative quam fruitive et potest esse ut videtur quod tanta visio sibi cor-
27respondeat pro merito et causa clara quod voluntas non sufficeret sine caritate naturaliter ad causandum ista
28visione habita amorem aeque intensum in specie amoris fruitivi sicud(sicut) ista visio est clara et intensa in
29specie visionis et per consequens si habebit ex se quasi naturaliter amorem aequalis intensionis intensioni visionis requirit aliquod aliud
30promotum

171Assumptum arguo sic ubi multae causae effectivae alterius rationis concurrunt et requiruntur
31ad naturalem causationem alicuius effectus duplatio alterius earumdem sine alia non sufficit ut videtur ad
32duplationem effectus licet sufficiat ad notabilem eius meliorationem igitur ii sola dei visio non sufficiat
33ibi inter causas creatas ad beatificam fruitionem sed ipsa voluntas sicut causa principalior creata cum ista visione
34licet dupletur huius quia tamen manet praecise eadem voluntas et eiusdem virtutis tamen duplatae non sequitur quod
35duplicetur fruitio igitur ad hoc quod dupletur fruitio ad duplationem visionis per naturalem actionem
36voluntatis oportet eius activitatem promoveri per caritatem vel aliud principium promotum in tali proportione ut ad hoc
37sufficiat et sic excluditur prima eius ratio manifeste

responsio ad primum

172Et cum probatur quod voluntas semper potest aeque ferventer
38diligere id est aeque intense obiectum summe delectabile et placibile sicud(sicut) intellectus istud intelligit et amota caritate
39negandum est istud haec tamen concedendum est quod ita intensum amorem posset causare voluntas respectu summae delectabilis
40visi sicud(sicut) esset visio ista intensa quae ymaginaretur(imaginaretur) causari mere naturaliter ex natura obiecti et potentiae intellectivae secundum
41ymaginationem(imaginationem) falsam physicam quae ymaginaretur(imaginaretur) deum agerendae naturaliter quidquid ageret et ita est de aliis
42amabilibus et placibilibus causatis naturaliter cum intellectu vel sensu suarum visionum de ista tamen visione quae beatifica
43est quae non est talis sed excellentioris forte specie quam talis esse ymaginaretur(imaginaretur) quae et voluntariae et veronon naturaliter
44est causabilis ab ipso obiecto credibile est mihi quod in multis beatis sit talis clarior visio et intensior quam
45esset intensio amoris cum tamen ista visione sive promotivo sufficeret voluntas ad causandum

173 Exemplum huius
46qui velim dicere ecce unum brutum animal vel homo videt rem multum placibilem visione
47naturaliter causata vel causabili a tali re placibili et potentia cognitiva bene volo quod appetitus correspondens
48tali potentiae cogitativae potest si nihil obstet obiectum illud sibi naturaliter placibile et conveniens seu delectabile ita fruenter
49seu ita intense diligere vel appetere quam intense apprehenditur dico tamen iuxta rationem praefatam quod
50si deus duplaret huius apprehensionem ultra intensionem in quam posset natura talis potentiae cogitativae virtute sui
51et obiecti sic praesentis appetitus iste idem manens non sufficeret sine alio promotivo duplare appetitum
52seu amorem priorem cum ista duplata cognitione quia totalis causa non est duplata sed solum
53pars eius et minus principalis causa autem et non quare potuerunt aequari in primis naturaliter causabilibus est quia T60vb
54ita fecunda et potens est talis natura respectu amoris a se causandi sicud(sicut) respectu cognitionis a se causandae
55respectu eiusdem obiecti quamdiu promotiva hinc inde fuerunt paria sed tamen duplatur actus non ex natura
56potentiae et obiecti sed a causa voluntariae vel tali modo receditur a proportione aequalitatis huiusmodi nisi aliud adiuvet sicut
57credo

responsio ad secundum

174Ex eodem patet planissime ad 2m(secundum) dato enim quod dupletur visio petri et etiam eius bonitas
58dummodo non dupletur activitas propria voluntatis sit duplatio clarius videntis eum non sequitur quod
59duplabitur dilectio erga petrum quod ut prius duplatio partis causae non infert duplationem
60effectus naturaliter consequenter ex causa collecta vel collectione causarum ex illa et alia vel aliis cum causis

175 aliter etiam
61dici potest ex eodem primo Respondi quod licet duplaretur bonitas petri vel caperetur bonum aliud duplatum petro quod obiceretur eidem intellectivi cui primo obiciebatur petrus non sequeretur ceteris permanentibus sicud(sicut) ante
62duplex visio dupli boni quod licet dupletur obiectum et per consequens activitas non tamen duplatur alia principior
63causa visionis scilicet intellectus actus et tamen cognoscentis et cognito pariter notitia sicud(sicut) supra igitur non oportebit visionem du-
64plari cuius oppositum ymaginatur(imaginatur) argumentum si ad formam debitam deducatur qualiter autem sic de facto utrum
65videlicet amor et visio beatifica obiecti beatifici sint aequaliter intensi hic in sua specie et hic in sua est
66quaestio et non est nobis scibile in via peregrinantibus nisi fuerit a duo vel aliter revelatum

Responsio Fitzralph ad rationes principales

176 Ad primum argumentum istius dubii augustinus loquitur de aequalitate 2o(secundo) modo dicta in positione et isto modo verum est quod non sunt partes
67illae ymaginis(imaginis) aequales in viatoribus communiter quia ut saepius una pars sic loquendo est in viatore impedita
68quam alia

177 ad secundum Respondet fitzralph cum accipitur quod tunc intellectus intelligeret quidquid memoria memineret
69dico inquit quod intelligere est duobus modis scilicet in actu et in habitu et 2o(secundo) modo ibi loquitur augustinus et cum
70accipitur quod sicud(sicut) intelligere non est nisi meminere dicendo inquit quod hoc est verum sed tamen secundum aliam rationem dicitur me-
71minere et secundum aliam intelligere dicitur enim intelligere quatenus est habitus cogitativus et dicitur meminere quatenus est
72cognitio conservata quae rationes diversae sunt sicud(sicut) intellectus et memoria unde bene probatur per idem medium
73quod memoria et intelligentia sunt aequales quoad obiecta

178 aliter tamen potest Responderi quod illa auctoritas et
74consimiles intenduntur vel intendendae sunt sic quod quidquid meminere potest intelligere et econverso ita de velle
75vel nolle sub disiuntive respectu eiusdem sui vel alterius cuiuscumque

179 ad 3m(tertium) patet quod memoria intelligentia
76et voluntas in eadem mente non sunt aequales per modum in positione dictum scilicet quo ad obiecta et 2o(secundo) modo
77similiter et auctoritas hillarii solum probat quod non proprie dicuntur aequales quia non realiter distinguuntur et hoc
78concedo

180 ad quartum Respondet fitzralph quod amor est intensior in patria propter causam superius improbatam sed
79patuit quod illud medium non necessitat illud ponere sed argumentum tangit unum dubium facti
80ubi posset esse sic et aliter et ideo qualiter sit de facto nobis totaliter fit incertum

181 Ad quintum Respondet
81fitzralph quod augustinus dicens quod quando amor erit perfectus tunc mens amat se quantum est intelligit quod
82amat se quantum est a se et ideo non sequitur ad augustini quod ipsa tamen amet
83se quantum deus amat ipsam

182 Sed haec Responsio est glossa obscurior textu vel potius ob-
84scuratio textus clari cuius causa non est alia nisi quia conatur vere vitare unum verum conclusio enim
85deducta per istud 5(quintum) argumentum est ad intellectum augustini vera ad litteram sicut sonat sicut enim
86nos actu finito deum diligimus infinite ad intellectum saepe datum quia scilicet praeponimus eum in a-
87more vel per amorem infinitis amabilibus si darentur illa econtrario non est negandum quin deus suo amore
88infinito finite diligat petrum vel mentem de qua loquimur et appretiatur eam quantum est et quantum valet valore
89naturale in gratuite et non ultra et secundum istum valorem praeparat vel confert sibi bonum et isto modo loquendo plus diligit
90petrum quam linum secundum istum excessum secundum quaestionem plus valet petrus quam bonus et plus meruit petrus quam bonus eodem modo sic loquendo
91mens ipsa iam beata licet infinite appretiationis passive ut ita loquar diligat deum et infinite
92plus gaudium et omne bonum illi possibile competet deo quam sibi vel in infinitum sic loquendo plus complacet
93in eo quod deus habet gaudium sed gaudet gaudio sibi proportionale quam facit in gaudio quod ipsa obtenet
94tamen ipsa praecise diliget seipsam quantum ipsa vellet appretiative et praecise ad tantum bonum quantum ipsa
95meruit et minus seipsam quam animam christi vel beatae virginis isto modo quia isto modo loquendo unumquodque diligit
96et appretiatur secundum gaudium valoris suis et secundum hoc optat sibi proportionaliter tantum bonum quam ipsa meruit opti-
97nere

Responsio Wodeham

183 sic igitur concedenda est conclusio quod sic loquendo mens quando amor eius erit perfectus ipsa tantum amat se
98quantum est et deus ipsam etiam ipsum tantum quantum ipsa est et ideo ipsa seipsam quantum deus ipsam quia neuter nisi quantum valet licet
99deus diligat ipsam in infinitum plus quam ipsa seipsam secundum magnitudinem perfectionis ipsius dilectionis quia deus
100quidquid amat amat infinite infinitae amoris et creatura nihil diligit nec deum nec creaturam nisi finite finitae
101amoris

184 Ad 6 dicendum quod mente aeque clare cognoscere deum et alia potest intelligi dupliciter vel quod aeque proportionate
102et aeque comprehensive et dixi alias quod isto modo in infinitum minus perfecte et minus clare quam seipsam
103et aliam creaturam visam a se et hoc quamvis visione multo intensiore videatur deus quam aliquid aliud alio modo potest
104intelligi quod aeque clare cognoscat deum et aliud vel alia quia cognitione aeque intensa in sua specie diligat T61ra
1deum sicud(sicut) facit creaturam vel aliud ibi visum vel quam intense diligit aliud in specie visionis congrua creaturae et
2dico quod non est sic quia deum videt visione suam capacitatem specie visionis in qua deum videt replente
3vel autem aliud ita intense ibi videt per cognitionem in genere proprio quia tali non utique nisi visione quam ipsa cum subiecto causare naturaliter sufficiunt ibi et ista multum deficit a tanta secundum intensionem quanta et ista quae habetur respectu dei cuius est
4probatio plana quia si ymaginetur(imaginetur) duplari entitas creata ipsa cum eodem intellectu sufficeret ad causandum
5cognitionem eiusdem speciei priori intensiorem licet non duplo intenderem quia altera causa puta obiectum est activius quam primo da-
6tum
7totale tamen principium non duplatur

185 dicendum est igitur quod nihil aliud a deo potest in genere proprio ita clare
8in ita intense in specie visionis sibi congrue videri seu cognosci a creatura sicut cognoscitur ab ea deus
9et hoc cognitione in gradu naturaliter ab ipsa causabili et obiecto et propter hoc argumentum ymaginatur(imaginatur) unum falsum super quo fundatur
10scilicet quod mens ita sit ibi cognoscat aliud sicud(sicut) deum dices licet nihil aliud sed mentem replere
11sui cognitione naturaliter ab ipso et mente cui obicitur causabili tamen deus poterit istius speciei cognitione ipsam
12replere quo posito stat argumentum quod vel partes ymaginis(imaginis) non erunt respectu illius creaturae aequales secundum intensionem vel quod mens
13isto casu posito tantum diliget aliud sicud(sicut) dictum Et est sciendum quod neutrorum quantum ad sensum praesentem loquendo
14in quo li 'tantum' et 'quantum' debent negare aequalitatem intensionis actus hinc inde nam si deus in ea duplaret
15respectu a creaturae cognitionem maximam naturalem ab ea et a tali obiecto causabilem et relinqueret ipsam sibi ipsi respectu amoris
16causandi respectu eiusdem creaturae amabilis et rationaliter placibilis ipsa non diligeret eam ita intense sicud(sicut) cognosceret quia ibi
17non trivit nisi altera de causis et minus etiam principalis respectu amoris causandi sicud(sicud) superius est notatur alia
18autem pars consequentis illati vera esset si deo placeret amorem duplare ibi proportionalem cognitionem quam per causam
19duplaret certe hoc non esset impossibile et si in facto poneretur tunc mens ibi tantum diligeret creaturam sicud(sicut) deum
20si ly 'tantum' et ly 'sicut(sicud)' notent aequalitatem intensionis alio tamen modo isto casu posito loquendo infinite plus diligeret
21mens ipsa deum quam creaturam istam quam aeque intense actu diligit quanto deum ut iam praedeclaratum est

186
22ad ultimum Respondetur quod peccatum si sit aliquid in mundo est volitum a beato sicud(sicut) a deo tamen nec deus
23nec beatus vult illud esse peccatum sed credo quod argumentum non cogitat nec neccessitet(necessitet) illud concedere ymmo(immo)
24credo quod multa velint beati quae numquam fient quia caritatem magnam habent erga viatores
25quos optant saltem salvari et oram pro eorum salute sibi devotorum quae ad hoc possibilis est
26quorum tamen plurium dampnabuntur(damnabuntur) et hoc supposito sic possibile est quod non revelet eis qui erit fi-
27naliter de tali pro quo oram eius salutem optant

187Item in legenda beati iohannis evangelistae habetur
28"vidi angelos viros flentes" igitur illi angelis displicuit ruina istorum iuvenum de quibus
29fit ibi s?imue

188 Item in evangelio "magnum gaudium erit in caelo super uno peccatore" etc credo
30quod tales displicentiae quae procedunt ex caritate ad proximos viatores non repugnent eorum
31statui beatifico nec credo quod omnia fient circa alios quae fieri optant circa alios sed circa se quidquid
32sibi ipsis optant concedo quod optinent et si velint non tristari de ruina suorum devoto-
33rum non circumstabuntur sicud(sicut) visibile est quod omnis eis tristitia sit ab eis dempta et si vellent
34quod eis non displiceret ruina talium non displiceret eis et illa de similibus

189 et tunc ad argumentum de
35actu peccati bene credo quod vellent illum non esse in aliquo eis devoto nec aestimo quod tenentur
36in omni volito conformari deo nec credo eos consequi in omnibus quidquid vellent citra saltem diem iu-
37dicii
38quia animae beatae appetunt secundum augustinum ibi uniri suis corporibus in tantum ut semper hoc minus
39beati semper quam post erunt quia hic non dissentio qualiter debeant consequentis tamen quidquid volunt de
40his in quibus aequaliter sunt beati quia non possunt desiderare nisi quod ratio secundum legem divinae iustitiae
41dictat eos licite posse velle vel nisi quod deus eis liberaliter conferre voluerit quod
42dum in via viverent meruerunt

ad rationes principales

190 ad primum argumentum principale quaestionis "si servasset in se bonum" etc
43dicendum quod ymago(imago) dei sumitur uno modo pro substantia mentis creaturae quae semper dum est est memoria intelligentia et
44voluntas et illud bonum non perdidit homo quoad substantiam per peccatum licet perdiderit efficientiam bene operandi
45ex impedimentis quae incurrit et haec fuit sua in naturalibus vulneratio alio modo pro ista substantia cum actibus cognitionis
46et dilectionis dei et actus istos perdidit in qua licet forte creatus fuit vel in quales poterat in
47statu innocentiae et semper si non delinquerent potuissent nunc autem pro statu naturae lapsae in tales non
48potest et maxime non tunc conservit peccatis et a dei notitia et amore distrahitur et advertitur ad
49terrena

191 Ad secundum patet per idem

192ad 3m(tertium) concedendum est quod tam mens est ymago(imago) dei quam homo
50secundum mentem quia mens seu anima rationalis est melius et nobilius inter partes hominis aequales et cum quaeritur
51utrum homo magis vel anima sit ymago(imago) dei Respondet unus doctor quod mens et cum arguitur quod non
52quia homo est ens nobilius et per consequens deo similius per anselmum et per consequens magis ymago(imago)

193 Respondet quod homo
53est ens nobilius extensive sed mens intensive et 2o(secundo) modo loquitur anselmus quia tamen istud non apparet esse
54verum cum nobilitas mentis sit essentialis pars humanae nobilitatis et per consequens quod homo sit aeque nobilis T61rb
55vel nobilius mente sua Ideo potest dici quod sicud(sicut) homo ita perfecte intelligit sicud(sicut) anima sua et neque perfectius
56neque imperfectius neque magis neque minus licet non aeque primo ita est homo ymago(imago) dei neque magis neque minus quam mens humana secundum perfectionem licet mens primo et principalius
57quam homo quia homo non est dei ymago(ymago) ut nunc loquimur nisi secundum mentem suam et unumquodque propter
58quod et illud magis vel prius alico(aliquo) modo sicud(sicut) nec intelligit nisi per mentem suam

194 Ad 4(quartum) ait ratione
59suae essentiae vel aut ratione actuum Respondetur et bene quod magis ratione essentiae suae seu substantiae
60suae quia substantia mentis est ymago(imago) dei actus autem non sunt ymago(imago) dei sed tantum ipsa mens in comparatione ad actus in quos potest secundum ordinem
61supra tactum quia scilicet potest deum per actus suos capere et ideo maius et expressius est mens
62ipsa ymago(imago) dei cum actualiter habet actus huius quam cum non habet et ideo per oppositum potest una vice in per-
63fectius et minus expresse dei ymago(imago) quam alias quia magis ducit in notitiam trinitatis quoad personalem
64distinctionem et ordinem personarum prius habitualiter fide vel revelationes cogitatum non est enim ut supra tactum
65est de ratione ymaginis(imaginis) vel vestigii in primam notitiam istius cuius est ymago(imago) vel cuius est vestra

195 ad rationes
66contra in argumento factas patet supra quia non est ibi secundum magistrum tanta similitudo quin maior sit dissimilitudo

196 ad 5(quintum) respondetur et bene quod quoad aliquid cognitio est nata abducere et quoad aliquid nata
67est iuvare ad cognitionem perfectam trinitatis quantum enim ad hoc quod in deo sit aliqua trinitas ex hoc
68quod meminit intelligit et vult vel amat Iuvat etc et etiam quantum ad hoc ut cognoscatur
69distinctius modus emanationis filii a patre et spiritu sancto ab utraque et similes emanationes inveniunt in actu intellectus et in actu voluntatis sicud(sicut)
70augustinus declarat 5 de trinitate capitulo 15 in fine sed quantum ad hoc abducit ut sciatur scilicet an pater et spiritus sanctus
71sint distincti et tamen hoc unum ens si simplicissimum abducit in quam nisi quia fides firmus facit
72adhaerere quia sic sit quam argumentum a simili in mente ad contrarium fides igitur excludit abductionem
73et hoc facto magis iuvatur cognitio mentis etc

197ad 6(sextum) quod immortaliter insita est etc Responsum
74sed supra in solvendo Rationes primi dubii

Apparatus Fontium

    Apparatus Criticus

      Secundum dubium
      Go to:

      Citation

      Adam Wodeham, Ordinatio, Liber I, Distinctio 3, Distinctio 3, Quaestio Unica, Secundus articulus (http://scta.info/resource/b1d3qun-Dsasedu )

      Tarazona, 57r-58v (http://scta.info/resource/b1d3qun-Dsasedu/tara)

      Transcription Resource: http://scta.info/resource/b1d3qun-Dsasedu/tara/transcription
      Data source: http://exist.scta.info/exist/apps/scta-app/document/b1d3qun-Dsasedu/tara/transcription

      Copy Full Citation to Clipboard

      View Explanation of Citation Practices

      Available Manifestations

      Division b1d3qun-Dsasedu

      Division b1d3qun-Dsasedu

      Division b1d3qun-Dsasedu

      Division b1d3qun-Dsasedu

      Division b1d3qun-Dsasedu

      Division b1d3qun-Dsasedu (Currrent Focus)

      Division b1d3qun-Dsasedu