18 Sed
92differunt vestigium et ymago(imago) quia de ratione vestigii est quod causetur
93ab illo in specie cuius est vestigium aliquo modo sicud(sicut) patet in-
94ductive
95de vestigio bovis de vestigio combustionis et
96sic de similibus et hinc est quod vestigium dicitur aliquod derelictum ex
97alio De ratione autem ymaginis(imaginis) non est quod causetur ab illo cuius
98est ymago(imago) sufficit enim quod ymago(imago) herculis ab alio causetur
99quam ab hercule

19 Nota tamen quod strictissime seu propriissime et non sic
100communiter ut prius loquendo de ymagine(imagine) de ratione ymaginis(imaginis)
101est quod ipsa sit similitudo expressa seu genita ab eo cuius est
102ymago(imago) sicut dicit augustinus de 83 quaestione questione 74 sicut ibi exemplifi-
103cat "ut in speculo inquit est imago hominis quia de illo expressa
104est" similiter "de parentibus et filiis nam et de parente expressa
105est similitudo filii ut recte dicatur a ymago(imago)" et tamen proprie
106etiam sumitur ymago(imago) sicut praeaccepi teste magistro libro 2 distinctione 16o capitulo 2
107ubi dicit pro quadam auctoritate bedae super hoc quod trinitas ipsa
108improprie ymago(imago) dicitur cuius causa est "quia ymago(imago) inquit relative
109ad aliud dicitur cuius similitudinem gerit et ad quod repraesentandum facta est
110sicut ymago(imago) caesaris quae ipsius similitudinem praeferebat ipsumque quo-
111dammodo repraesentabat"

20 Ex hac differentia sequitur alia quod vestigium du-
112cit vel ducere potest non tantum in notitiam complexam recordativam
113illius cuius est habitualiter noti sed etiam in complexas alias et assensus
114sibi conformes alios in quorum consimiles non potest sufficienter ymago(imago)
115ducere verbi gratia vestigium bovis non tantum facit recordare
116de bove habitualiter noto sed ducit communiter in credulitatem confor-
117mem
118huic complexo contingenti bos hic transivit sed ymago(imago) Petri
119non in hanc petrus hic transivit vel huiusmodi vestigium autem
120et ymago(imago) multipliciter accipiuntur sicud(sicut) patet in ockham

21Qualiter autem quaelibet creatura
121potest dici vestigium trinitatis pro quanto scilicet quaedam in ea
122sicut unitas species et ordo possit alico(aliquo) modo ducere in notitiam
123appropriatorum in divinis personis incomplexam rememorativam et etiam
124in notitiam complexam contingentem docet satis bene Ockham questione
125de vestigio articulo 2o et etiam ibidem in quibus creaturae consistit S80ra
1vestigium quia aliquando indistinctis realiter aliquando in non distinctis realiter

22 Et similiter
2in questione de ymagine(imagine) articulo 2o primo illius in opinione propria docet qualiter in
3creatura rationali magis dicitur esse ymago(imago) quam in alica(aliqua) alia creatura Et 2o consequenter
4docet quomodo ymago(imago) dei inperfecta(imperfecta) et quasi radicaliter et originaliter consistit in
5ipsa anima secundum suam substantiam sed completive perfectio ymaginis(imaginis) consistit
6in ipsa substantia animae et duobus actibus productis respectu utriusque quorum
7anima habet fecunditatem sed ad actum volendi mediante actu intellegendi
8qui cum substantia animae et obiecto comproducit actum volendi et per consequens
9exprimit anima cum illis actibus ordinem et originem inter diversas
10personas

23 quod autem actus volendi sit effective ab actu intellegendi probat
11et bene et ego concedo conclusionem et teneo eam pro illa distinctione prima quia omne
12absolutum neccessario(necessario) praesuppositum alteri habet respectu illius rationem causae in alico(aliquo) genere causae
13sed ita est de actu intelligendi respectu actus volendi igitur maiorem etiam concedit
14scotus distinctione tertia primi et utitur ista quia secundum eum omnis effectus alicuius sufficienter
15dependet a suis causis essentialibus etc.

29 ad primum Ad primum verum est
35quod ad salvandum rationem ymaginis(imaginis) in mente rationali aliqui
36ponit aliquam distinctionem vel non ydentitatem(identitatem) inter substantiam animae et intellectum
37et voluntatem sicut scotus in secundo distinctione 16 sed per eundem ibidem nulla ratio
38potest talem distinctionem ibi probare sufficienter ut supra tetigi ultima
39questione primae distinctionis nec ad salvandum ymaginem(imaginem) videtur mihi hoc neccessarium(necessarium) quia
40si plures potentiae essent idem realiter non salvaretur inter illas po-
41tentias
42alica(aliqua) originatio etc

30 Sed quia ego non teneo talem distinctionem
43inter potentias animae dico cum doctore subtili et magistro in littera in ista
44distinctione 3 quod non potest reperiri in nobis similitudo ymaginis(imaginis) ad
45plenum quia secundum magistrum magis est dissimilitudo ideo dico quod
46nulla tria sunt in mente nostra realiter distincta inter quae sit similis ratio
47ymaginis(imaginis) duorum ab uno et unius a duobus cum substantialitate
48id est essentiali ydentitate(identitate) istorum trium realiter distinctorum oportet igitur quod ratio ymagi-
49nis(imaginis) sumatur vel quoad originationem et distinctionem vel quoad substantia-
50litatem
51et maxime hoc non est inconveniens de illo in quo tantum
52principiative et virtualiter consistit ratio ymaginis(imaginis) cuius est substantia animae

31
53 Ad secundum dico quod in substantialitate deficit ymago(imago) a trinitate personarum inter
54quas est substantialitas verum est tamen quod aliqua possunt haberi signa
55expressiva illarum partium distinctarum quae vere affirmentur de ea-
56dem substantia et ista est consubstantialitas quam auctores ibi intendunt
57forte habere eadem enim substantia est memoria intelligentia et voluntas ita
58enim secundum augustinum et allegatur in littera distinctione 3 primi relative dicuntur
59ad invicem quod non esset nisi significarent alia distincta quae sunt substantia
60animae

32 Ad 3m dico quod aliqua per quae exprimuntur distinctae partes
61ymaginis(imaginis) numquam vere removentur ab anima realiter rationali tamen haec per se est
62vera et neccessaria(necessaria) si formetur anima est memoria intelligentia et voluntas S80rb
63si anima saltem sit nec aliud intelligit augustinus per ymaginem(imaginem) esse immortalem
64quam quod anima neccessario(necessario) et immortaliter ipsa manente sit talis qualis expri-
65mitur esse cum dicitur esse memoria intelligentia voluntas

33 ad quartum bene respondet
66scotus quod respectu dei ut obiecti in mente habetur ultima et perfectissima ratio
67ymaginis(imaginis) quia tunc illa tria non solum sunt expressa similitudo trini-
68tatis increatae ex quo sunt 3 tales res sic se habentes
69inter se sed ultra hoc quia omnis actus est vere similitudo
70obiecti cuius est et quaedam expressa ymago(imago) ipsius licet aequivoca ideo quando
71actus illi sunt respectu dei ut obiecti tunc perfectius habetur ymago(imago) et
72conformitas ad trinitatem et increatam maxime cum etiam tunc in obiecto
73inveniatur trinitas obiectiva correspondens quodammodo in mente trinitati
74subiectivae quod non contingit in aliis obiectis

34 Ex eadem solutione patet ad
755m quod perfectissima ratio ymaginis(imaginis) possibilis haberi in creatura respectu trinitatis
76non est in anima et actibus sensitivis quia illi actus non possunt habere
77deum pro obiecto tamen videtur mihi quod in sensitiva humana quae est eadem
78cum intellectiva magis potest poni ymago(imago) trinitatis in substantia et actibus
79sensitivis sic ordinatis ut supra tactum est quamquam imperfectior quam
80respectu mere obiecti intelligibilis quia actus sensitivi et appetitivi humani sunt
81simplices et inextensi ita bene sicud(sicut) actus intellectivi et voluntivi
82sed secus est de bruto ubi tales actus sunt formae exten-
83sae et ideo est imperfectior similitudo ad trinitatem increatam
84simplicissimam

36 et videtur quod non primo
86quia quid vocaretur ibi memoria vel nuda substantia animae et illa non
87sufficit sine obiecto vel specie vel habitu principare actum tunc enim semper
88intelligeret sicut arguit philosophus 2o de anima quod sensus semper senti-
89ret si se solo ageret sensationes nec intellectus cum specie vel
90habitu quia actualis intellectio non distinguitur ab habitu vel specie sicut non
91producitur ab eo assumptum patet quod actualis sensatio est species in sensu
92igitur similiter in intellectu antecedens patet per philosophum et commentatorem 2 De anima per 136
93ubi dicunt et probant quod eadem est actio sensibilis et sensus ut
94est in actu ut exponit Commentator actio sensibilis extra animam in movendo
95sensum et actio sensus quae est in sentiente scilicet qualitas qua sentiens
96qualificatur est eadem actio haec commentator et in commentis duobus prox-
97imo sequentibus exemplificat in auditu "sicut inquit actio auditus id est audire et actio sonatus
98id est sonare eadem est"

37 Similiter quod
99actualis intellectio non distinguatur ab habitu videtur quia iste generaretur
100ex actibus et tunc statim haberetur habitus et actus perfectissimus re-
101ceptibilis
102in tali potentia cum haberetur primus actus causativus habitus consequens
103falsum consequentia patet quia primus actus causat aliquem gradum habitus et in-
104tellectus
105cum illo gradu causabit plus de actu quam potuit dum
106nichil(nihil) habuit de habitu igitur intenderetur actus et actus magis
107intensus magis causabit de habitu et sic circulariter sine fine
108donec intellectus habeat de specie tam huius quam illius quantum potest
109capere sed hoc est falsum igitur et illud ex quo sequitur scilicet quod actus distin-
110guatur
111ab habitu non est igitur intellectio sicut proles procedens de
112memoria sicut a parente

38 ad illud dubium dico ad praesens quod immo
113intellectio actualis distinguitur sicut proles a memoria id est ab intellectu
114existente in actu primo sufficienti respectu intellectionis gignendae vel per
115praesentiam obiecti respectu primi actus naturaliter in illo causabilis respectu talis obiecti vel
116per speciem aut habitum postea in absentia obiecti respectu cognitionis
117abstractivae gignendae respectu talis obiecti absentis unde de actu
118primo intellectivo scilicet respectu talis obiecti naturalis causando verum est illud augustinus
1199 de trinitate 30 de parvis "ab utroque notitia paritur id est gignitur a
120cognoscente scilicet et igitur cognito" et proximo dicto loquitur 15 de trinitate capitulo 24
121de parvis dicens cum "quod scimus loquimur ex scientia cum memoria
122nascitur verbum quod eiusdem modi est omnino supple obiecti cuiusmodi
123est substantia scientia de qua nascitur" statim enim sequitur unde habetur
124quod ly 'eiusdem modi et cuiusmodi' referunt obiectum et denotant
125obiectum cognitionis formata quippe cum sit cognitio ab ea
126re quam scimus verbum est quod in corde dicimus

39 Item capitulo
12728 dicit quod "verbum gignitur de scientia quae manet in anima" et capitulo S80va
136 simile Ex quibus et multis similibus eius auctoritatibus satis patet quod beatus
2Augustinus assensit actualem intellectionem distingui realiter a specie vel scientia habituali
3ex qua secundum eum gignitur tamquam proles a parente sed
4a mente sicut verbum et proles a dicente

40 Contra tamen hanc sententiam eius et me-
5am argui potest per argumenta eorum qui tenent quod actualis cogitatio potest
6remanendo in mente subiective cessare esse intellectio ita quod tunc re-
7maneat illa qualitas non existendo tunc intellectio sed species vel habi-
8tus igitur illud idem quod est species vel habitus anima non actu cogi-
9tante fit actualis cogitatio cum anima ceperit cogitare igitur
10frustra poneretur species vel habitus distinctus a tali actuali cogitatione
11et per consequens frustra poneretur realis partus secundae partis ymaginis(imaginis) a specie
12vel habitu intellectus naturaliter universaliter praesupponentis sibi in eodem assumptum probatur quia aliter
13quando aliquis actu intelligeret haberet simul distinctas similitudines respectu
14eiusdem quod videtur superfluum consequentia patet quia etiam secundum augustinum ubi sequi videtur
15illam distinctionem actus ab habitu vel specie 29 de trinitate capitulo 15 et multis
16locis actualis cogitatio est similissima speciei de qua gignitur

41 Item
17eodem actu aliquando cognoscitur verbum et res alia in verbo et alias non illa
18res sed alia vel nulla alia hoc non nisi detur quod qualitas quae est intellectio
19possit manere non essendo intellectio quia qua ratione potest manere
20et simul non esset intellectio illius cuius fuit intellectio pari ratione et cuius vis
21alterius

42 praeterea cum diligo uno actu virtuoso omnes bonos si quis
22eorum me ignorante fiat malus possumcesso illum illo amore
23diligere quo diligebam omnes bonos tamquam tales et ideo non
24cessat actus igitur pari ratione de intellectione

43 praeterea nihil diligitur nisi
25cognitum sed cognitio a deo potest destrui sine destructione quali-
26tatis
27quae est dilectio igitur tunc illud manebit et tamen non tunc erit
28dilectio pari ratione de intellectione

44 praeterea ponatur dilectio qua sortes di-
29ligit seipsum in platone tunc plato experietur se diligere igitur tunc
30aliquid diligetur per istam dilectionem quod non prius et non diligetur per eam
31idem quod prius assumptum probatur quia si sortes velit sic se diligere angelum
32et haec volitio ponatur in platone per illam plato volet se di-
33ligere angelum igitur similiter improposito et probatur hoc ultimum assumptum quia
34per intellectionem qua sortes experitur se intelligere angelum positam in
35platone plato experietur se intelligere angelum igitur similiter et per volitionem

45 Praeterea dilectio sortis et odium platonis naturaliter se compati possunt in voluntate
36sortis igitur cum odium sortis et odium platonis sint qualitates speciei eiusdem
37si in subiecto alico(aliquo) potest una stare et alia sed in voluntate sortis cum dilectione
38terminata ad sortem stat odium platonis igitur in eodem intellectu
39cum volitione terminata ad sortem potest stare odium sortis sed non
40potest cum dilectione sortis esse odium sortis igitur odium sortis potest esse in
41voluntate sortis quando ipsum non erit odium sortis et pari ratione potest hoc
42contingere de cognitione sicud(sicut) de volitione

46 praeterea visio aliqua potest esse
43in visu quando ipsa non erit visio igitur similiter in intellectu de intellectione
44antecedens probatur quia pars alia intellectualis albedinis pedalis rei visae ab aliqua distantia
45multo minor maximo non videlicet visibili visibili ab ista distantia ceteris
46paribus si per se esset modo videtur existens in tota albedine visa et tamen si
47per se esset ibi cessaret videri sine hoc quod cessaret ista quali-
48tas esse quae nunc est igitur visio etc

47 Quia ita non videatur patet quia si tota
49albedo secundum superficiem versam ad oculum videtur quaelibet eius pars secundum eandem
50superficiem videtur tamen quia quaelibet talis pars cooperatur ad visionem et facit
51ad hoc quod totum a remotiori videri potest quam videri posset
52residuum ista amota si cetera sint paria tum quia compositum ex
53duobus maximis non visibilibus albedinibus ab alia distantia apparet
54habere partem extra partem in ista distantia igitur media pars eius
55videtur a tali distantia et pari ratione medietas medietatis videretur
56et sic sine fine quod autem illa non videretur nulla albedine istaalia visa et tamen conservaretur
57qualitas praehabita respectu eius arguo quia delectatio sensitiva potest
58esse ita parva et remissa quod per illam appetitus huiusmodi non poterit
59perceptibiliter delectari ergo similiter de sensitiva visione consequentia patet quia
60sicut per minorem delectionem sensitivam minus delectatur appetitus
61huiusmodi ita minor visio ceteris paribus imperfectius repraesentat S80vb
62obiectum suum

48 vel oportet hoc ponere scilicet quod non est dare minimum Item
63visibile ab a distantia vel quod si sic tunc erit dare ultimum rei
64permanentis in esse puta visionis illius albedinis si ab instanti praesenti quo
65videretur inciperet fieri distantior a visu ceteris paribus utrumque
66apud illos est inconveniens quod tamen tales habent concedere

49 praeterea si partes
67albedinis visae secundum superficiem versam ad oculum corrumpantur secundum latum
68donec residuae cessent videri a bruto quaero autem in omni
69instanti habet tale brutum novam visionem et tunc esset dare ultimum rei
70permanentis in esse vel in omni instanti habet visionem minus extensam
71quam prius et hoc non est verum quia in visu brutis dum aliquid videtur
72manet continue visio aeque extensa quia ita agit semipe-
73dalis albedo in talem oculum et visum bruti sicut pedalis
74vel 3 tertio sequitur quod habet visionem remissiorem quam ante sed talis remis-
75sio non fit per subtractionem alicuius partis gradualis quia formae illo
76modo non remittuntur vel intenditur igitur oportet quod hoc sit quia ea-
77dem qualitas manens cessat esse modo illorum quorum prius erat
78visio

50 Praeterea sit albedo a visa visione b et post hoc instans ponatur
79una alia albedo simillima quae vocetur c in eodem loco quo
80fuit a et a adnihiletur visione conservata quaero tunc aut
81per b videbitur c simillimum a vel non si sic igitur visio b quae
82nunc non est visio c erit postea visio illius et per consequens eadem visione
83qua videtur una pars integralis albedinis videtur et alia sibi simillima
84igitur pars integralis noviter acquisita videtur per visione continue prius
85repraesentem partem integralem praeexistentem si non contra a potest videri
86ab oculo meo et tuo et infinitis et sic aliis igitur infinitae visio-
87nes sunt repraesentativae a quarum nulla potest repraesentare c albedinem
88simillimam a nec aliud ab a consequens falsum quia tunc sequetur quod iste terminus re-
89praesentativum a esset terminus communis infinitis individuis alicuius speciei
90conveniens et repugnans aliis infinitis eiusdem speciei consequens falsum
91aliter enim periret via probandi aliquam v universalem

51 Similiter primo de
92caelo arguitur quod si haec terra nata sit descendere ad hoc cen-
93trum et sicut habetur ibi per commentatorem commento 80 dicere quod terra alterius mundi
94movetur ad centrum illius q et non ad centrum illius quia est proprii
95quibus illi centro illud est extra norma nec indiget disputa-
96tione ubi habetur etiam quod propinquitas non variat speciemoprae et nota pro
97hiis(his) ibi 78 et 79 sed haec ratio philosophi non valeret negato
98principio hic assumpto ad propositum igitur

52 Item intellectus qui modo
99non intelligat per intellectionem a potest intelligere per a igitur et similiter
100obiectum modo non intellectum per a poterit per ipsum intelligi loquor
101de intellectionibus similibus et obiectis similibus assumptum patet quia
102intellectio sortis potest poni in platone et consequentia patet quia notitia essentia-
103lius dependet a subiecto quam ab obiecto

53 Item conceptus numera-
104les omnes sunt eiusdem speciei aliter partes albedinis divisae
105possent causare infinitas qualitates specifice distinctas nam illis
106visis potest intellectus habere conceptus numerales quod sibi formare pla-
107cuerit isti igitur conceptus sic potuerunt intendi et re-
108mitti quod erunt similissimi et per consequens qui prius repraesentaverit
1095 poterit praecise repraesentare 3 sicut repraesentat alius
110cui sit similissimus quia quicquid convenit uni simillimorum convenit
111vel convenire potest reliquo aliter sequitur inconveniens illatum prius in argumento
11210

54 Item si oculus continue videat aliquid prius motum et
113post quiescens eadem visio quae prius repraesentavit motum
114repraesentabit quietem et non motum

55 Item quaelibet pars
115quantitativa visionis bruti quae visio est perceptio vel visio
116perceptiva et multae sunt partes ita minime quod si essent per
117se nulla earum esset visio perceptiva licet remaneret in oculo
118quo prius nam aliqua poterit esse ita remissa quod non via naturae
119esset perceptio igitur pari ratione aliqua ita modica secundum extensionem
120quod non erat perceptio Et similiter obiectum potest esse ita modicum quod non
121videbitur perceptibiliter igitur qualitas ita modica quod non percipetur
122et tamen talis pars in toto erat perceptio quia tota per partes
123suas est perceptio et praeter haec sunt eiusdem speciei igitur si una S81ra
1 est perceptio igitur etc

56 Praeterea si visio vel intellectio separarentur a subiectis
2suis non essent cognitiones igitur quod sint cognitiones nunc accidit eis cum
3antecedens sit possibile

57 Item per philosopohum 7 physicarum ad qualitates de prima
4specie non est motus quia sunt 'ad aliquid' Istud autem non sufficit
5nisi specialiter intellectum quia omnia de mundo sunt 'ad aliquid' generaliter loquendo
6vel relationes quaedam si vero intelligat quod res quae est notitia potest esse
7maior vel clarior notitia in duplo et sic proportionaliter augeatur
8tunc habetur propositum et cum hoc declaratum est dictum philosophi igitur etc

58 alia
9etiam argumenta sunt quae apud me non tantum ymmo(immo) nullum vel modicum co-
10lorem habent ideo non omittantur

59 Istis non obstantibus teneo
11conclusionem contrariam quam alias declaravi et probavi prima distinctione licet haec conclusio
12sit multorum modernorum et arguit firanf contra eam per auctoritates
13beati augustini qui 11 de trinitate capitulo 22 dicit quod "illud quod formatur in
14acie cogitantis est aliud ab eo quod in memoria conservatur et fit
15ab eo sicut proles a parente" et in multis passibus quos allegat
16dicit similia

60 Item per rationes si qualitas quae est actualis cogitatio potest
17cessare esse cogitatio inhaerendo tamen animae sicut prius igitur pari
18ratione poterit iterato reincipere esse actualis cogitatio et tunc in-
19tellectus noviter intelligeret sine hoc quod noviter esset causa illius intellectionis in
20aliquo intellectu quia nihil noviter ageret aut noviter reciperet et
21sine dubio inquit hoc non videtur intelligibile plura autem arguit quae omitto
22sufficiunt mihi rationes aliquas tactae de transitu a contradictorio ad contra-
23dictorium et quod rationabilius poneretur hoc de ipsa potentia animae quam de
24accidente recepto et similia quaedam

61 Ad primum in contrarium dicendum quod conclusio
25illata est vera saepe de similibus quarum una est tantum habi-
26tualis repraesentatio illius obiecti et alia actualis ymmo(immo) de actua-
27libus non est inconveniens dummodo sint alterius rei sicut patet de intuitiva
28cognitione alicuius et abstractiva eiusdem vel de visione alicuius
29rei in verbo et eiusdem in genere proprio

62 Ad secundum respondi in prae-
30cedentibus quod hoc non sit per eundem actum numero

63 ad 3m
31subiectum ibi illius quod per se diligitur scilicet bonitatis moralis non diligitur
32nisi per accidens in casu argumenti et de talibus concessi supra distinctione prima
33quod possunt non cognosci vel non diligi eisdem actibus
34remanentibus sicut eodem actu visionis quo primo per accidens
35video substantiam panis in hostia consecranda eandem non vi-
36deo hostia consecrata sic hic in proposito cum indistincte di-
37ligo moraliter bonos quia tales unde cum me ignorante desi-
38nunt aliqui subesse huic accidenti desinunt et a me dili-
39gi illo actu

64 ad 4m quod tunc posset aliquid diligi et simul non
40cognosci patet ex prima distinctione ubi tenui quod dilectio est
41cognitio et ideo nego consequentiam illam

65 Ad quintum dicendum quod si dilectio
42qua sortes diligit seipsum ponetur in platone plato per istam
43non diligeret platonem sed sortem et similiter si dilectio qua sortes
44vult se diligere angelum poneretur in platone plato per illam vel-
45let sortem diligere angelum et eodem modo si intellectio qua sortis
46experitur se intelligere poneretur in platone ille iudicaret sortem in-
47telligere vel experiretur nisi experientia connotat aliquid aliud

66 Ad 6m
48bene concedo quod dilectio sortis et odium platonis naturaliter compatiuntur
49se in eodem dici tamen potest quod non omne idem eiusdem speciei cum
50odio platonis compatitur secum dilectionem sortis naturaliter quia aliquod eius-
51dem speciei contrariatur et istud non quia ad contrarietatem ac-
52tuum huiusmodi individualium vel cognitionum requiritur ydentitas(identitas)
53numeralis obiecti unde etiam illi iudicio quo iudicarem hunc hominem
54esse sortem demonstrato sorte repugnaret contrarie iudicium quo
55iudicarem eundem non esse sortem et tamen secum compateretur
56illud iudicium quo iudicarem istum hominem non esse sortem de-
57monstrando platonem unde amor et odium error et scientia non
58contrariantur nisi sint respectu eiusdem licet sint eiusdem speciei
59cum quibusdam quae invicem contrariantur et in hoc est speciale in S81rb
60actibus vitalibus qui sunt ipsi motus et ordines primorum er-
61ga obiecta

67 Praeterea contrarietas si esset illas inter qualitates non
62cessarent esse contrariae ex hoc quod cessarent referri ad ea
63quae prius ita videretur posse dici uno modo aut etiam quod
64non sunt eiusdem speciei quia ex alia et alia causa concepta
65habentur alia secundum speciem et alia Istud tamen argumentum et fere omnia
66procedunt ex non causa ut causa quia difficultas est communis isto non
67posito et quaeritur eius causa quomodo evadatur

68 Ad 7m cum
68arguitur quod visio potest esse in sensu subiective sine hoc quod ipsa sit visio
69nego et cum probatur quod albedo minor suo toto melius potest videri
70quam si esset per se concedo quod posset si nulla alia videretur melius quam
71si esset per se quia tales simul positae multae possunt sensum immuta-
72re licet non componerent et ultra quod si omnes aliae compartes
73destruerentur talis pars cessaret videri et ita etiam qualitas
74esse cessaret visio quae prius fuit visio illius et cum probatur quod non
75a simili per delectionem appetitus quae poterit esse ita remissa
76quod appetitus ita informatus non poterit per illam perceptibiliter
77delectari si intelligatur quod delectio illa poterit esse ita re-
78missa vel ita parva quod ipsa delectio non perciperetur nego quia nullus
79talis actus in sensu vel in intellectu distincte percipitur per seipsum

69
80 ad 8m non pono aliquod minimum visibile ab alia distantia dan-
81da

70 Ad 9m teneo augmentationem vel diminutionem gradualem in for-
82mis fieri per additionem et subtractionem similis in specie

71 Ad 10m
83dicendum quod alia albedo non est nata videri visione qua a albedo de
84facto videtur et conclusio ad quam deducitur non est inconveniens non plus quam
85quod iste terminus esse naturaliter producibile de hac materia prima demonstrata conveniat
86infinitis individuis ex ea producibilibus et tamen nulli
87omnium ex aliis materiis producibilium et tamen istud 2m ab
88argumento non negatur igitur nec primum negari debet et quod tunc accipitur quod pe-
89riret via inducendi universalem non sequitur sed est fallacia consequentis
90verum est enim quod hanc universalem omnis visio huiusmodi speciei cuius est
91visio albedinis b potest esse visio b perit via vera inducendi
92sed non hanc omnis talis visio est visio albedinis

72 ad
932m propositionem de philosopho et commentatore primo de caelo et metaphysica nullus catholicus debet te-
94nere argumentum tale nisi qui negaret dei omnipotentiam esse extra hunc
95mundum posse alium omnino similem producere et posito quod sic
96fiat consequentia quam philosophus probare ibi nititur falsa esset et errone-
97a secundum principia fidei quia intendit ibi probare inpossibilitatem(impossibilitatem)
98plurium mundorum haec igitur ratio movisse catholicum minime de-
99buisset

73 ad 11 bene volo quod aliquid quod modo non intelligitur per
100intellectionem a potest in casu per accidens esse obiectum illius intellectionis
101non tamen per se et cum probatur quod sic quia alia per istam potest intelligere
102si ponatur in ipso et intellectio essentialius dependet a suo subiecto
103quam ab obiecto dico quod saepe essentialius in essendo sed quod ipsa
104subiecto cui inhaeret sicut vitali principio repraesentet obiectum cuius est
105dictus actus sibi inhaerens hoc habet inseparabiliter ex natura sui
106et in hoc ab obiecto dependet nec oportet quod a subiecto active
107sed ab illo qui active conservat eam in subiecto quodcumque
108illud fuerit

74 Ad 12 dicendum quod conceptus pure numerales non
109sunt eiusdem speciei sed sunt conceptus mere sincategorematici sicut
110'omnis' et 'aliquis' quod patet quia terminum mediante sequentem faciunt stare
111confuse tantum sicut omnis et aliquis non enim sequitur bis come-
112disti panem igitur bis istum panem vel illum et ideo quantumcumque
113unus intendatur vel remittatur numquam fiet similis alteri
114sicut nec conceptus cui correspondet haec vox aliquis poterit fieri similissimus
115conceptui qui exprimitur per hanc vocem omnis et consequenter
116per omnia ad propositum dicendum de illis ut de istis

75 Unum
117tamen est advertendum quod nominaliter expressa sumuntur quasi S81va
1collective et non faciunt terminum mediate sequentem stare confuse
2tantum sicut nec omnis quando sumitur collective

76 Ad 13m dicendum quod
3accedit visioni quod eius per se obiectum moveatur vel quiescat et per consequens
4quod ipsum sit motus vel quod ipsum sit quies quamvis mediate v
5visione possit evidenter iudicari vel saltem apparere quod res
6visa moveatur et ideo dicatur motus esse de numero sensibilium
7ideo hic dicendum consequenter sicut supra ad 3m

77 ad 14 sicud(sicut) ad probationem 7i

78
8 Ad 15 verum est quod omnis cognitio repraesentat alicui illud quod
9repraesentat vel cuius est signum ideo si in nullo est subiective
10nullius est signum tale naturaliter offerens obiectum cuius natum
11est esse signum nisi forte per modum obiecti sicud(sicut) ymago(imago) herculis
12repraesentat herculem et facit Herculem habitualiter cognitum venire
13in actualem cogitationem sed de taliter signare naturaliter ad propositum
14et tamen concedendum est eo modo quo accidit illi rei quae est in-
15tellectio quod ipsa sit accidens non enim est accidens nisi quando accidit
16et sicut accidit sibi esse qualitatem quia non dicitur qualitas
17nisi a qualificando ita accidit sibi quod ipsa sit cognitio quia natura
18sua est nata esse intellectio non sibi ipsi sed suo subiecto et sicut
19non potest illi in esse subiective quin ipsum qualificettale faciat ita
20nec quin sit sibi cognitio

79 ad 16 dicendum quod ista conceptio non
21salvat in talibus non esse motum ad mentem philosophi quia illa
22conceptio ponit omnem formam in qua philosophus ponit motum secundum qualitatem
23esse sine additione rei vel subtractione sed verior fantasia(phantasia) pro philosopho est
24quod aliquando scientia fit vel fieri potest scientia sine aliqua mutatione scientis
25vocando scientiam omnem notitiam verum iudicativam si enim stante
26notitia tali res alia aliter se haberet et post incipiat ita se
27habere sicut significat talis notitia tunc habetur scientia sine mutatione scie-
28ntis quia eo ipso quod res est vel non est oratio est vera vel falsa

80 Similiter
29est de actu virtuoso tam appetitivo quam cognitivo quod potest
30esse sic bonus et talis qualis debet esse postquam non fuit talis
31sine mutatione alicuius sibi additi in Subiecto per novitatem prae-
32cepti vel huiusmodi Similiter de pulchritudine et de sanitate et ita de
33multis quae ponitur in prima specie qualitatis nam alia fiunt pul-
34chritudo vel sanitas ad amotionem aliorum sine additione vel
35subtractione ab illa vel illis quae erunt pulchritudo vel sani-
36tas

95 Et videtur quod non
122sic tunc amor angeli qui peccavit quo affectavit aequa-
123litatem dei processit ab alia notitia aut igitur ab obS82va -
1scura notitia dei aut a clara si ab obscura notitia dei
2igitur cum obscura notitia in illo fuerit pena peccati sequitur quod ipsum
3peccatum angeli processit a pena peccati et ita sequitur quod pena naturaliter saltem
4praecessit culpam contra augustinum 11 super genese ad litteram capitulo 24 si
5amor illius angeli iste processit a clara notitia dei igitur angelus
6malus clare vidit deum quando fuit in maximo peccato et per
7consequens simul fuit et miser et beatus quia nullus potest deum videre cla-
8re nisi beatus quia "haec est vita aeterna ut cognoscant te" etc
9Ioannes 17

96 Item tunc primus amor in mente alicuius procederet a no-
10titia et supposito quod iste amor sit respectu alicuius delectabilis cum
11tunc illa sit verbum quia est cognitio alicuius respectu placentis igitur est
12verbum per diffinitionem(definitionem) verbi ex quo sequitur quod primus amor mentis in illo
13casu procedit a verbo consequens falsum quia tunc idem esset causa et effectus
14respectu eiusdem quia omne verbum procedit ab amore secundum augustinum 9
15de trinitate capitulo 14 21 et per consequens si amor iste primus procedit ab ali-
16quo amore tunc primus amor procederet a primo amore et ita
17idem causa sui

97 praeterea quod primus amor non procecedat ab aliqua
18notitia videtur quia prima notitia procedit ab amore igitur non econtra primus
19amor a notitia assumptum probatur quia prima notitia sensitiva procedit ab
20amore igitur et prima intuitiva ultimum assumptum probatur quia prima notitia sensitiva
21sit a voluntate copulante sensum cum sensibili secundum augustinum 11 de trinitate
22c 11 4 7 9 21 29 et quasi per totum librum sed voluntas non copu-
23lat nisi per amorem cum non habeat aliquem actum quo sic copulet
24igitur quaelibet cognitio sensitiva procedit ab amore

98 praeterea appetitus sensitivus
25potest esse sine cognitione igitur et appetitus intellectivus assumptum probo quia
26naturaliter haberet quis famem et sitim et si numquam sentiret aliquid ab
27extrinseco sed fames et sitis sunt appetitus sensitivi igitur appetitus
28sensitivus potest esse sine cognitione et igitur appetitus intellectivus assumptum probo quia naturaliter
29haberet quis famem et sitim etc secundum commentatorem 2o de anima commento 28 igitur

99 Item quinto sit talis dilectio haec eli-
30cita a voluntate aut esset eadem cum intellectione praesupposita ad hoc quod
31aliquid haec diligatur aut non si sic cum non sit maior ratio quod
32ista res possit fieri dilectio quam odium igitur dilectio posset esse
33odium consequentia probatur per sillogismum(syllogismum) expositionum haec res est dilectius haec res
34esse potest odium igitur dilectio potest esse odium si non est intellectus cum
35deus omne absolutum creatum posset servare cum alio igitur posset servare
36dilectionem istam destructa ista intellectione et pari ratione cum in-
37tellectione
38destructa et tunc voluntas posset diligere in cognitum(incognitum) contra
39augustinum et contra experientiam et iuxta hoc de libertate voluntatis potest
40idem inconveniens deduci quia tunc voluntas vere posset imperare
41cogitationem de alico(aliquo) de quo non cogitatur actu aut igitur illud appre-
42henditur actu aut non si non voluntas operatur volitive circa in-
43cognitum si sic frustra praeciperet quod fieretparticularem prius quam perciperetur et
44propterea hoc erat contra casum

100 ad oppositum 15 de trinitate capitulo 67 et 77
45utrobique enim dicit quod amor procedit de scientia et de ipsa mente

101 praeterea notitia praesupponitur amori sicut probat augustinus 8 de trinitate capitulo 16 et
4610 de trinitate capitulo 48 et quasi per totum librum et 3o de libro arbitrio dicit hoc
47capitulo 42 quod nichil(nihil) potest amari nisi cognitum quamvis aliquid possit
48cognosci et non amari sicut vult augustinus omnibus locis prae-
49allegatis igitur cognitio aliquo modo est causa amoris et certum
50est quod non materialis nec finalis igitur effectiva igitur amor procedit
51a notitia

102Praeterea nisi amor procederet a notitia actuali seu co-
52gitatione non esset amor inter ista tria proportionaliter spiritu sanctu cuius oppositum declarat augustinus 9 de trinitate capitulo 29 et 15 de trinitate capitulo 67

103 praeterea philosophus et commentator 3o
53de anima commento 1550 determinantes modum per quem generantur
54in animali desiderium sive appetitus dicunt quod hoc fit ex hoc quod yma-
55ginatio(imaginatio)
56ymaginatur(imaginatur) rem primo vel intellectus et postea res ipsa concupis-
57citur
58vel res praesentatur igitur ipsi volunt quod amor sive desiderium
59quod ipsi vocant ibi intellectum appetitum intellectivum sicud(sicut) ibi dicit commentator fi-
60at ex actuali cognitione

104praeterea commento 54 dicit commentator quod omnis
61appetitus fuit ab intellectu in actu

105praeterea commento 56 dicit commentator
62quod "omnis appetitus fit ex imaginatione et imaginatio ex quinque sensibilibus S82vb
63partibus"

106 praeterea 12 metaphysicae commento 36 sicut appetitus in brutis animalibus est
64propter sensum qui apprehendit voluptuosum ita voluntas sive desiderium
65intellectus est propter intellectum et statim post desiderium enim est propter aestimationem eius
66quod est aliquod esse bonum vel quod nos aestimamus aliquid esse bonum propter quod de-
67sideramus
68ipsum etc

107 ad istud dubium dicendum quod sic loquendo de amore quae
69est actus amandi vel appetendi per viam naturae causatus et ideo a-
70mor huiusmodi inter partes ymaginis(imaginis) proportionaliter spiritu sancto in ymagine(imagine) increa-
71ta secundum augustinus ubi prius arguendo ad partem oppositam dubitationis huius
72haec conclusio satis patet per argumentum supra positum in primo articulo et per hicoc ad argumenta
73ad partem 2am

108 Si instes per beatum augustinum 9 de trinitate ibi quasi per totum
74dicit quod mens humana est ymago(imago) trinitatis increatae ratione
75illius trinitatis scilicet mentis notitiae et amoris in qua trinitate notitia pro-
76cedit
77de mente et amor de notitia et tamen secundum eum ibi tam amor
78quam notitia sunt una essentia mentis igitur amor ibi non distinguitur a no-
79titia actuali a qua procedit nec notitia actualis quae est ibi proles
80a mente ipsa tamquam a parente

109Respondet unus doctor quod amor et
81similiter notitia tripliciter accipiuntur uno modo pro potentiis 2o modo
82pro habitibus et 3o modo pro actibus et ultra secundum hanc distinctionem esset dicendum
83quod secundum ymaginationem(imaginationem) solum est illa trinitas non secundum rem cuius
84partes ymaginatae(imaginatae) sunt secundum augustinum ipsa substantia animae nec est processus
85unius ab alio in ipsa substantia mentis secundum veritatem rei
86extra nisi virtualiter solum quia scilicet mens ipsa continet partialiter illa quorum
87unum procedit realiter ab alio et 3m ab utroque

130 Utrum autem S83va
1voluntas possit diligere incognitum est dubium magnum in se et
2ad propositum etiam quia tunc in isto casu pars tertia imaginis non procederet
3a 2a et teneo quod non tum quia apud me omnis volitio
4est apprehensio quaedam sicut patet distinctione prima quaestio 3a tum quia secundum augustinum
5in visa diligere possumus incognita nequaquam

131praeterea non plus potest
6voluntas velle incognitum quam intellectus assentire non apprehenso
7quia volitio non minus in suo fieri et esse dependet ab apprehen-
8tione(apprehensione)
9quam assensus sed assensus non potest naturaliter causari sine appre-
10hensione istius cui assentitur igitur

132 Iterum apprehensio sensitiva
11non potest naturaliter haberi sine sensatione exteriori vel interiori praesupposita
12naturaliter igitur similiter in proposito quia libertas non tollit similem ordi-
13nem in proposito

133 Iterum omnis effectus praesupponit causam suam sed
14omnis volitio naturaliter causata est effectus alicuius cognitionis
15et nullius potius quam istius quod diligitur tali volitione assumptum
16patet quia illud est causa quo posito ponitur aliud et per naturam poni non
17posset sine eo nam omnis effectus sufficienter essentialiter dependet a
18suis causis ita quod illis positis poni posset aliis circumstantiis sed
19sic requirit volitio cognitionem per auctoritatem augustini et per ex-
20perientiam
21igitur

134 Sed contra hoc arguitur quia voluntas praecipit intellectui quod con-
22sideret a aut igitur tunc a est actu consideratum et tunc superflue
23praeciperet voluntas aut non et habetur propositum

135 Item voluntas potest conformare
24se intellectui et suspendere actus proprios et velle istos et etiam sensa-
25tiones quas experitur etiam si eas actu intelligat

136 Item non
26minus videtur quod requirit effectum suum praecognosci quam obiectum
27quia effectum suum libere et contingenter a proposito producit sed
28primum non requirit secundum omnes igitur nec secundum

137 Item voluntas potest
29intellectum velle non habere aliquam cognitionem et potest continuare istam
30aut igitur intellectus obediet sibi et tunc stabit volitio sine intellectione
31aut non et tunc voluntas non esset potentia libera non plus quam ignis

138 Item si non hoc maxime videretur quia cognitio ista intellectiva
32eiusdem obiecti naturaliter sibi praesupposita volitionem concauset sed hoc videtur
33falsum quia causa naturalis non potest causare in idem passum uniformiter
34dispositum contrarios effectus sed stante eadem intellectione potest voluntas
35velle vel nolle indifferenter illud quod intelligitur igitur non est causa naturalis
36utriusque

139 Item cognitio habitualis videtur sufficere quia habitibus uti
37possumus cum volumus secundum philosophum igitur non videtur requiri cognitio
38actualis

140 Item dato quod intellectio actualis requireretur ad
39causationem volitionis tamen videtur quod voluntas ex sua libertate postquam
40actus est causatus possit istum continuare cessante intellectione
41quancumque nam species sensibilis in organo sensus exterioris non
42minus dependet a receptivo sensibili quam volitio ab in-
43tellectione sed hoc non obstante licet res extra requiratur
44ad causandum speciem istam et visionem consequentem tamen illa species
45postquam est causata per aliquod tempus potest conservari sine praesentia
46istius rei sensibilis sicut patet per experientiam perspectivae de clau-
47dente oculos postquam vidit res lucidas Et augustinus ibidem
48dicit

141 Item dato quod requiratur cognitio actualis obiecti illius quod
49debet esse volitum ita quod volitio non esset nisi intellectio praecessisset
50actum non videtur illud semper actualiter intelligere ad hoc quod homo
51libere et meritorie vadat ad ecclesiam sed sufficere videtur quod vel
52tunc actu sic vel praecessit quod nisi praecessisset illuc non iuisset
53nisi enim istud sufficeret sequitur quod omnis distractio tolleret meri-
54tum executionis et tunc ex hoc informa argui sic potest
55non plus requirit actus voluntatis intellectionem quam libera ex-
56secutio exterior actum voluntatis sed ista exsecutio exterior
57non requirit semper quod actus voluntatis tunc actu sit igitur etc

142 Item videtur quod saltem respectu alicuius obiecti habere posset voluntas ac-
58tum suum licet pro tunc illud obiectum non sit obiectum alicuius intellectio-
59nis nam quando aliqua intellectio est in intellectu circumscripta omni alia
60intellectione potest voluntas velle istam intellectionem et tamen intellectio
61isto casu posito non est obiectum intellectus actualiter igitur probo assumptum
62quia cogitatio ista potest esse conveniens licet sit respectu alicuius odiS83vb -
63bilis et stante ista cognitione voluntas potest delectari sicut patet per experi-
64entiam ista delectatio non est respectu obiecti cogniti quia illud ymaginatum(imaginatum) non est sibi delectabile per positam igitur est respectu istius cognitio-
65nis et per consequens voluntas potest velle istam cognitionem licet istam non
66intendat quia delectatio huiusmodi est quoddam velle vel saltem
67velle aliquid potest esse respectu eiusdem omni alia cognitione circumscrip-
68ta eodem modo posset argui de delectatione sicud(sicut) de actu volun-
69tatis non intellectio

143 ad primum istorum responsum est inmediate ante ultimam dubitationem vel enim non distincte vult voluntas a nec in-
70tellectus distincte cognoscit sed confuse et indistincte et in communi et tunc imperat
71rationabiliter voluntas quod distinctius cognoscatur per inquisitionem vel
72reflexionem vel simili modo sicut patet alibi in questione de distinctione
73specifica cognitionum quod per imperium voluntatis reflectit se intellectus
74super actum rectum per hunc modum attendendum qui agit ubi
75operatio quae praecipitur cognosci et attendi in communi cognoscitur
76solum quando voluntas imperat eius distinctam considerationem si autem voluntas
77distincte vult a tunc non praecipit rationabiliter distinctam cog
78cognitionem ipsius primo causari quia habet eam sed potius habitam contina-
79ri vel aliam eiusdem cognitionem causari puta diffinitivam
80vel intuitivam vel huiusmodi

144 Ad secundum dicendum quod oportet voluntatem si quem
81actum debet suspendere istis apprehendere distincte si particulariter et
82distincte istum vel in communi si in communi et ideo assumitur ibi falsum illud quod
83additur de confirmatione verum est sed hoc non est velle
84cognitionem sed obiectum cognitionis

145 ad tertium assumptum falsum est quia non vult
85effectum suum quemlibet quem libere producit sicut obiectum quodlibet
86quod diligit quem tamen si vellet et illum proportionaliter cognosceret nisi
87quando intellectus dictant aliquid esse diligendum et voluntas conformat se
88dictamini illi tunc enim praecognoscitur eius effectus

146ad 4m concedetur assumptum
89et cum quaeris aut obediet sibi intellectus etc dicendum quod si in-
90tellectus debeat sibi obedire oportet quod ipsamet obediat sibi ipsi ces-
91sando ab omni volitione et ab actus imperati contradictione quia
92omnis actus volitionis essentialiter et naturaliter dependet a cognitio-
93ne si detur alia pars non sequitur quin ipsa sit libera quia potest cessa-
94re ab actu quolibet intelligendi forte saltem non habet libertatem
95cessandi ab omni intellectione nisi cessando simul vel prius
96ab omni non volitione a

147 Ad 5 minor falsa est de causa
97partiali ad varios effectus determinabili libere ab alia causa sicud(sicut)
98est in proposito

148 Ad 6 negandum est assumptum et ad probationem dicendum quod
99habitibus uti non volumus nisi cum de eorum usu confuse vel
100distincte cogitamus actualiter

149 Ad 7m dicendum quodlibet rei sensibilis
101species causata in organo sensus exterioris non minus depende-
102at in suo fieri a re sensibili quam volitio a voluntate prima naturaliter
103tamen minus dependeat ab eo in essendo et permanendo in
104alico(aliquo) subiecto unde etiam aliqui ponunt quod species in organo ymaginativae(imaginativae)
105natae sunt ibidem permanere sine re sensibili cuius
106sunt species et in organo sensus exterioris aliquantulum et in medio
107exteriori volitio autem non minus requirit in suo primo fieri et
108in suo toto conservari intellectionem a qua in essendo naturaliter
109dependet quam radius solis in medio requirit solem et
110eius praesentiam

150 Ad octavum dicendum quod executio exterior non est
111libera nisi denominatione extrinseca a libera causatione voluntatis et e-
112lectionis interioris a qua causata libere ipsa executio huiusmodi
113mediante vel immediate naturaliter causatur et patet quod mediante virtute mo-
114tiva sit quod ex sola volitione nulla executio exterior
115provenit sine alia causa vel eadem aliter operante quam vo-
116litione propter quod etiam cessante volitione potest executio quandoque
117aliquam diu continari sicut ad hoc scilicet quod substantia nihil operetur extra per
118solum velle est articulus parysiensis et per talia hoc singulariter tri-
119buit deo quod hoc dixit ipse et facta sunt mandavit
120seu voluit et creata sunt et quod omnia quantumque voluit fecit
121et quia tota ambulatio erat volita tota est extrinsece S84ra
1meritoria merito scilicet actus interioris eadem bonitate meritoria sicud
2secundum quosdam ad hunc sensum quod eiusdem praemii praecise meritoria
3sicud(sicut) secundum quosdam subiectum et omnia accidentia sua corporalia unica ex-
4tensive
5seu quantitative extenduntur vel in exemplo minus dummodo sicut
6calor ignis et subiectum eadem calefactione calefaciunt et sicud(sicut)
7album et albedo eadem visione videntur quia subiectum non videtur nisi
8quia formaliter accidente viso eodem modo nulla executio exterior
9est meritoria nisi quia causatur ab operatione interiori meritoria
10quae si desit non est meritoria et pro quanto tempore deficit actus
11interior pro tanto tempore iste actualiter non meretur licet actuale meri-
12tum
13novum prius habitum et acquisitum adhuc in perpetuum
14sibi imputetur donec per velle et nolle contrarium demeretur ipsum
15conservari id est non imputari et ideo concedo quod ille sit ambulans
16ad ecclesiam si moreretur in instanti quo cessat habere actum meri-
17torium interiorem tantum praemium haberet in caelo quantum si ultra proce-
18dat ambulando sine omni actu meritorio interiori et ideo ratio
19sumit falsum distractio enim inpedit(impedit) meritum novum non tamen tol-
20lit antiquum et praehabitum nisi sit distractio affectata et ubi
21haberetur praeceptum de cogitatione in operando et sicut habemus de
22officio divino ad dicendum studiose et devote ibi distractio de
23libertate praemissa non solum impedit augmentum meriti sed re-
24putatur
25ad demeritum et peccatum ratio autem ulterius formata sumit
26maiorem falsam vel minorem secundum quod diversificandae possunt capi secundum
27iam declarata

151 Ad 9 dicendum quod assumitur falsum licet enim experientia
28doceat quod quandoque delectamur de ordinata et debita cogitatione
29rei alterius experientia tamen docet quod haec non sit sine apprehensione
30istius cogitationis convenientis sed contrarium potius

152 5 dubium principale est
31an partes ymaginis(imaginis) creatae sint aequales quod non quia augustinus 15 de trinitate
32capitulo 68 a singulis bina et a binis singula maioribus mi-
33nora vincuntur et per hoc probat quod non sunt aequales sed respondetur quod ipse
34probat haec secundum suos actus in via et hoc est verum

153 Contra si haec
35intelligit tunc acciperit falsum quod a singulis singula vincuntur quia
36numquam vincitur memoria ab intellegentia quod quidquid intelligentia in-
37telligit actu memoria meminit suo modo actu

154 Item si sint
38aequales quicquid memoria memineret intellectus intelligeret sicud(sicut) dicit augustinus
3910 de trinitate capitulo 28 et magister allegat primo libro d 3 et hoc ibidem ponitur
40aequalitas partium ymaginis(imaginis) quia sic possunt saltem sed consequens videntur falsum quia
41aut intelligeret augustinus de intelligere actu primo aut de actu
42secundo non primo quia intelligere in actu primo non est nisi meminere manifestum est
43et tunc nihil declararet per illud dictum si intellegat de intelligere in
44actu 2o tunc accipit falsum quia scilicet quidquid meminit intelligit quia mul-
45ta habeo in memoria quae non actualiter cogito

155 Item tunc
46memoria intelligentia et voluntas essent aequales consequens falsum quia ista non dis-
47tinguuntur realiter igitur ista non sunt aequalia consequentia patet per Hillarium 3 de trinitate
48et per magistrum primo libro distinctione 31 ubi dicit quod "aequalitas et similitudo
49non sunt nisi ubi est distinctio realis"

156 Item si sic tunc istae partes
50forent aequales ratione suorum actuum in patria tamen ibi erunt sa-
51natae a languore sicut dicit augustinus iii15 de trinitate capitulo 68 sed hoc
52est falsum quia tunc in patria amor naturaliter esset aequalis cognitioni si voluntas
53non impediretur quia voluntas potest ibi tantum amare quantum intellectus potest
54videre et per consequens cum voluntas ibi habeat adiuvans ipsam puta
55caritatem quae non excidit secundum apostolum sequitur quod voluntas plus ama-
56bit quam intellectus intelliget

157 Item tunc in patria cogitatio men-
57tis et eius amor forent aequales consequens videtur inconveniens quia
58ibi amor eius erit perfectus sicut dicit augustinus 9 de trinitate capitulo 9
59de parvis Si igitur cognitio sit aequalis amori sequitur quod ibi
60mens tantum se cognoscit quantum est Sed Deus ibi ipsam non cognos-
61cit nisi tantum quantum ipsa mens est igitur mens est ibi tantum se
62cognoscit quantum deus eam cognoscit quod est impossibile

158 S84rb
63 Item si sic tunc beatus in patria aequaliter amaret deum et omnia alia posito
64quod aequae clare cognoscat deum et omnia alia quod est inpossibile(impossibile) quia cognitis
65bonis in aequalibus aequaliter magis amat beatus magis bonum manifestum est Praeterea
66actus malus hic in via non est volitus a beato quia tunc
67ipse peccaret nec est nolitus quia tunc non esset in omnibus sicut vel-
68let et per consequens non haberet quidquid vult et ita non esset beatus et tamen
69talem actum cognoscit igitur non aequantur in eo igitur etc

159 ad oppositum
70arguitur per augustinum 10 de trinitate capitulo 28 et magister allegat distinctione 3 primi libri ubi
71probat augustinus quod memoria intelligentia et voluntas sunt aequales

160 praeterea 15
72de trinitate capitulo 68 dicit quod erunt haec aequalia quando erunt ab omni
73languore sanata

161 praeterea 9 de trinitate in fine mens amor et no-
74titia eius tria quaedam sunt et tamen perfecta sunt et aequalia sunt si enim
75mens minus se amat quam est verbi gratia si se tantum amet hominis
76mens quantum amandum est corpus hominis cum plus sit ipsa
77quam corpus peccat et non amat perfectum amorem sui et-
78c

162 Et notitia bene hanc auctoritatem augustini qui probat solutionem
79quam alias respondi quod tunc compraehendit intellectus creatus aliquid cum
80cognoscit illud ita perfecte sicut ipsum est ens non autem sicut
81ipsum est cognoscibile quia infinite est cognoscibile ita dicit hic
82augustinus quod partes ymaginis(imaginis) cum sunt perfectae tunc mens non minus
83amat se quam est et non dicit non minus amat se quam
84est amabilis nam est infinite amabilis infinite divini
85amoris

170 sed haec faciliter potest impediri sic quod caritas viae id est
166quae communiter habetur a viatore in via non est mensura beatitudinis con-
167ferendae tam cognitive quam fruitive et potest esse ut videtur
168quod tanta visio sibi correspondeat pro merito et causa clara quod voluntas
169non sufficeret sine caritate naturaliter ad causandum ista visione
170habita amorem aeque intensum in specie amoris fruitivi
171sicut ista visio est clara et intensa in specie visionis et per
172consequens si habebit ex se quasi naturaliter amorem aequalis intensio-
173nis intensioni visionis requirit aliquod aliud promotum

171 Assumptum
174arguo sic ubi multae causae effectivae alterius rationis concurrunt
175et requiruntur ad naturalem causationem alicuius effectus duplatio
176alterius earumdem sine alia non sufficit ut videtur ad du-
177plationem effectus licet sufficiat ad notabilem eius melioriem
178ergo cum sola dei visio non sufficiat licet sit inter causas
179creatas principior requisitas cum ista visione ideo licet duS84vb -
180pletur huius quia cum manet praecise eadem voluntas et eius virtutis
181non duplatae non sequitur quod duplabitur fruitio igitur ad hoc quod du-
182pletur fruitio ad duplationem visionis per naturalem actionem voluntatis
183oportet eius activitatem promoveri per caritatem vel aliquod principium promotum
184in tali proportione ut ad hoc sufficiat et sic excluditur prima huius ratio
185manifeste

172 Et cum probatur quod voluntas semper potest aeque ferventer id est aeque
186intense obiectum summe delectabile et placibile diligere sicud(sicut) intellectus
187illud intelligit etiam amota caritate negandum est illud haec tamen concedendum est quod
188ita intensum amorem posset causare voluntas respectu summae delecta-
189bilis visi sicut esset visio illa intensa quae ymaginaretur(imaginaretur)
190causari mere naturaliter ex natura obiecti et potentiae intellectivae secundum ymaginationem(imaginationem) secundum
191falsam praehabitam quae ymaginaretur(imaginaretur) deum agere mere naturaliter quidquid age-
192ret et ita de aliis amabilibus et placibilibus causatis naturaliter cum
193intellectu vel sensu suarum visionum de illa tamen visione quae beati-
194fica est quae non et talis sed excellentioris forte specie
195quam talis esse ymaginaretur(imaginaretur) quae et voluntariae et non naturaliter est causabi-
196lis
197ab obiecto credibile est mihi quod in multis beatis sit talis cla-
198rior et intensior quam esset intensio amoris quae tamen illa visione
199sive promotivo sufficeret voluntas ad causandum

173Exemplum huius qui ve-
200lim dicere ecce brutum animal vel homo videt rem multum pla-
201cibilem visione naturaliter causata vel causabililitate a tali re placibili
202et potentia cognitiva bene volo quod appetitus correspondens tali potentiae cogni-
203tivae potest si nihil obstet obiectum illud sibi naturaliter placibile et conveniens
204seu delectabile ita fruenter seu ita intense diligere vel ap-
205petere quam intense apprehenditur dico tamen iuxta rationem praefatam
206quod si deus duplet huius apprehensionem ultra intensionem illam quam
207posset natura talis potentiae cognitivae virtute sui et obiecti sic praesentis appe-
208titus iste idem manens non sufficeret sine alio promotivo
209duplare appetitum seu amorem priorem cum illa duplata cognitione
210quia totalis causa non est duplata sed solum pars eius minus
211principalis causa autem et ratio quare potuerunt aequari in primis naturaliter
212causabilibus est quia ita fecunda et potens est talis natura respectu amo-
213ris a se causandi sicud(sicut) respectu cognitionis a se causandae respectu eiusdem obiecti
214quamdiu promotiva hinc inde fuerunt paria sed cum duplatur
215actus non ex natura potentiae et obiecti sed a causa voluntariae vel tali modo receditur
216a proportione aequalitatis huiusmodi nisi aliud adiuvet sicut credo

174 Ex
217eodem patet planissime ad 2m dato enim quod dupletur visio
218petri et etiam eius bonitas dummodo non dupletur activitas propria
219voluntatis sit duplo clarius videntis eum non sequitur quod dupla-
220bitur dilectio erga petrum quia ut prius duplatio partis causae non
221infert duplationem effectus naturaliter consequenter ex causa collecta vel col-
222lectione causarum ex illa et alia vel aliis cum causis

175 aliter etiam dici potest
223ex eodem primo respondendo quod licet duplaretur bonitas petri
224vel caperetur bonum aliud duplum petro quod obiceretur eidem
225intellectivi cui primo obiciebatur petrus non sequeretur ceteris perma-
226nentibus sicut ante duplex visio dupli boni quia licet dupletur
227obiectum et per consequens activitas non tamen duplatur alia principior visionis
228causa scilicet intellectus actus et tamen a cognoscentis et cognitio pariter notitia
229sicut supra igitur non oportebit visionem duplari cuius oppositum yma-
230ginatur(imaginatur) argumentum si ad formam debitam deducatur qualiter autem
231sit de facto utrum videlicet amor et visio bene sint aequaliter intensi
232quodlibet in sua specie nescio quia ista est quaestio facti et non est no-
233bis scibile in via peregrinantibus nisi fuerit a deo alicui
234revelatum

176 Ad primum argumentum istius dubii augustinus loquendo de aequa-
235litate 2o modo dicta in positione et isto modo verum est quod non
236sunt partes istae ymaginis(imaginis) aequales in viatoribus communiter quia
237ut saepius una pars sic loquendo est in viatore plus impedita S85ra
1quam alia

177 ad secundum respondet firafis cum accipitur quod tunc intellectus
2intelligeret quidquid memoria memineret dico inquit quod intelligere
3est duobus modis scilicet in actu et in habitu et 2o modo ibi loquendo augustinus
4et cum accipitur quod sic intelligere non est nisi meminere et tamen secundum aliam rationem dicitur intelligere et secundum aliam memi-
5nere dicitur enim meminere conceptus est cognitio conservata et dicitur in-
6telligere
7quatenus absolute est habitus cognitivus quae rationes diversae sunt sicud(sicut)
8intellectus et memoria unde bene probatur per idem medium quod memoria et intelligentia
9sunt aequales quoad obiecta

178 aliter tamen potest responderi quod illa auctoritas
10et consimiles intelligendi sunt sic quod quidquid meminerit potest intelligere et
11econtra et ita de velle vel nolle sub disiunctione respectu eiusdem
12subiecti vel alterius cuiuscumque

179 Ad 3m patet quod memoria intelligentia et voluntas
13in eadem mente non sunt aequales per modum in positione dictum scilicet
14quo ad obiecta et secundo modo similiter et auctoritas Hillarius solum probat quod non
15proprie distinguuntur aequales quia non realiter distinguuntur et hoc totum conceditur

180 Ad
16quartum respondet firanfis quod amor est intensior in patria propter causam
17superius improbatam sed patuit quod illud medium non neccessitat(necessitat) illud ponere
18sed argumentum tangit unum dubium facti ubi posset esse sic et aliter et ideo
19qualiter sit de facto nobis totaliter est incertum

181 respondet Ad 5m
20firanfis quod augustinus dicens quod quando amor erit perfectus tunc mens
21amat se quantum est intelligit quod amat se quantum ipsa sit amanda
22a se et ideo non sequitur ad intellectum augustini quod ipsa tantum amet se
23quantum deus amat ipsum

182 Sed haec responsio est glossa obscurior
24textu vel potius obscuratio textus clari cuius causa non est alia
25nisi quod conatur vere vitare unum verum conclusio enim deducta per illud
265m argumentum est ad illud quintum argumentum est ad intellectum augustini vera
27ad litteram sicut sonat sicut enim nos actu finito deum
28diligimus infinite ad intellectum saepe datum quia scilicet praeponimus eum
29in amore vel per amorem infinitis amabilibus si darentur illa
30econtra non est negandum quin deus suo amore infinito finite
31diligat petrum vel mentem de qua loquimur et appretiatur eam quantum
32est et quantum valet valore naturali et gratuito et non ultra et secundum illum
33valorem praeparat vel confert sibi bonum et isto modo loquendo plus di-
34ligit petrum quam linum secundum istum excessum secundum quam valet pe-
35trus et plus meruit quam meruerit huius eodem modo
36sic loquendo mens ipsa iam beata licet infinite appretiationis passi-
37ve et ut ita loquar diligat deum et infinite plus gaudium
38et omne bonum illi possibile optet deo quam sibi vel infinitum sic
39loquendo plus complacet in eo quod deus habet gaudium et gaudet
40gaudio sibi proportionali quam facit in gaudio quod ipsa habet cum ipsa
41praecise diliget seipsam quantum ipsa valet appretiative et praecise
42ad tantum bonum quantum ipsa meruit et minus seipsam quam animam
43christi vel beatae virginis quia isto modo loquendo unumquodque diligit et
44appretiatur secundum gradum valoris sui et secundum hoc optat et proportionaliter tantum
45bonum quantum ipsa meruit optinere

183 Sic igitur concedenda est conclusio quod sic loquendo
46mens quando amor eius erit perfectus ipsa tantum amat se quantum
47est et deus ipsam etiam tantum quantum ipsa est et ideo ipsa seipsam quantum
48deus ipsam quia neuter nisi quantum valet licet deus diligat ipsam in in-
49finitum plus quam ipsa seipsam si augmentationem perfectionis ipsius dilectio-
50nis
51quia deus quidquid amat amat infinite infinitae amoris et
52creatura nihil diligit nec deum nec creaturam nisi finite finitae amo-
53ris

184 Ad 6m dicendum quod mente aequae clare cognoscere deum et
54alia potest dupliciter intelligi uno modo quod aeque proportionate et aeque comprehensive
55et dixi alias quod isto modo in infinitum minus perfecte et minus cla-
56re cognoscit deum quam seipsam et aliam creaturam visam a se et
57hoc quamvis visione multo intensiore videatur deus
58quam aliquid aliud alio modo potest intelligi quod aeque clare cognoscat
59deum et aliud vel alia quia cognitione aeque intensa in specie sua
60cognoscit deum sicut facit creaturam vel aliud ibi visum vel quam inten-
61se cognoscit aliud in specie visionis congrua creaturae et dico quod S85rb
62 non est sic quia deum videt visione suam capacitatem specie
63visionis in qua deum videt replente nihil autem aliud ita in-
64tense ibi videt per cognitionem in genere proprio quia talis non videt
65nisi visione quam ipse cum obiecto causare naturaliter sufficiunt ibi et ista
66multum deficit a tanta secundum exintensionem quanta est illa quae habetur
67respectu Dei cuius est probatio plana quia si ymaginetur(imaginetur) duplari entitas
68creaturae datae ipsa cum eodem intellectu sufficeret ad causandum cognitionem
69eiusdem speciei priori intensiorem licet non duplo intensiorem quia
70altera causa puta obiectum est idem quod primo creatum totale igitur
71principium non duplatur

185 dicendum est igitur quod nihil aliud a Deo potest in
72genere proprio ita clare id est ita intense in specie visionis sibi con-
73grue videri seu cognosci a creatura creata sicud(sicut) cognoscitur ab ea
74deus et hoc cognitione in gradu naturaliter ab ipsa causabili et obiecto et
75propter hoc argumentum ymaginatur(imaginatur) unum falsum super quo fundatur quod mens
76ita clare sic ibi cognoscat aliud sicud(sicut) deum dices licet nihil aliud posset
77mentem replere sui cognitione naturaliter ab ipso et mente cui obicitur
78causabili tamen deus poterit illius speciei cognitione ipsam replere quo
79posito stat argumentum quod vel partes ymaginis(imaginis) non erunt respectu illius
80creaturae aequales vel quod mens isto casu posito tantum diliget aliud
81sicut dictum et est sciendum quod neutrorum quantum ad sensum praesentem lo-
82quendo
83in quo ly tantum et quantum debet negare aequalitatem intensionis
84actus hinc inde nam si deus in ea duplaret respectu creaturae
85cognitionem maximam naturalem ab ea et a tali obiecto causabilem et re-
86linqueret
87ipsam sibi ipsi respectu amoris causandi respectu eiusdem creaturae
88amabilis et rationaliter placibilis ipsa non diligeret eam ita intense
89sicut cognosceret quia ibi non duplicaretur nisi altera de causis et
90minus etiam principalis respectu amoris causandi sicud(sicut) superius est notandum alia autem
91pars consequentis illati vera esset si deo placeret amorem duplare
92ibi proportionalem cognitionem quam per causam duplaret certe hoc non esset in-
93possibile(impossibile) et si in facto poneretur tunc mens illa tantum diligeret creaturam
94sicut deum si ly tantum et ly sicut notent aequalitatem intensionis
95dico tamen in isto casu posito loquendo infinite plus diligeret mens
96illa Deum quam creaturam illam qua tamen aeque intenso actu dili-
97geret
98quanto deum ut iam praedeclaratum est

186 Ad ultimum respondetur quod
99peccatum si sic aliquid in medio est volitum a beato sicut et a deo
100tamen nec deus nec beatus vult illud esse peccatum sed credo quod argumentum non co-
101gat nec necessariam istud concedere ymmo(immo) credo quod multa velint
102beati quae numquam fient quia cum caritatem magnam habeant erga
103viatores quos optant saltem salvari et orant pro eorum sa-
104lute sibi devotorum quae ad hoc possibilis est quorum tamen plurium damna-
105buntur et ymmo(immo) supposito sicut possibile est quod non reveletur eis qui erit
106finaliter de tali pro quo orant et eius salutem optant

187Item
107in legenda beati ioannis euvangelo(evangelo) habetur vidi angelos viros flentes
108igitur illi angulis displicuit ruina illorum iuvenum
109de quibus fit ibi sermo

188 Item in evangelo "magnum gaudium est
110angelis in caelo super uno peccatore" etc credo quod tales dis-
111plicentiae quae procederunt ex caritate ad proximos viatores non
112repungnet(repugnet) eorum statui beatifico nec credo quod omnia fient circa alios
113quae fieri optant circa alios sed circa se concedo quod quidquid optant sibi
114ipsis optent et si velint non tristari de ruina suorum
115devotorum non tristabuntur sicut visibile est quod omnis eis tristitia
116sit adempta et si vellent quod eis non displiceret ruina
117talium non eis displiceret et ita de similibus

189 Et tunc ad
118aliud argumentum de actu peccati bene credo quod vellent ipsum non esse in alico(aliquo)
119eis devoto nec aestimo quod tenentur in omni volito conformari deo
120nec credo eos consequi in omnibus quidquid vellent circa saltem divinum
121iudicium quia animae beatae appetunt secundum augustinum ibi uniri suis
122corporibus in tantum ut semper sint minus beati quam post erunt quia hic non
123distentio qualiter debeant consequenter tamen quidquid volunt de hiis(his)
124in quibus aequaliter sunt beati quia non possunt desiderare nisi quod ratio
125secundum legem divinae iustitiae dictat eos licite posse velle S85va
126vel nisi quod deus eis liberaliter conferre voluerit quod dum in via viverent
127meruerunt

190 Ad primum argumentum principale quaestionis si servasset in se bonum
128etc Dicendum quod ymago(imago) dei sumitur uno modo pro substantia mentis creaturae rationalis
129quae semper dum est est memoria intelligentia et voluntas et illud bonum non
130perdidit homo quo ad substantiam per peccatum licet perdiderit efficientiam bene
131operandi ex impedimentis quae incurrit et hic sit sua in naturalibus vulneratio
132alio modo pro ista substantia cum actibus cognitionis et dilectionis dei et
133actus illos perdidit in qua licet forte creatus fuit vel
134etiam quales poterat in statu innocentiae et semper si non delin-
135querent potuissent nunc autem pro statu naturae lapsae in
136tales non potest et maxime non tunc cum servit peccatis et a dei
137notitia et amore distractus et advertitur ad terrena

191Ad
1382m patet per idem

192 ad 3m concedendum est quod tam mens est ymago(imago)
139dei quam homo secundum mentem quia mens seu anima rationalis est me-
140lius
141et nobilius inter partes hominis aequales et cum quaeritur utrum homo
142magis vel anima sit ymago(imago) dei respondet unus doctor quod mens et
143cum arguitur quod non quia homo est ens nobilius et per consequens deo similius
144per anselmum et per consequens magis ymago(imago)

193 Respondet quod homo est ens nobilius
145extensive sed mens intensive et secundo modo loquitur Anselmus
146quia tamen illud non apparet esse verum cum nobilitas inter sit essentialis
147pars humanae nobilitatis et per consequens quod homo sit aeque no-
148bilis vel nobilius mente sua Ideo potest dici quod sicut homo
149ita perfecte intelligit sicut anima sua et neque perfectius neque inper-
150fectius(imperfectius) neque magis neque minus quam mens humana secundum perfectionem licet
151mens primo vel principalius quam homo quia non homo non est dei ymago(imago)
152ut nunc loquimur nisi secundum mentem suam et unumquodque propter quod et
153illud maius vel prius alico(aliquo) modo sicut nec intelligit nisi per mentem
154suam

194 Ad 4m ait ratione substantiae suae aut ratione actuum respondetur
155et bene quod magis ratione essentiae suae seu substantiae suae quia ipsa substantia
156mentis est ymago(imago) dei actus autem non sunt ymago(imago) dei
157sed tantum ipsa mens in comparatione ad actus quos potest secundum
158ordinem supra tactum quia scilicet potest deum per actus suos ca-
159pere et ideo maius et expressius est mens ipsa ymago(imago) dei cum
160actualiter habet actus huius quam cum non habet et ideo per oppositum potest u-
161na
162vice inperfectius(imperfectius) et minus expresse dici ymago(imago) quam alias
163quia magis ducit in notitiam trinitatis quo ad personalem distinctionem
164et ordinem personarum prius habitualiter fide vel revelatione cognitum
165non est enim ut supra tactum est de ratione ymaginis(imaginis) vel vestigii du-
166cere in primam notitiam illius cuius est ymago(imago) vel cuius est vesti-
167gium

195 ad rationes contra in arguendo factas patet supra quod non est ibi
168secundum magistrum tanta similitudo quin in aliquo sit dissi-
169militudo

196 Ad 5m respondetur et bene quod quo ad aliquid cognitio eius
170est nata abducere et quo ad aliquid nata est iuvare ad cognitionem per
171factam trinitatis quantum enim ad hoc quod in Deo sit alia trinitas
172ex hoc quod meminit intelligit et amat iuvat etc et etiam quantum
173ad hoc ut cognoscatur distinctius modus emanationis similes
174emanationes inveniuntur in actu intellectus et in actu voluntatis
175sicut augustinus declarat 5 de trinitate capitulo 15 in fine sed quantum ad hoc ab-
176ducit ut sciatur scilicet an pater et spiritus sanctus sint distincti quia cum
177hoc unum ens se ipsum abducit inquam nisi quia fides firmus
178facit adhaere quia sit sicut quam argumentum a simili abducat
179ad contrarium fidei igitur excludit abductionem et hoc facto
180iuvatur cognitio mentis etc

197 Ad 6m quod immortaliter insita
181est etc responsum est supra in solvendo rationes primi dubii