1
26DEcimosexto circa
27Athanc distinctionem quin-
28uitamdecimam quaeritur: an
29proximi lacerans famam
30llteneatur eam restituere. Super
31ponatur quod fama nihil aliud
32vest quam opinio vel iudicium
33ARsEquod de aliquo habetur. & si
34sit in bono / vocatur bona fama: si in malo, mala. fre
35quentius tamen in bonam partem accipitur. Detrahere nihi
36aliud est quam aliquid ab aliquo toto auferre. vel dare
37proximo malum: quod est peius quam de bono tollere. Mul-
38tifariam autem homo detrahit famae alterius. Vno mo
39do quando mala fama est publicata. & ille proprie
40non detrahit: cum iam detracta sit, & nullam ferme fa-
41mam habeat nisi eam suscitet cum est semel extincta. vel
42dicendo paucis quibus res est nota. vel dicendo ali-
43quoid quod parum famam laedit: vt vocando eum iracundum
44loquacem, non studiosum: vel addens aliquid quod
45de natura loquendi diminuit, a certitudine dimi-
46nutionis famae. vt dicendo: intellexi talia esse re
47lata de sorte. vel plato mihi mala dixit de Sorte:
48nescio quid veri sit. Secundo modo quis laedit fa
49mam proximi, ei falsum crimen notabiliter ma-
50lum imponendo: quaele vxor Phutifaris imposuit
51loseph. Genesis. xxxix. & senes Susannae. Da- B111rb
52nielis. xiii. Tertio modo verum crimen sed occul
53tum alteri imponendo: hoc est praetermisso ordie
54iuris. Quarto modo quis negat verum crimen si
55bi impositum sed occultum.

2
56⁋ lstis notatis ponuntur conclusiones.
57Prima est. In detractione primi modi plerunque es
58veniale peccatum. Ratio est. quia dicitur aliquid
59quod non notabiliter laedit famam proximi: vel ex
60parte dict i / vocando virum iracundum, loquacen
61vel huiusmodi: quod est ei notum naturale. vel ponit tem
62peramentum vt audiui talia de illo dici: nescio an
63sint vera: vel non credo: vel simile: & stat hic esse
64mortale quando dicitur coram dicacibus & imprudentibus
65quos dicens faciles nouit ad assentiendum: qui talia
66forte enunciabunt sine addito. Propterea ab omnibus
67his est cauendum.

3 ⁋ Secunda conclusio in quam omnes con
68ueniunt. Imponens alicui falsum crimen tenctur illud
69reuocare: vt si quam voluptatem male dicendo ac
70cepit, eam reuocando amittat: more Sallustii ad
71Tullium. & concedat publice quod mentitus fuerit: vt
72fama restituatur innoceti apud eos ad quos infamia
73alterius deuenit: non tamen coram omnibus. Forte enim infa
74mia spargitur per totum regnum innocentis. Hoc autem modo
75restituat. eat ad forum vel ad ecclesiam parochialem:
76& ibi publice confiteatur se mentitum fuisse, nec
77sic dicendo se infamat radicaliter: licet tunc primo
78pestimetur infamis a populo. Cum enim primum fal-
79sum crimen fratri imposuit, radicem dedit infamiae
80Analogia est. sortes furatur in conspectu duorum
81crimen illud iam paucis innotescit. Hi duo testantur
82contra sortem in iudicio: nunc infamia sortis vaga
83tur coram populo: & radicaliter quando furatus
84est. Potius tamen homo debet seruare famam propriam quam alte
85rius caeteris paribus. Hic autem caetera sunt multu impa
86ria: quia innocentis fama iniuste dente canino laceratur: &
87fama istius nocentis putatur bona. Tenetur ergo innocen
88ti reddere ablatum. Si enim necessarium est proximo red
89dere bona fortumae ablata: quanto magis necessarium
90est reddere famaqua bonis fortunae praestat secundum illud
91prouerbiorum. xxii. Melius est nomen bonum quam diuitiae
92multae. Et Ecclesiast. xli. Curam habe de bono nomine.
93hoc enim magis permanebit tibi qui mille thesauri praecio
94si & magni. Et istud est verum nisi fortiori viculo tene
95retur ad non reserandum. Stant enim quod si confiterer me hoc
96dixisse, sim occidendus: tunc restituere no teneor. stat
97etiam quod non credetur retractanti. vel mala fama iam ab
98hominium mentibus excidit: aut si iste retractare tentauerii
99famam alterius laedet: tunc iudicio prudentis acquiescet.
100Si autem imposuit alicui falsum crimen quod credebat ex
101relatione aliquorum esse verum, sed tandem com
102perit illud esse falsum: iam tenetur famam inno-
103centi restituere: & cum hoc potest famam propriam
104seruare dicendo publice si publicauit: vel vni, duo
105bus, vel tribus si apud illos solum dixit. ratus sum B111va
1sortem sic fuisse malum: fornicatorem: vel periurum, sic
2eram persuasus ab aliquibus quibus non debeba credere:
3nunc coperi oppositum verum. iam reddit alteri debitum:
4& sibiipsi imponit solum quandam leuitatem. nam qui cito cre
5dit leuis est corde. & tantum de fama sibi tribuit quan
6tum aufert: cum seipsum solum notet leuitatis: & innocen
7ti restituat fama: quod indicium est bonae conscientiae: & quod
8deum timet & proximum diligit. Pestifera vero res est
9haec laceratio famae & grande mortale quando fit animo
10denigrandi proximi. & quanto ille cuius fama laeditur est
11maior: tanto illam lacerare est maius peccatum. & crescit
12magnitudo peccati per hoc quod infamatus distrahitur a bo
13no quod impendebat communi populo. Sic enim omnibus po
14puli seu de populo tenetur infamans ad quandam
15compensationem: vt dicit forte de curato vel praedi
16catore quod est fornicator, adulter, vel homicida: iam
17curatus distrahitur a sermone, quia est notatus vno vi-
18tio: nec audet vt olim praedicare contra illud vitium
19vel contra alia: timens ne sibi dicatur vocaliter vel men
20taliter verbum euangelicum. Eiice primum trabende ocu
21lo tuo, postea labe de nostris. vt testantur plebei ver-
22siculi. Qui cupit ex oculo consortis tollere labem,
23Primitus ex proprio diluat ipse trabem. ltaque non profi-
24cit aliis vt heri & nudiustertius, necin se ipso. sicut
25enim honos alit artes, ita & virtutem. & in se virtus
26tabescit. Ecce quid facit vir Belial alterius famam la
27cerando. Caueat ergo alios dente canino lacerare: &
28si quos iniuste lacerauerit, laboret restituere. Ma-
29gnitudo autem eius peccati patet. Nam tollere rem proximi est
30grande peccatum: & quanto plus tollitur tanto peccatum est ma
31ius. sed omnibus his bonis praestat fama. ergo proximi
32lacerans famam ex industria ei falsum imponendo, quam
33to notabilius laedit eius famam / tanto grauius peccat &
34semper mortaliter. Sub hoc etiam membro includitur quando homo
35iuget peccatum verum proximi notabiliter: quia id quod appo
36nit, est falsum crimen: & non commissum ab eo. Peccat
37etiam sed minus: si bonam famam proximi occultat vel in
38pedit inordinate. vt quando dicit bonus & deuotus:
39& detractor dicit se non credere: vel inordinate
40hoc impedit. Dixi (inordinate) quia si crederet quod
41fama alterius esset reipublicae nociua, iam non inordina-
42te impediret alterius famam.

4 ⁋ Tertio quis lacerat faman
43alterius verum crimen sed occultum ei imponendo. & is
44quia contra ordinem charitatis processit, occultum crimen
45fratris propalando: tenetur illud retractare, non tamen potest
46dicere: mentitus sum de tali: quia sic peccaret. ldeo di-
47cunt aliquod quod debet dicere se non processisse bono modo
48contra istu. Alii dicunt sic esse dicendum: non credatis eum
49esse talem. Male enim dixi. & hoc est verum: quia non serua
50uit ordinem iuris. Sed contra vtrumque istorum arguitur.
51ex isto modo dicendi non redditur alteri fama: sed puta
52tur esse peior quam antea: cum ex modo dicendi appeat
53alium fuisse occulte malum. Sed tunc est difficile ser
54uare se a mendacio: ad quod tamen obligatur. Ego sic
55consulerem dicere: credebam tempore quo loquutus B111vb
56sum de isto, ei hoc crimen imponendo, verum di-
57xisse: postea ponderando casum: & faciendo inda
58ginem reperi me leuiter processisse. Hoc enim totum
59est verum: nec iste mentitur: & seruat propriam fa-
60mam: per hoc quod dicit credebam me verum dixisse
61& hoc est verum: & scit hoc esse verum adhuc: sed pro
62cautela vt famam alteri reddat, dicit post indaginem
63factam de scelere: fateor me leuiter dixisse. & hoc ite
64rum est verum. Si dicas. docti per nostrum consilium intelli
65gent quod crimemn erat occultum: & ita magis lacerabit
66famam qui tacendo. Respondeo in primis vulgus non sic intel-
67iget. dein de occultiorem modum videmur dare quam alii
68pro seruanda fama laesi. & pauci docti etiam hoc
69intel ligent: quia non seruauit ordinem iuris. & lic-
70approximet lacerationi famae propriae: non obstat,
71cum hoc demeruerit detrahendo. Si hoc contentus
72non fueris: da meliorem modum tu ipse: & nobis pla
73cebit.

5 ⁋ De quarto membro dicunt aliqui quod non te-
74netur retractare negationem suam qua negauit in
75publico verum crimen sibi impositum: tenetur tamen
76per quaedam verba sobtia restituere famam accu
77santi, quem indirecte notauit de calumnia, dicen-
78do, non habeatis eum pro calumniatore. credo quod ha
79buit bonam intentionem proponendo: vel forte credi
80dit se probaturum intentum suum: sed deceptus fuit
81Quo ad priorem partem negatiuam placet mihi il-
82lud. Secunda pars etiam habet aliquid apparentiae
83sed nego eam. nam opinione mea non tenetur
84ad restitutionem alicuius famae huic: quia intentio
85eius non valebat: saltem non processit debite inten
86dendo. & quando proposuit mihi puplice crimen occul-
87tum / quod probare non poterat: suam famam inique la-
88cerauit ipse. Licitum est autem inuaso pro sua protectio
89ne alium occidere. sic nihil ad me quod ipse ex mea
90defensione calumniator iudicetur. Ego igitur non tene-
91bor restituere ei quicquam: sed ipse erit mihi deuinctus
92restituere modo praedicto.

6
93⁋ Sed circa dicta dubitatur. ponatur
94Bortes dixisse de Platone curato quod tenet occul-
95tam concubinam in domo. postea Plato dicat de
96sorte vel faciat dici per alium (quia ei non haberetur
97fides: sed putaretur dicere ex maliuolentia) quod sor
98tes est adulter, vel tenet concubinam. ponatur vtrun-
99uod crimen falsum. an possint facere recompensatio
100nem mutuam. Et apperet quod sic., quia si sortes furetur equum
101a Platone: & plato duos boues aequalis valoris
102cum equo a sorte: faciunt recompensationem.

7 ⁋ Re
103spondeo quod non possunt facere recompensatio-
104nem sic mutuo: sed vterque tenetur retractare ma-
105ledictum: quia non solum peccatur in personas ip
106sas: sed etiam in communitatem quando infa-
107mia hicide est publica. peccatum namque boni vehementer
108offendit indoctam plebem: & vehementer diminuit fidem
109& bonam vitam in aliis. nam aliqui peruersi & maleuoli a B112ra
1natura habent perperam de bonis loqui: vt sua mala vi-
2ta non appareat: quia vt vulgo circumfertur: est conso
3latio miserorum habere consortem in poena. vel ad
4si nulla esset deuotio in mundo. Et vt magis fallant,
5assimilant se sophistis. Assumunt namque maiorem rationa
6bilem: minorem falsam adiugunt: tandem cocludentes fal
7sum. Si enim maior praemissa non esset rationabilis, no
8esset causa fallaciae: deficeret enim causa apparen
9tiae. in minore autem est causa defectus. pro maiore
10extollunt virum in scientia: in sermone ad populum
11in grauitate / prudentia / & huiusmodi. subsumunt
12pro minore: dicentes eum esse impudicum vel ve
13hementer laborare pro beneficiorum pluralita-
14te: vel esse superbum. postea inferunt proponem in parte ve
15ram & in parte falsam vbi deberent inferre proponne in to
16to vera. & be bona occulta publicent: malo fine hoc
17faciunt: & si forte non malo fine hoc faciant, quod est ra-
18tissimum, sed quadam dicacitate, male agunt. Si enim
19vere bona recitant de eo: dant ei solum sua: sed cum
20hoc tollunt ab eo de fama. si eum extollendo, falsa i
21misceant: imponunt ei falsum & dant alienum: qua-
22re nullo modo faciunt recompensationem mali per bono
23rum additionem.

8 ⁋ Ex istis patet quod si quis iniuste laesit
24famam alterius in publico: non sufficit petere veniam
25ab illo, quemadmodum lber ego parcam viro qui res meas
26furatus est: non tamen possum dimittere correctionem iu
27stitiae communis: quin subiaceat poenae coni. In super si quis fa
28mam tuam iniuste lacerauerit, debes dicere, non habeo
29rancorem contra te frater: sed quia dedisti mihi gran-
30de impedimentum progrediendi in via morum: tolle illud
31retractando iniuste mihi imposita, consulta cum sa
32pientibus: an possim tibi illud remittere: vtar eo-
33rum consilio an remittere possim hanc iniuriam nec
34ne. Nuillo modo autem est simile de rebus ablatis: ni
35si loquaris de poena debita pro perturbatione reipu-
36blicae.

9 ⁋ Vlterius sequitur ex istis quod vir bonus potest resi
37stere detractoribus suis. Probatur. potest resiste-
38re omni illi quod tollit sibi calcar bene viuendi: & quod impedit
39prgressum in via morum. sed in detractione famae im-
40peditur a spiritualibus: cum verbum suum non tanto hono
41re & auiditate suscipiatur quanto antea quando erat bo-
42nae famae. nam attestante Gregorio in quadam Ho
43milia. Cuius vita despicitur, restat vt & praedicatio eius
44contemnatur.

10 ⁋ Tertio sequitur quod homo potest & debet pro-
45curare sibi restitutionem famae aelo iustitiae, non aut
46vindictae. Si autem videat quod sibi laboranti pro acquisi
47tione famae: fama non restituatur: surda aure per
48transeat cum patientia & humilitate. Si etiam alius
49gelo vindictae & arrogantia eum ad hoc laborare iu
50dicet: capiat hoc remedii. continuet eandem vitam bo
51nam praeteritam: & eam augeat. Tunc enim videbitur contrarium
52& quod alter de eo metitus est. Ab omnibus enim pru
53dentibus ita iudicabitur: quia Non est prudentis
54propter mala verbula gentis Perdere vim mentis
55sed talia tradere ventis.

11 ⁋ Ecce quid est fama: & B112rb
56detractio: & quod detractio est grande peccatum. nam ad
57Romanos. i. dicitur. Detractores deo odibiles.
58Vna enim detractione seipsum / absentem / & cum volupta-
59te audientem, vel non resistentem vbi deberet, percutit.
60Pessimus autem est ille detractor qui falsum crimem iponitur.
61caeteris paribus hoc dico. Potest enim quis imponere cri
62men verum occultum fratri & grande: vt adulterium, im-
63cestum, aut aliud falsum minus corrosiuum famae non
64tabiliter. Vlterius patet quod dicere verum dem fratre non
65excusat dicentem quin grauiter mortaliter peccet, quia
66dicit de peccato occulto. Ecclesiastici. xxvii. Qui
67denudat arcana amici fidem perdit. Et psalmogra
68phus ait. Detrahentem secreto proximo suo hunc per se
69quebar. Item animaduerte quod ille peccat qui dat aliud os
70corrodendum loquentibus: cum de alio absente bene lo
71quuntur: ita vt absens non magis laudetur: ille enim est
72finis detrahentis: praeter que si imponat finem dicen
73di de absentis laude: non est peccatum. Sed magis pec
74cat ille qui contrario resistit: qui scilicet virtutes absentis
75vtpote eleemosynam / & ieiunium / in hypocrisim &
76auaritiam conuerrit. Maneat hoc apud te alta mente
77repostum. Qui in tua societate aliis te melioribus cre
78bro detrahet: talem maledicum iudica: & de te post ter
79gum plura mala dicturum. Propterea hunc pestiferum
80& scelestum hominem fugito: nec eum in amicitiae viculum
81admittas. Si vero dicat detrahens. diligo virum de
82quo est sermo: vel est mihi amicus: sed audio quod sit
83lubricus, hypocrita, mendax, vel huiusmodi: iam indi
84cium est quod sit astutus, versipellis, & serpentinus de-
85tractor: sub specie Iacob, hispidus Esau. Hinc dici
86tur Ecclesiastes. x. Si mordeat serpens in silentio ni
87hil eo minus habet qui occulte detrahit. Vltio patr
88a detractione multum esse cauendum propter periculosis
89simam & difficillimam famae restitutione. vere opinor
90plures immo plurimos danatos ob defectum restitu
91tionis famae: immo multo plures quam in restitutione
92vsurae vel simoniae: quia restitutio famae est latens
93& homo est ita auidus suae famae, & ita inordinate ad
94eam afficitur, vt raro, ne sua fama laedatur, aliis restitue-
95re laboret. Ineruditi quoque confessiones audientes
96istud non ponderant: sed solum bona fortunae pauca
97& peccata carnis communia, aliis spiritualibus vitiis neglectis
98magni faciunt.

12 ⁋ Ecce igitur quomodo notabilus detractio
99ex industria est semper mortale peccatum. & si ex loquae-
100citate naturae proueniatilicet crebro possit esse ve
101nialis, interdum est mortalis: quare lingua est refre
102nanda. Interdum tamen occultum peccatum lici
103te panditur: vt in sigillo secreti post hac dicemus.
104Praeterea memor sis quod teneris tuam famam & con
105socii laedere vt famam alienam serues: vt si tu
106& Plato falsum crimen sorti imposuistis. Analo
107giam accipito de bonis fortunae a Sorte ablatis
108vel abs te combustis: quae restituere deuictus es. Op-
109posito autem modo peccatur in ablatione famae & bonorum
110fortumae. nam capiens furto a paupore plus peccat quae tan- B112va
1tundem a diuite capiens. sed furto subtrahens a di
2uite in fama, hoc est a viro clarae famae: plus pec
3cat quam subtrahens a male famato viro. ratio est, quia
4parum ab isto tollit aut tollere potest in fama. Postre
5mo maledicus & vilis de bono viro loquens non tan
6tum tollit famae quantum putatus bonus simcite loquens
7Reuera enim famam non tollit quia ei non habe
8bitur fides.