1
23IN quaestionem superio
24ri de bursa cambii nonnihil
25loquutus sum. sed quia solet
26sse disputatio communis an
27trapezitae seum campsores per-
28mutando & capiendo plus quae
29Adebent / vsuram committant: propter
30ea nono circa hanc vsurae materiam Quaeritur. an isto
31casus sit vsurarius. Sortes campsor dat tibi scu-
32tu Parisiis in auro: & capit abs te paruum album
33in parua pecunia vltra scutum. Et arguitur quod sic capit
34lucrum vltra sortem scilicet paruum album vi mutui. er
35go est vsura. In oppositum arguitur. ars campsoria est
36reipublicae admodum vtilis: & contractus nullo iure
37phibitus: ergo contractus campsorius dummodo ve
38stiatur circunstantiis requisitis est licitus. Prima pro-
39positio de eius vtilitate patet. Nam habenti aurum &
40volenti aliqua minuta emere: vel eleemosynam da
41re, expedit paruam pecuniam habere. & econuerso
42parua pecunia non ita bene seruatur, nec ita facile de
43fertur vt aurum: ergo conducit etiam interdum pro par
44ua pecunia aurum habere. Item in cambio adhibita
45schedula sort es vadit Parisiis Romam: si enim defer
46ret secum aurum / esset ei laboriosum: & forte suae ne
47cis causa: quare accedit trapezitam quem bancarium vo
48cant: dando ei Parisiis centum ducatos cum centum
49solidis: quatenus Romae habeat centum ducatos
50paecise. illud enim est vtile sorti. & nunc ex praxi con
51stat: quod cum Sortes non affert secun pecuniam vltra B146rb
52sumptus: sed capit ordinate de bona vrbe in vr-
53pem: sospes a latronibus euadit: secundum illud luue-
54nalis. Cantabit vacuus eoram latrone viator. schedu
55la autem quam secum affert: latronibus foret inutilis: &
56causa eorum mortis: quia per eam deprehenderentur. ergo
57illud est sorti vtile: & Plato campsor non tenetur gra
58tis ei inseruire / curando dari ei Romae centum: quia
59oportet eum habere illic famulum vel consocium fi-
60delem / & magnam supputationem pecuniarum faceres
61& tandem ad socium mittere famulum vel amicum. vit
62tualiter Plato defert in itinere pecuniam tuam: etiam
63cum securitate: quod multum tibi valet, non tamen sequitur
64quod possit tantum capere abs te ac si tecum iret: & tu
65am solam pecuniam portaret saluam: quia non solum
66pecuniam tua virtualiter defert: sed etiam multorum
67aliorum: & commodius quam iter faciendo / pecuniam portat.
68Alia propositio, videlicet quod nullo iure est reproba-
69tus, patet: quia nec naturali nec diuino nec huma
70no. vel doceas de iure illo. circumstantias autem lo-
71ci, temporis, finis, & quis &c. facile applicare potes.

2
72⁋ Respondetur concedendo quod contra
73ctus dictus est licitus: & nego quod sit vsurarius: quia
74non capit lucrum vltra sortem vi mutui: sed vi per
75mutationis. modo permutatio non est mutuum: sed con-
76tractus omnino distinctus. Sed dicis. saltem Sor
77tes campsor in casu quaestionis non seruat latitudinem
78iustitiae commutatiuae: quia dat solum scutum & ca-
79pit paruum album vltra. sed aggregatum. xxxv. so-
80iidorum cum albo in paua pecunia plus valet tibi in
81caupona vel alibi quam scutum: ergo sequitur quod Sortes
82illicite contrahit.

3 ⁋ Respondetur negando quod Sortes non
83seruat latitudinem iustitiae commutatiuae. licet e tamn ag-
84gregatum pecuniae tuae plus valeat in caupona ves in
85domo mercatoris qui scutum eius: tamen non plus valet
86quam aggregatum ex suo labore quo tibi inseruit & suo
87scuto: sicut tu emis carius salmonem Parisiis quam va-
88leat Aberdoniae: sed non secundum labores & expensas
89factas ab intermediis mercatoribus ad vrbe Pari
90siensem vsque. oportet enim ratione laborum quos
91mercatores habuerunt vltra expensas aliquid dare.
92Sic in proposito nummularius facit expensas in se
93& in sua familia vt tibi & aliis inseruiat: capiens ab
94vnoquoque pro expensis & labore: non ab vno solo
95sed proportionabiliter cum quo plus cambit ab eo
96plus accipit, nec habebit solutionem nisi ab illis cum
97quibus cambit. oportet ergo vt aliquid habeat vn-
98de viuat, abs te & tibi similibus capere ratione ex
99ensarum & seruitii impensi. Sed dicis. tunc non
100licebit lanio vel cauponi aliquid capere ratione per
101mutationis: cum enim ex hac arte non viuant: fa
102ciunt contra iustitiam commutatiuam. Dico quod non
103sequitur: dummodo parum capiant: quia habent
104sollicitudinem in numeranda pecunia: & in eius
105bonitate cognoscenda. ratione cuius seruitii quod ti B146va
1bi impendere non tenentur: licebit eis aliquid accipere. Po
2test tamen esse contractus campsorius illicitus si immode-
3rate capiat campsor ab isto vel illo: ita vt eius labor
4& industria huic applicata cum pecunia quam dat: non
5tantum valeant quatum capit ab isto. Etia cum cambio
6potest misceri alius contractus scilicet mutui capiendo ali-
7quid ratione dilationis solutionis: & tunc erit vsura.
8potest tamen capere ratione interesse. Quomodo autem li-
9ceat ratione mutui cape / & quomodo non: ex superio
10ribus nosti.

4 ⁋ Ex dictis sequuntur propositiones. Pri-
11ma. campsor pot capere vltra interesse: hoc est vltra
12damnu quod incurrit vel lucrum quod non incurrit ratio-
13ne permutationis. nam potest capore ratione laboris & i
14dustriae quam toti reipublicae applicat. Secunda proposi-
15tio. campsor dans Sorti scutum pro alba pecunia: licite
16capit liardum vltra scuti valore: & interea dat eandem
17albam pecuniam Platoni vel partem eius, puta minus liar
18do quam sit vnum scutum: & a Platone capit vnum scutum.
19Tertia propositio, quando Sortes mutuat Platoni Pari
20siis. x. papales ducatos ea lege: vt recipiat totidem
21Romae: & Sortes recipit. x. ducatos papales Raotoae
22qui plus illic valent quam Parisiis sorte inscio: non est vsu
23ra. sicut si nunc in augusto mutuo sorti. xx. scuta so
24laria: & in fine octobris crescit eorum valor ad soli
25dum vnum: licite recipio meos. xx. aureos solares.
26hoc enim ex tempore accidit & praeter meam intentionem. Et est
27simile. si mutuem tibi a. mensuram tritici in principio
28augusti valentem. xxii. ad summum. & tenearis mihi
29n decembri soluere vbi eadem mensura valet. xxv.
30non pecco capiendo a. mensuram nullo modo diminuendo
31de percio. Sed si ex intentione illius excessus consequen
32di mutuaret, esset vsurarius.

5 ⁋ De omnibus autem speciebus
33cambii: si praedictorum in aliis contractibus memor sis: iu-
34dicare poteris. vtpote quando datur alba pecunia pro au-
35ro & cotra, quando pecunia non recepta in Gallia aesti-
36matur minoris a campsore Parisiensi: vbi si vigeat in
37regione vicina / potest campsor minus capere. si ve
38ro oporteat eum multa exponere antequam de illa pecu
39nia faciat suum commodum: tanto proportionabiliter mi
40nus dabit licite. de cambio per literas: & etiam de cam
41bio quod aliqui siccum vocant quod Romae committitur: vt
42puta quando quis habet beneficium Rome: & non habet pe
43cuniam in proptu pro annata soluenda: capit illic pecu
44niam ab aliquo mercatore promittendo vltra illud quod
45ab eo capit. Ex dictis omnia illa dilui possunt. Quidam
46hunc modum dicendi magna verborum prolixitate impu
47gnat: sed inutiliter. siue autem species istae specie distin
48guantur siue non: nihil refert. semper enim faciliorem mo-
49dum loquendi imitabor in vocabulis: vtpote dicendo
50quod aliqua est permutatio cambii minuti: cambii per
51literas: & canbii sicci. in talibus enim non est de nomnibus
52contendendum. Si ad hanc quaestionem breuem cum dictis praece
53dentibus de vsura oculum metis convertas: purius de omni
54pus his cambiis iudicabis quam historici ipsi summistae
55qui coctum nihil afferre solent.