1 B146vb
56DEcimo & vltimo cir
57ca hanc materiam foenebrem quae-
58ritur: an vsurarius teneatur resti-
59tuere lucrum ex vsura acqui
60situm. Respondetur. istud depen-
61det a dominio lucri vltra sortem.
62Pi& de hoc duae sunt positiones
63oppositae: de dominio inquam lu
64cri per vsuram acquisiti. ex quibus vario modo conse
65quenter respondendum est. Vna positio tenet quod vsu
66rarius acquirit dominium lucri vltra sortem acquisiti-
67Secunda positio tenet illius contradictoriam: quam ra-
68tionabiliorem censeo. propterea illam imitabor. Et in
69telligo conclusionem probandam de per se & coniter. hoc
70propter aliquas paruas tricas dixerim: vtpote si da
71retur lucrum vltra sortem in potu, cibo, & rebus vsu con
72sumptibilibus: quarum vsus non distinguitur a dominio:
73quia idem contingeret in fure & raptore qui secun
74dum omnes rerum ablatarum non acquirunt verum dominium.
75Probatur ergo haec conclusio negatiua quod vsurarius
76non acquirit dominium lucri vltra sortem. Nullo titu-
77lo iusto illius lucri acquirit dominium: non enim mutuo: quia
78ille contractus est prohibitus Lucae sexto. ergo non est
79ius sed iniuria. Haec est ratio Ricardi Middiltoni i
80hac distinctione. Sed haec probatio est nulla: quia sic sim
81plex fornicatio est prohibita: meretrix tamen locatione
82sui corporis dominium pecuniae sibi datae a potem
83te dare acquirit: quia nullo iure est cautum quod ipsa
84teneatur acceptum restituere, & quod illius pecuniae non
85acquirat dominium. sic in proposito dicetur: licet vsurarius
86peccando acquirat pecuniam, hoc est per peccarum: tamen
87pecunia est sua. Similiter vendens equum propter ina-
88nem gloriam partialiter, vel in die festo, acquirit do
89minium pecuniae acceptae: & tamen peccat per actum
90quo illam pecuniam acquirit. Propterea secudo & ali-
91ter arguitur ad conclusionem. nullus acquirit domi-
92nium illius rei quam non potest detinere iuste per ali-
93quod tempus. sed sic est de vsurario. igitur. maior
94patet inductiue in omnibus aliis contractibus vel
95iustis dominiorum acquisitionibus. Minor patet: quia
96non potes dare tempus in quo vsurarius iuste te
97net pecuniam: puta scienter omittit pro tempore &
98loco restituere. scio quod in effectu non semper tene-
99tur restituere. Tertio arguitur. voluntas cum nolitio-
100ne mixta tradendae rei non sufficit ad acquisitio-
101nem dominii eiusdem. sed tali volitione vsurarius
102tale lucrum acquirit: vellet enim mutuatarius ab-
103solute quod mutuator non caperet lucrum vltra sor-
104tem: sed quia non dabit mutuo sine lucro: dat illi
105lucrum potius quam careat mutuo. sed talis voluntas
106non sufficitad transsationem dominii: quia si sic: B147ra
1taptor rei quam rapit: hoc est quam sibi spoliatus
2dat cui mortem minatur nisi pecuniam det: acqui
3reret dominium rei raptae: quod est falsum. idem est
4de rebus tempore tempestatis ex naui eiectis: qua-
5rum nullo pacto acquirit auferens dominium: & est si-
6milis voluntas vtrobique: ergo illa voluntas non suf
7ficit transferre dominia rerum. quod fuit probandum. Sed
8si sit aliquis capiens ad vsuram qui catengorice dat
9alteri dominium lucri vltra sortem: de illo haec ratio
10non concluderet, quemadmodum si tempore tempe-
11statis eijciens merces sine mendacio diceret: do haec
12pona primo capienti, & a me harum rerum dominium ab
13dico: tunc potest quis capere hanc rem in nullius
14potestate existentem. sed haec ratio non probat quin
15in tali casu acquirens esset realiter dominus acquisiti lu
16cri vltra sortem. quamuis Alexander Halensis in tertia
17parte. qui. lxvi. dicat quod non potest sic transferre rem suam: cum
18deo displiceat. sed haec ratio non valet vt patet per
19superius reprobata. Altisiodorus in tertia parte id
20ide tenens dicit. Deus non consentit in illam transsatio-
21nem. sed hoc non probat. Secunda & tertia rationes sunt
22magis apparentes: & cum plurimi theologi sapientes
23hanc partem teneant: quamuis beatus Thomas oppo
24situm teneat: hanc conclusionem reputo rationa-
25biliorem.

2
26⁋ Contra hanc conclusionem argumen-
27tor. Si emit vsurarius terras aliquas fructiferas so-
28lum ex lucro foenebri: non tenetur terras vel fructus
29dare his a quibus cepit lucrum vltra sortem.

3 ⁋ Respon
30detur. hoc nihil probat. quia plerunque emens ali-
31quid nomine proprio ex pecunia alterius: illius empti ad
32quirit dominium. C. de rei ven. Si ea pecunia. &. littr. de
33rur. Qui vas. ergo illud non probat aliquo modo vsu-
34rarium acquirere dominium illius lucri. Etiam est dubium
35in assumpto. potest enim legissator aliquam em-
36ptionem inualidare ne ipsa emptio sit spelunca &
37occasio peccati vt in proposito. & ita fecisse videtur
38Alexander Tertius in capi. Cum tu. de vsu. In versi-
39culo vltimo illius capitis sic dicit. Possessiones ve-
40ro quam de vsuris comparatae sunt, debent vendi: & ipsa
41rum pcia his a quibus vsurae sunt extorte restitui: vt
42sic non solum a poena sed etiam a peccato possint / quod per
43vsurariam extorsionem incurrebant) liberari. Res
44empta succedit loco pecuniae.

4 ⁋ Secundo arguitur. reli
45quat Sortes pecuniam foenebren( semper de lucro vl-
46tra sortem loquor) duobus haeredibus Platoni &
47Titio. sit Titius non soluendo. tunc sic. Plato non
48tenetur restituere totum illud lucrum. ergo male dicit con
49clusio.

5 ⁋ Respondetur. hic sunt duo modi respondendi.
50vnus est glossae in cap. Tuam nos. & antiquorum do
51ctorum vt illic dicit Panor. quod ille tenetur restitue-
52re totum si tantum habeat. Neoterici vero vt Ho
53stiensis, Ioannes Andreas, & reliqui tenent oppo
54situm. sed prior modus est indubitatus apud me B147rb
55& verus. & ratio naturalis est: quia haeres non habet
56plus dminii in illo lucro quam habuerit ille cui succedit.
57sed alter non habuit dominium in re illa. Vel tenem
58do oppositam positionem de dominio illius lucri
59est idem in sententia. quo ad hoc enim tenetur resti
60tuere omne illud quod tenebatur restituere ille cui sud
61cedebat. sed ille tenebatur totum restituere: ergo
62iste qui est soluendo tenetur restituere totum. Et ad
63hoc est textus ita expressus in hac ratione funda-
64tus vt mirer quomodo isti alii ob rationem nullius
65momenti hoc reliquerintur. Ecce responsionem Ro-
66mani pontificis. Tuae igitur quaestioni literis praesen
67tibus respondemus: quod filii ad restituendas vsuras:
68ea sunt districtione cogendi qua parentes sui si vi
69uerent cogerentur. ldipsum etiam contra heredes
70extraneos credimus exercendum. Vbi glossa eru-
71dite dicit ad hanc materiam. Satis potest dici quod
72in solidum conueniri possunt: quia omnia bona defun
73cti erant illi obligata. Sed contra hoc arguit Pa-
74nor. in dicto capitulo Cumtu. Ex illo sequitur (di
75cit) quod si alter haeredum esset soluendo posset con-
76ueniti in solidum in quantum sufficiunt bona ad
77eum deuoluta si ageretur hypothecaria. Responde
78tur, non sequitur. quia tenentur restituere pro hae-
79reditariis portionibus si vterque est soluendo: vt si
80vnus habeat duas partes haereditatis: tenetur ad du-
81as partes vsurarum: & alius ad tertiam partem: quia
82actiones competentes contra defunctum diuisae
83sunt per legem inter haeredes ex haereditariis por-
84tionibus. l. i. &. ii. C. de haere. actio. & quamuis vnus pos
85set conueniti in solidum: potest ille agere contra so
86cium vt det secundum suam ratam. Quando autem Ho
87stiensis & loan. Andreas dicunt illud nullo iure pos
88se probari: hoc negatur. Nam per ius naturae & pon
89tificium allegatum sufficienter probatur.

6 ⁋ Ter-
90tio arguitur. ponamus quod Sortes vsurarius coegit
91Platonem iurare quod non peteret a se lucrum foene-
92bre: illo casu Sortes non tenetur restituere. quia non
93Platoni: nec alicui alteri. igitur.

7 ⁋ Respondetur. Plato
94adibit iudicem qui coget sortem desistere vel resti-
95tuere lucrum si ipsum accepit, nec iurat Plato quod
96non significabit iudici. cum enim illud sit odiosum:
97seruandum est in propriis terminis. si iurant dare,
98& non est sermo de repetitione: det, & iuridice repe
99tat. si iurauit dare & non repetere, denunciet iudi
100ci. si vero iurauit dare & non repetere & nullo mo
101do iudici detegere: hoc non est obseruandum: con
102tra denunciationem euangelicam de corrigendo pec-
103cato fratris, & in dispendium reipublicae.

8 ⁋ Quarto
104arguitur. minus habet de inuoluntario donatio pro
105pter mutuum quam habeat donatio propter metum
106mortis. sed haec transfert dominium: vt patet per
107ca. Abbas. de his quae vi me. ve cau. fi.

9 ⁋ Respon
108detur. minor est falsa. nam licet iurem praedoni me
109non repetiturum pecuniam quam ei do: ille sica B147va
1tius non acquirit illius pecuniae dominium: esto non possem
2illam repetere. eodem modo nec vsurarius. si vero sit
3sermo de beneficio de quo agitur in illo capitulo,
4Dominus Antonius dicit quod non tenetur & licet Panor-
5dicat oppositum: hoc nihil facit: cum beneficiatus
6non habeat dominium beneficii.

10 ⁋ Ecce quomodo vsu-
7rarius non acquirit dominium lucri vltra sortem
8& dato quod illud acquirat: tenetur tamen ipsum sicut
9in mutuo restituere. & eodem modo haeredes: qui
10libet pro rata. Sed si quis fuerit non soluendo: te
11netur alius dare in toto si haereditas ad tantum se ex-
12tendat: siue fuerit in dotem data: siue aliter. Si vero
13mortuus fuerit ille cui dandum est hoc lucrum: detur eius
14haeredi vel haeredibus: qui si non cognoscantur: det
15pauperibus. Et non modo tenetur vsurarius restitui
16re totum lucrum vltra sortem vero domino: sed etiam tene
17tur refundere iacturam quam verus dominus interea passus
18est ratione carentiae illius pecuniae. & hoc secundum vtram
19quod positionem. Non tamen tenetur restituere lucrum pro-
20ueniens ex industria sua: quia illa non est domini sortis
21si etiam emit agros ex illo lucro nomine proprio: non
22tenetur illos domimno restituere: quia ad hoc non tenetui
23fur. Praeterea dico quod licet aliqui teneant quod vsura-
24rius accipiat dominium lucri vltra sortem: vt beat
25Tho. in hac distinctione: & Henricus Gandensis
26in. iiii. quodli. & glos. in ca. Si quis. xiiii. q. iiii. & ali
27qui canonistae: illud tamen minus rationabile iudi
28co. Tum quod rationes ad partem oppositam sint magis
29pparentes licet dilui possint, quam rationes ad hanc par
30tem. Tum secundo quod istud magis erigit cornua vsu
31rariis. Tum tertio quod plures theologi eruditi & do
32ctores iuris Caesarei hoc tenent, nec occurrunt mihi
33plures scriptores theologi cum sancto Thoma con
34uenientes. Nam Petrum Paiudanum & Thomistas omnes
35non supputo praeter solum beatum Tho. quia erant ad
36dicti iurare in verba magistri. propterea eorum vox
37non ponit in numerum. secus est de Henrico: qui libere
38loquutus est prout iudicabat. Quando aut vsura
39rius capit pignus in fructibus vt in agris: tenetur
40illos omnis restituere vero domino deductis expensis
41quas fecit colligendo & conseruando fructus. ratio
42est: quia fructus illi sunt domini qui cepit ad vsuram.
43secus est secundum sententiam sancti Thomae.