1 S148b
68QVAESTIO QVARTA
69De immutatione specierum actiua, & passiua.

2
70Thom. 3. q. 77. art. 3. &. 4. vsq ad. 7.

3
71QVAERITVR Quarto, vtrum
72species in sacramento altaris possint a-
73liquid immutare. Et videtur quod non,
74a pari ratione possent immuta
75bili quia agens naturale agendo
76compatit, primo de generatione
77non autem possunt immutari na-
78turaliter, nec annihilando: quia na-
79tura sicut non agit ex nihilo, sic nec redigit in nihil, nec
80cedendo in potentiam materiae, quae ibi non est. ergo &c.

4
81 IN Coutrarium est sensus: quia omni illo modo ap-
82parent immutare, & immutari, quo prius faciebant.

5
83 REsPONDEO, circa haec duo sunt viden-
84da. Primo, quomodo possum immutare. secundo, quo-
85modo immutari.

6 QVANTVM ad primum
86sunt tres conclusiones. Prima, quod species remanentes in sa-
87cro altaris possunt immutare accidentaliter, & non minus
88quam prius, siue generando tantum, vt est in mutatione inten-
89tionali, quae est secundum passionem animae, quae est salus,
90& perfectio, secundum quam dicunturpassibiles qualitates,
91quae ex se pasiionem inferunt sensibus, siue corrumpendo,
92& generando, sicut est in mutatione reali, quae est secun-
93dum passionem naturae, quae magis facta abiicit a substan
94tia. Primum patet quo ad qualitates, quae sunt primo sen
95fibiles, & non habent a substantia: sed a se seusus immedia
96te mouere. Vnde cum habeant idem esse, quod prius, per
97consequens idem agere. De quantitate vero dicunt quidam,
98quod licet si per se sensibile: hoc tum non est, quia agat aliquid
99in sensum, sed quia percipitur a sensu, sicutecontrario substan
100tia dicitur per accidens sensibile: quia non percipitur a sensu,
101licet agat in sensum: & tunc quod quantitas careat subiecto:
102non mutat actionem qualitatum sensibilium, quae existentes
103in ea subiectiue agunt sine ea. si autem dicatur quantitas es-
104se per se sensibile pro tanto, quod agat etiam ad sensationem sim
105pliciter: cum secundum ea, quae sunt quantitatis: puta ma-
106gnitudinem, paruitatem, & figuram, & distantiam, & huiusmodi se-
107quatur variatio in immutando sensum a qualitate, quae
108est primo sensibilis, & quod est causa magis, & minus, est
109causa simpliciter nihiloninus hoc ipsum potest saluari in
110quantitate sublata substantia, quia hoc non habet quantitas a
111substantia, in qua est, sed a qualitate, cui subest nunc, si-
112cut prius. vnde &c.

7 Item secundo hoc idem pa-
113tet de immutatione naturali, quia qualitates habent idem
114esse, quod prius. ergo idem agere, quia agere sequitur esse: quan
115titas vero nihil ad hot coagit. Vnde in Mathematicis
116non est motus. Licet autem sensus indicet hanc immuta-
117tionem realem: ratio tamen haesitat, quia vbi non est principale acti
118uum, nec aliud: sed principale actiuum non potest esse nisi
119principale ens, quod solum est substantia, quae hic non est.
120ideo &c. Et ad hoc dici potest, quod actio, quae est ad principa
121lem effectum, qui est substantia, non est sine principali
122actiuo, quod est substantia: nisi vt in sequenti articulo di-
123cetur: sed actio, quae est ad effectum non principalem, sed se-
124cundarium, qui est accidens, potest esse a solo accidente, cum in
125actione vniuoca non oporteat agens excedere effectum.

8
126 secunda conclusio est, quod possunt immutare substan
127tialiter corrumpendo: puta, quod species vini potest corrumpere
128guttam aequae impositam: quia quicquid est causa causae, est
129causa causati: sed alteratio est causa corruptionis, & spe
130cies alterant per se, & primo. ergo ex consequenti corrum S149a
1punt: sicut quod est alterans hominem ad mortem est causa mor-
2tis, & iudicatur irregularis, qui facit illud, ad quod mors se-
3quitur, ac si immediate occideret. Nec dico, quod quicquid
4est causa antecedentis, sit causa consequentis semper in posi
5tiuis, sed vbi est effectus priuatiuus, sicut est corruptio:
6quia aut requirit propter se causam, aut propter antecedens:
7propter se non, quia non est ens. ergo solum propter antecedens.
8Et sic quod potest in antecedens, potest in consequens tale: propter
9quod in omnibus sequit, quod quicquid est causa sufficiens alte-
10rationis, ad quam de necessitate sequitur corruptio ex hoc
11ipso est causa sufficiens corruptionis. sed vbi est effectus
12positiuus, non oportet. Non enim quicquid alterat ad ge-
13nerationem sufficit ad productionem formae: sicut homo ge-
14nerat hominem, & sol alterando, sed solus Deus creat ani
15mam infundendo. Vnde etiam in artificialibus inferior ars
16praeparat materiam, & superior inducit formam.

9 Sed
17contra hoc videt, quia natura non potest corrumpere, nisi quod
18potest generare. Vnde materiam primam, & animam rationalem,
19& formam coeli, quam non potest generare, nec ponc corrumpere.
20Item quia corruptio non est nisi proptergenerationem, nisi pos
21sit generare, non intendit corruptionem.

10 Dicendum
22ad primum, quod forma, quae secundum suam speciem non est a natu
23ra producibilis: ipsa nec est a natura corruptibilis. Vnde
24& si corruptio huius sequatur ad opus naturae, hoc non est
25effectiue, sed meritorie, vel demeritorie, sicut in formis
26gratum facientibus: ad quarum productionem, & destructionem
27liberum arbitrium non agit nisi dispositiue, & meritorie, non
28actiue. Dico autem de his, ad quae attingit naturali virtu
29te: quae est ad generandum, & corrumpendum: secus de his, ad
30quae supernaturali virtute, sicut sacramenta habent virtutem cha-
31racterem producendi, non corrumpendi.

11 Ad secun-
32dum dicendum, quod natura corrumpit dupliciter, vno modo
33per substractionem conseruantis, & hoc facit non generando,
34sicut per motum coeli corrumpitur lux, & nihil inde genera-
35tur: quia intendit alibi generare. & ideo cessat ibi, quia simul
36non potest vbique : alio modo per actionem, & sic natura ni
37hil corrumpit, nisi sit nata inde generare, sed quandoque ipsa
38non generat nisi partem: sicut in embrionis corruptiono:
39quae est a natura accidentaliter, multa generantur a natu-
40ra, & alia forma naturalis generari potuit: licet non illa,
41quae infusa est. Et similiter spens possunt corrumpere, quia in-
42degenerant formam accidentalem, & si non substantialem, quam
43tamen apte natae essent generare: licet forte hoc impediatur
44per accidens ex parte subiecti propter defectum eius.

12
45 Et ex hoc sequit tertia conclusio, quae est, quod possunt
46generare formam substantialem, cuius contrarium dicunt qui-
47dam, quia nec virtute propria: quia tunc agerent vltra suam spe
48ciem, nec virtute substantiae, cui insunt, quia sunt sine subie
49cto: nec virtute substantiae, cui infuerunt: quia secundum ordi-
50nem naturae nullum instrumentum potest agere virtute prin-
51cipalis agentis, nisi sit actualiter coniunctum, vel nisi reci
52piat ab eo formam immanentem, vt patet in decisione semi
53nis. sed spens sunt actu separatae a substantia, nec repiunt
54ab ea aliquam formam immanentem: per quam agant. ideo & c.
55sed ista ratio est contra eos, vt videtur: quia sicut nihil produ
56cit nobilius se in virtute propria: sic vt videtur in virtute
57sua nihil corrumpit nobilius se: quia nihil corrumpit nisi a for-
58tiori, & digniori. Quod enim corrumpit, aliud dominatur illi.
59Vnde videi extrancum, quod species possint substantiam corrum
60pere, vt dicit, & non substantiam generare.

13 Et di
61cendum, quod ad generationem oportet dare generans vniuo-
62cum: quod est aeque nobile, vel aequiuocum principale, quod
63est nobilius effectu. sed ad corruptionem, quae potest esse
64per solam substractionem influentiae conseruantis: quia conser-
65uans influit mediantibus dispositionibus accidentalibus:
66sufficit corrumpens dominari illis dispositionibus, quibus
67destructis subiectum corrumpitur. S149b

14
68 Et sic propria virtute species possunt corrumpere,
69& non genercre. Cum enim non habeant, plusquam ante con
70uersionem, sicut tunc propria virtute non generabunt, ita nec
71nunc. sed quod postea dicitur, quod nec etiam alterius virtute
72generant, videt falsum. Et quod dicitur, quod non virtute sub
73stantiae, cui insunt, verum est, quia sunt sine substantia. Et vl-
74tra quod non virtute substuntiae, cui infuerunt, posset concedi,
75sed virtute Dei substentantis. Potest enim Deus accidentia
76sustentare inaequali vigore in quanto cum substantia substen-
77tabantur. Vnde si tunc generabant in virtute substantiae crea
78tae substentantis, & nunc generabunt virtute Dei substentan-
79tis.

15 Potest etia dici, quod in virtute substatiae con-
80uersae, sicut semen decisum: quia licit non habeant formam
81aliam sibi impressam: tamen totum id, quod sunt, & totam naturam ha
82buerunt in subiecto, & a subiecto, saltem sicut a causa mate
83riali. Et ideo quandiu seruatur in eis esse quale in subiecto
84habebant: per consequens habent tale agere omnino, sicut
85prius habebant: & in tantum dicuntur agere in virtute sub-
86stantiae conuersae: ex quo illud, quod in ea habuerunt, illud
87idem numero cis seruat.

16 Ex his ergo paret, quod
88triplici virtute generare possunt primo virtute Dei: quia
89cum generare non sit magis aptus substantiae, quam subsistere:
90cum omnis prima substantia subsistat secundum naturam, non
91autem generet: sicut illis accidentibus virtute Dei competit
92subsistere: pari ratione generare: cum Deus possit commu-
93nicare superriaturaliter vni creaturae, licet inferiori illud
94quod conuenit superiori naturaliter, sicut coelo generare
95animam: quod conuenit animali naturaliter, sic & generare
96substantiam, quod conuenit substantiae, naturaliter Deus potest
97communicare accidenti supernaturaliter· secundo, virtute
98substantiae, quae fuit vibi, vt dictum est. Tertio, virtute coe-
99li. sicut enim cum mus generat murem hoc facit immedia-
100te potentia generatiua muris in virtute ipsius muris par-
101ticularis agentis: & cum hoc in virtute coeli: quando autem
102mus per putrefactionem generatur: hoc est totaliter a virtu-
103te coeli: sic quando coelum conseruat vinum ante consecratio
104nem: qualitas vini in virtute ipsius, & coeli generat ex gut
105ta aquae appositae vinum. sed quando spens sunt separatae post
106consecrationem: tunc ipsae virtute coeli, & conseruantis in
107eodem vigore generant idem, quod prius: sicut Deus se
108paret quantitate ignis cum calore: ille calor conburendo ac
109rem generat ignem, sicut prius in virtute coeli: quia coelum
110non imprimit accidentibus mediante subiecto, sed ccon-
111uerso. Vnde non cessat influere, & conseruare accidens
112substantia corrupta.

17 CIRCA secundum sunt
113etiam tres conclusiones. Prima, quod qualitates possunt na
114turaliter corrumpi: quia habent suiectu: & potest iterum adhiberi
115contraria qualitas praedominans.

18 sed hoc vide-
116tur esse contra Philosophum. 2. Metha. dicentem in omni remota
117imaginandam materiam proprie dictam, si sit proprius motus, &
118maxime ad formam. Vnde cum alteratio sit motus proprie
119dictus, videt, quod species, siue qualitates, quibus non sub-
120stantiae materia, nec forma substantialis non possint corrum
121pi, nec alterari: puta intendi, & remitti, & multo minus ex
122toto corrumpi.

19 Ad quod dicendum, quod in omni re
123mota oportet esse materiam actu, vel aptitudine. Ex quo
124em̃ qualitas remanet, & tale esse, quale prius habebat in
125materia, potest agere, & pati, sicut poterat prius: quia habet
126materiam aptitudine.

20 Vel dicendum, quod oportet
127esse materiam. i. subiectum: sed non oportet esse materiam pri
128mam, sicut aliqui in coelo ponunt motum: & tamen non ponunt
129in eo materiam, sed solu subiectum quantum: sic & hic: quia om-
130ne quantum eo ipso, quod quantum videtur mobile. sic igitur
131realiter possunt immutari, sed non intentionaliter: quia non
132sunt capaces mutationis intentionalis, nec vt extremum
133sensus, nec vt medium sensus: quia nec sunt medium coniun
134ctum, nec separatum.

21 secunda conclusio est de S150a
1quantitate vtrum naturaliter possit corrumpi. Et dicunt
2quidum, quod non: quia non ratione materiae cum ipsam non ha
3beat, nec propter contrarium: cum quantitati nihil sit contrarium:
4nec perdiuisionem: quia diuisio, quae facit ad corruptionem sub
5iecti: oportet, quod habeat terminum in minus, sed hoc non ha
6bet quantitas, quia secundum se est diuisibilis in infinitum.
7ergo &c. sed contra hoc sic arguit: quia secundum eos, & secum
8dum nos quicquid potest ab aliquo alterari, potest ab illo
9torrumpi: vt fuit dictu in primo articulo in prima conclu
10fione: quando est talis corruptio, q naturaliter sequitur ad alte-
11rationem. Vnde cum naturaliter quantitas non separetur a qua-
12litatibus quicquid potest illas corrumpere directe, potest cor
13rumpere quantitatem ex consequenti: ita quod sicut ipsi conclu-
14dunt, quod spens vini corrumpendo qualitates aquae corrum-
15punt formam aquae: quia non est sine suis dispositionibus, sic
16& aqua nimia apposita paruis speciebus vini corrupen
17do qualitates specierum corrumpit quantitatem.

22 Ar-
18gumentum autem, vt videtur in omnibus tribus membris defi-
19cit, quae assumit primo, quia corrumpitur per contrarium: quia
20sicut substantia non habet contrariu: est tamen susceptibilis con-
21trariorum ratione quorum omnis passio magis facta abiicit
22a substantia, & corrumpitur substantia aquae per corruptio-
23nemfrigiditatis a suo contrario calido; sic licet quantitati:
24nihil sit contrarium: quia tamen est susceptibilis contrariorum,
25quorum vnum est sibi connaturale, & conseruatiuum: aliud
26contrarium, ex quo retinet tale esse, & talis naturae, quale
27prius. Licet enim quantitas de se sit indifferens ad calorem, &
28frigus: tamen quantitas, vt est ignis, determinat sibi calorem, vt
29est aquae, determinat sibi frigus: & per corruptionem qua
30litatis connaturalis, & per aduentum contrarie naturaliter
31corrumpitur.

23 secundo, potest dici, quod corrupitur
32corruptione materiae, siue subiecti, non actuali, sed aptitu
33dinali: quia subiectum suum fuit corruptum, quando fuit conuer-
34sum: & nihilominus quantitas mansit. sed quia quantitati ser-
35uaturidem esse, quod prius: quia esse est terminus corruptio
36nis: omnibus modis, quibus prius poterat corrumpi, &
37nunc. Vnde omnis alteratio, quae corrumpisset subiectu, si
38mansisset: corrupit ea, q manent, quia posset videri alicui, qui
39sicut substatia est prior generatione, sic est posterior cor
40ruptione. Cum enim accidens non sit naturaliter sine subie
41cto: oportet prius esse substantiam, quae accidens. Alias esset an
42te substantiam. Item oportet prius corrupi accides, quam subie-
43ctum. Alias remaneret post subiectum, & sine subiecto. Di
44citurautem accides corrumpi corruptione subiecti non sicut
45per causam efficientem: qui praecedit effectum, sed sicut propter
46finalem, quae sequit: vt sit sensus, quod quandocumque subiectum est corrum-
47pendum: prius omne accidens eis corrumpatur, quia haec est dis
48positio ad corruptionem substantiae. Vnde accidens corrum
49pitur propter substantiam corrumpendam, sicut generatur propter
50generandam.

24 Tertio, potest dici, quod corrumpitur per
51diuisionem: quia licet quantitas, vt quantitas est, sit diuisibilis
52in infinitum: tamen, vt naturalis est, habet minimum. Et quia per
53naturam potest quantitas ab omni qualitate naturali separa-
54ri: quia per diuisionem fieri potest, vt nulla qualitas naturalis
55remaneat: quia in omni tali est dare minimum: per conse
56quens corrupta omni qualitate corrupitur quantitas: quae
57a qualitate omni separari non pont: quia omnium natura con
58stantium est terminus. Et ideo per idem quarto dici potest,
59quod corrumpitur per augmentationem. Quia enim quantitas
60retinet idem esse, & eiusdem naturae, quod prius habuit: quia
61secundum quod erat talis, & talium qualitatum erat diminuibi-
62lis, & augmentabilis vsque ad certum terminum, vltra quem non
63poterat manere in illo subiecto, nec cum illis qualitatib
64naturalibus: sed corrumpitur: ita nunc per augmentum, & di-
65minutionem perdens qualitates, perderet, & perdidisset na-
66turale subiectum, & sic corrumperetur.

25 Tertia con
67clusio est, quod ex eis potest aliquid generari, & nutriri: licet S150b
68quidam dicant, quod sola virtute diuina potest ex eis aliquid
69generari. Et sine dubio non sic potest poni, quod natura ex eis
70generet, sicut quod natura per eas generet. In his em̃, in qui
71bus natura inferior, & particularis defieit: natura supe
72rior, & vniuersalis subuenit, ne sit monstrum in natura.
73Vnde quia esse corruptionem sie generatione, nisi in nutri
74trione, est monstrum in natura maius, quam esse vacuum: cum ad
75illud sequat, vel materiam esse sine forma, vl'ipsam annul
76lari, & corrumpi. Ideo postquam species corrumpunt illud, in
77quod agebantur pata species vini modicam quantitatem aquae
78natura superior, vel ipsae species in virtute naturae supe-
79rioris creatae inducunt formam vini materiam: sicut graue
80moueret sursum, ne esset vacuum. sed vbi natura creata
81non potest, oportet ad Deum recurrere. sic autem est in pro
82ductione materiae. Vnde cum ex his speciebus aliquid ge-
83neratur: materia, quae est in genito autem per creationem, &
84sic est a solo Deo: aut per conuersionem specieru in mate-
85riam, & nec hoc potest natura: sed si Deus potest annihi
86latum idem numero reparare: cum minus sit conuerti, quam an-
87nihilari: potest multo magis materiam conuersam candem
88numero facere redire Nec oportet propter hoc corpus
89Christi conuerti in panem: quia materia non fuit ipsi addi-
90ta, sicut fit in nutritione, imo etiam in nutritione Deus
91posset materiam extrahere, quae fuit vnita, & aquam de vi
92no limphato.

26 Vel posset dici, quod in omnibus ge-
93neratis ex speciebus esset forma substantialiscum acciden-
94tibus sine materia prima: quamuis melius videat, quod sit sta
95tus in miraculis: nec vltra hoc sacramentum sit aliquid miracu
96losum, sed redeatur ad statu naturae: Deo. scilicet materiam crean-
97te, vel reparante, vel in eam accidentia conuertente: quo-
98rum omnium creatio viderrationabilior, quia ad eam nihil
99nouum sequitur: quod Deus nonfecerit alias: cum omnis ma
100teria sit a Deo percreationom.

27 Item de nutri
101tione illi idem dicunt, quod de generatione, quia vel Deus
102materiam creat, vel reparat, vel in eam accidentia conuer-
103tit. sed non oportet, quod virtute diuina fiant sub forma nu
104tritioni:: sicut oportet, quod fiant simpliciter, quia materiam
105de nouo creari, vel conuersam, vel annihilatam reparari
106excedit virtutes naturae, & plus creatio, quam reparatio. sed
107quod materia facta fiat sub forma nutriti, naturale est, nec
108excedit naturam formae, quod informet potentiam omnem suae
109materiae coniunctam. Item non est imaginandum, quod prius
110fiat materia sub speciebus, quam sub forma nutriti: quia tunc
111desineret ibi esse torpus Christi manentibus speciebus, quod
112non dicitur: quia si posset ibi esse manente materia, nulla
113necessitas esset materiam conuerti propter praesentiam corpo
114ris Christi. Nec iterum materia posset esse sub accidetibus
115sine forma substantiali. Vnde cum sola materia necessa
116ria sit ad hoc, quod ex speciebus fiat generatio, & nutritio
117ipsa sola redit: & non prius, quam fiat sua forma nutriti, vel
118geniti. Quod autem Tho. hic dicit non posse redire sub-
119stantiam panis, nec in toto, nec in parte: veru est per na-
120turam, vel per diuinam potentiam supposito, quod non possit idem
121numero reparare annihillatu, ex quo principio hic pro-
122cedit. Alibi vero probat contrarium. Et secundu illud di-
123cendum est, quod multo magis potest reparare conuersum, quam
124annihilatum, & sicut productio characteris potest commu-
125nicari creature: non autem productio gratiae, sic & restau-
126ratio conuersi: non reparatio annihilati: quia ex quo est
127annihilatum est factum nihil. Ex nihilo aute creatura non
128agit: sed quod est conuersum, & non annihilatum non est
129factum omnino nihil: sed est redactu in esse potentia obe-
130dientiali, & si non naturuli: vnde forte potest communica
131ri. Et sic illud, quod corrumpit species virtute Dei repa
132rat ex eis materiam: quae in eis impossibili obedientiali
133remansit. Nam si dicat, quod illud esse potetiale, in quo ma
134teria remansit, est in corpore Christi, non in speciebus, S151a
1cum corpus Christi a corrumpente species non attingat,
2tunc a solo Deo fit illa reparatio. sed quando Thom. dicit, quod
3species conuertuntur in materiam quantitati interminatae
4datur natura materiae. scilicet potentia: videt sentire, quod esse istud
5potentiale obedientiale remanet in speciebus: & esse po-
6tentiale, naturale transit: quia quamuis esse potentiale natu-
7rale sit essentia materiae: nihil tamen prohibet esse aliquod
8esse potentiale obedientiale, & supernaturale: quod est alia
9essentia a materia secundum hanc opinionem, quae ponit
10formam, & accidentia posse conuerti in materiam.

28
11 Ad argumentum in oppositum dicendum, quod qualitas
12corrupta non cedit in nihil, sed cedit in potentiam quantita
13tis: & illa corrupta in potentiam materiae creatae, vel rede
14untis, aut in quam conuertit, & sic non annihilatur.

29
15 Quanuis etiam posset dici, quod licet natura forte
16non agat ex nihilo: potest tamen per accidens annihilare, id
17est facere corruptionem, ad quam sequitur annihilatio: vt
18si pugillus terrae virtute stellae condensaretur maiori con-
19densatione, quam patiatur forma terre sequeretur corruptio: nec
20sequeretur generatio: quia non potest esse corpus minus terra,
21& per consequens sequeretur annihilatio secundum quosdam.