1
70Sequens articulus ymo(immo)
71et duo sequentes prima facie videntur
72tangere logicam In primo enim debet videri
73utrum deus et creatura possint univocari
74id est utrum possint univoce per aliquem terminum
75significari In 2o(secundo) utrum deus reponatur
76sub aliquo genere mentali

2 hic tamen
77advertendum est quod doctores non movent istam materiam
78ad tractandum aliquid de logica sed ad
79ymaginandum(imaginandum) divinam essentiam in terminis logicalibus
80facilibus ad hoc enim est et fuit omnium S56va
1doctorum intentio scilicet ostendendo proprietates mag-
2nificas ipsius creatoris ut ipso cognito
3magis aliciat(alliciat) creaturam ad sui cognitionem et a-
4morem

3 et breviter doctores in ista materia secundum
5duo principalia puncta intendunt ostendere quantum
6creatura a divina essentia excedatur et quantus sit
7excessus divinae essentiae supra creaturas non posset
8reponi divina essentia in aliquo genere cum crea-
9turis ratione suae immensitatis et excellentiae
10et ad hoc ymaginandum(imaginandum) multum confert ymaginatio(imaginatio)
11aristotles de accidente et substantia unde aristotles ponit
12quod accidens ratione suae dependentiae intrinsecae
13et deffectus(defectus) perfectionis non habet proprie esse
14nec est proprie ens sed est inexistens ita
15quod substantia est quodammodo suum subsistere ita proportionaliter
16ymaginandum(imaginandum) est de creaturis respectu ipsius dei quia
17creatura est tantae imperfectionis et indigentiae
18et dependentiae quod quodammodo deus est suum esse
19et suum subsistere

4 et hoc est expressio
20oppinio(opinio) guillelmi parisiensis qui ponit quod esse
21competit deo proprie et essentialiter creaturae vero de-
22nominative solum Et ex isto ymaginatur(imaginatur) quod esse creaturae
23est realiter distinctum a creatura quia esse creaturae est ipse deus
24realiter subsistens creaturam unde ponit quod habet
25unam causalitatem respectu creaturae quam non noverunt
26philosophi per quam ipse deus est magis intimus no-
27bis scilicet per realem et actualem eius praesenciam(praesentiam)
28quam nos met ipsi sumus intimi nobis et ideo
29ipse est hoc sustentatio creaturarum ex sua voluntate
30libera per quam conservat res inesse et dat
31eis esse se ipso immediate et ex ista habitudine
32quam habet ad esse creaturae consurgit quod est ten-
33dentia naturalis creaturae in deum ideo creatura appetit
34se naturaliter permanere id est appetit continue deum si
35sibi assistentem et conservantem ipsam et dantem
36sibi esse et secundum hoc exponuntur dicta
37philosophorum quod res quaelibet appetit se permanere
38et huiusmodi

5 Isto praemisso potest satis ymaginari(imaginari)
39quod non habeatur conceptus univocus creaturae et dei S56vb
40Redeundo enim ad primum constat quod propter
41dependentiam accidentis a substantia et propter eius Im-
42perfectionem habebimus quod li ens non dicitur univoce
43de substantia et accidente quia accidens non habet
44esse proprie sed solum habet inexistere ita ymaginandum(imaginandum)
45est de creatura respectu dei non quod creatura sit accidens
46et quod inhaereat deo sed quod quasi per modum ac-
47cidentis creatura non habet proprie esse ita quod habet
48habitudine multo maiorem dependentiae et imperfec-
49tionis ad deum quam accidens ad substantiam ita
50quod maior est dependentia multo cuiuscumque creaturae quantumcumque
51perfectae ad deum quam accidentis ad substantiam quia
52absolute accidens potest esse sine substantia sed repug-
53naret creaturae quantumcumque perfectae esse sine deo
54ipsam conservante igitur ista habitudo dependentiae
55creaturae ad deum est infinite maior quam accidentis
56ad substantiam igitur si ratione huiusmodi habitudinis et
57dependentiae accidentis ad substantiam non habeatur conceptus
58univocus accidentis et substantiae a fortiori nec dei
59et creaturae

6 verum est quia philosophi non consideraverunt
60istas particulares habitudines dei ad creaturam nobis re-
61velatas et per doctores sacros traditas ideo
62posuerunt creaturas aliquas habere neccessario(necessario) esse
63sicut caelum et intelligentias et eciam(etiam) aliqua
64accidentia sicut lucem solis ideo posuerunt aliqui
65conceptus univocus deo et creaturis et adhuc si
66bene resolvantur non apparebit quod habuerunt
67nomina univoca dei et creaturae unde avicenna
68qui fuit expositor aristotelis expresse ponit
69in sua metaphysica quod deus non est in aliquo
70genere et quod dei et creaturae non habemus conceptum univocum
71et probat hoc multis rationibus Et sic habita
72ista ymaginatione(imaginatione) videndum est quomodo doctores
73procedunt in ista materia

7 quantum ad hoc doctor
74subtilis ponit quod potest haberi aliquis conceptus re-
75aliter univocus deo et creaturae ideo ponit quod nullus
76potest haberi conceptus dei et creaturae univocus repositus
77sub aliquo genere et in isto 2o(secundo) puncto con-
78cordat cum aliis doctoribus

8 quantum ad
79primum ponit quod conceptus entis est communis deo S57ra
1et creaturis unde ipse ymaginatur(imaginatur) quod in ista
2materia doctores habent modos valde obscuros
3et difficiles ad explicandum et valde male
4in hoc se resolverunt et forte quia ista sunt
5magis ad exercitandum intellectum quem habeant cor-
6respondentiam in re sicut in geometria ad-
7mittuntur puncta et tamen punctum nihil ad-
8mictuntur(admittuntur) eciam(etiam) ecentrici[?] et epistili[?] et tamen nihil
9sunt in re et sic de aliis ymaginatur(imaginatur) igitur doctor
10subtilis quod potest haberi conceptus communis de deo
11et creatura et ille est conceptus entis et causa est
12quia conceptus entis de ratione sua est indiffe-
13rens ad finitum et ad infinitum ideo ratio entis est
14communis deo et creaturae et istud est bene mirabile
15quia quando loquuntur doctores de rationibus realiter non
16capiunt rationes pro conceptibus proprie nec eciam(etiam) pro
17obiecto et ideo difficile esset dare unum intellectum
18huiusmodi rationis et huiusmodi fundamenti

9 tamen quantum
19possum capere videtur mihi quod quando dicunt quod ratio
20distinguitur a conceptu dicunt quod a rationibus sumuntur
21conceptus et ideo credo quod capiunt rationem pro obiecto
22sub tali modo ostenso unde secundum ipsum a
23parte obiecti loquendo formaliter ad modum loquendi ipsius
24eadem ratio formalitatis existendi correspondet deo et
25creaturis quia ipse ponit formalitatem in deo et
26creaturis et realiter secundum ipsum ista materia est
27totaliter plena formalitatibus ipse ymaginatur(imaginatur) igitur
28quod formalitas essendi in deo est realiter eadem
29cum formalitate essendi in creaturis sed differentia est
30non formaliter sed propter modos intrinsecos essendi
31ipsius dei et creaturae Istud est Iterum unum
32terribile quid vocant istos modos essendi intrin-
33secos distinctos a formalitatibus

10 unde sciendum est quod ipse
34ymaginatur(imaginatur) aliam distinctionem quam essentialem et personalem
35quia ymaginatur(imaginatur) quasdam distinctiones a parte rei con-
36currentes tamen ydemptitate(identitate) unde ymaginatur(imaginatur)
37quod ad positionem quidditatis rei inesse ponitur aliquod
38distinctum aliqualiter neccessario(necessario) consequens ad positionem
39quidditatis inesse concurrens tamen ydemptitate(identitate) cum
40illa quiditate et istud vocatur modus intrinsecus S57rb
41essendi rei unde racio(ratio) formalis essendi in deo
42et creaturis quantum est ex ratione suae formalitatis sunt
43eiusdem speciei et eiusdem ipsius sed modi essendi
44intrinsece sunt diversi quia deus habet modum
45intrinsecum essendi omnino immensum et indivisibilem
46creatura vero habet modum essendi intrinsecum imperfectum
47limitatum et divisibile et ille modus intrinsecus non di-
48versificat speciem formalitatis unde concedit quod in
49eadem specie formalitatis sunt duo individua in
50eadem formalitate adaequate et tamen unum habet
51modum essendi intrinsecum infinitum et aliud finitum
52et limitatum modo a modis intrinsecis essendi
53non capiuntur conceptus absoluti sed a formalitatibus
54ideo deus potest univocari cum creaturis in conceptu
55sumpto a formalitate essendi quae est eadem in specie
56in deo et creaturis omnibus et sicut dictum
57est de formalitate essendi ita dicendum est omni-
58bus aliis formalitatibus communibus deo et creaturis
59sicut formalitas vivendi et formalitas intel-
60ligendi et sic de aliis et omnia praedicata sump-
61ta ab huiusmodi formalitatibus communibus deo et creaturis
62vocat praedicata extra genus illa autem praedicata quae
63reponuntur sub genere sumuntur sub ente
64et correspondent sibi aliae formalitates limitatae creaturae
65ideo secundum istas formalitates limitates non est communicatio dei
66cum creatura quia non sunt eiusdem rationis in deo
67et creaturis et ista materia de formalitatibus non potest
68bene explicari ad planum tamen de ista materia
69videbitur specialiter circa 8vam(octavam) distinctionem

11 Aureolus
70in ista materia tenet generaliter quod non potest esse
71aliquis conceptus communis deo et creaturae univocus et causa est
72quia defficit(defficit) ratio obiectiva communis deo et creaturae
73et istud Iterum est aeque difficile sicut primum
74unde in ista materia ponit duas propositiones

12
75prima propositio non potest esse conceptus univocus competens
76deo et creaturis et causa est quia defficit(deficit) ratio
77obiectiva commnis ipse enim ymaginatur(imaginatur) quod ratio
78obiectalis ut gratia exempli capiamus istum conceptum
79animal conceptus ille habet rationem obiectalem adaequatam
80sibi communem sibi et omnibus speciebus et individuis
81illius generis ita quod conceptus ille non immediate terminatur S57va
1ad obiectum sed ad illam rationem obiectalem communem
2sibi et eciam(etiam) distinctam ab obiecto et ista ratio obiecta-
3lis non est eadem cum illo esse perspicuo de
4quo in praecedenti lectione ymo(immo) est unum
5aliud distinctum ab illo et notitia et obiecta
6commune omnibus speciebus et individuis illius generis
7et tunc ponit quod non potest haberi conceptus deo
8et creaturae univocus quia ratio illa obiectalis communis non
9eadem reperitur in deo et creaturis quia sicut deus
10est obiectum omnino immensum et indivisibile sic eciam(etiam)
11omnis ratio obiectiva in deo est immensa et
12indivisibilis sic autem non est de ratione obiectiva
13creaturae ideo etc.

13 2o(secundo) ponit quod bene habetur conceptus con-
14fusus competens deo et creaturis sicut est
15conceptus entis tamen conceptus ille ratione suae confusio-
16nis non habet aliquam rationem obiectivam et istud
17Iterum est bene mirabile quare eciam(etiam) doctores qui
18fuerunt sic elevati non resolverunt se aliter
19tamen pro intellectu huius cognovi utrum
20posset habere aliquem sensum verum et apparet mihi
21quod aliqualiter potest habere aliquem sensum verum
22pro quo sciendum est quod anima intellectiva gratia
23exempli habet multiplicem operationem et inter alias
24nobis notas licet quod est vegetativa quod
25est sensitiva quod est intellectiva tunc yma-
26ginor(imaginor) proportionaliter ad istud quod ratio obiectiva
27nihil aliud est nisi res considerata secundum aliquem
28modum se habendi quantum ad operandum verbi
29gratia ratio obiectiva animalis est esse sensitivum
30ita quod omnis res cui competit ista virtus
31et secundum istam virtutem considerata obicitur in ratione
32generaliter animalis et istud est de ratione
33conceptus illius quia si habeat rationem talem obiectivam
34sibi adaequatam ita quod ratio illa non erit
35obiectum absolute consideratum sed erit obiectum consideratum
36per modum talem intrinsece se habendi ut
37anima sensitiva et istud est commune omnibus animalibus
38id est quaelibet anima animalis habet istam virtutem
39quae est esse sensitivum et sic intelligendo istam
40rationem obiectivam non est nisi intelligere
41obiectum secundum istam rationem vel modum se habendi S57vb
42et non considerando ipsum ut perfectum vel ut in-
43telligens modo ad propositum quia de deo
44non potest haberi ratio limitata sive modus se
45habendi limitatus quia deus per quemcumque modum
46suum sive rationem considerandi est simpliciter in-
47mensus(immensus) et indivisibilis ita quod in deo non re-
48periuntur tales gradus limitates secundum magis
49et minus perfectum sicut in creaturis quia
50quilibet gradus in creaturis includit quamdam
51limitationem sive Imperfectionem ideo non habemus
52aliquem conceptum univocum dei et creaturae quia defficit(deficit)
53huiusmodi ratio obiectiva a qua sumeretur et per hoc
54intelligeretur secundum dictum suum quia nega-
55bat rationem obiectivam entis et quia conceptus univoci
56creaturarum sunt causati secundum creatas proprietates imper-
57fectas et imperfecte eis competentes et ideo
58in talibus quia deus non communicat nobiscum
59ideo ratione deffectus(defectus) huiusmodi rationis obiectalis
60qicommunis deo et creaturis provenit quod non habemus
61conceptum univocum dei et creaturae et per hoc intende-
62bat aureolus per rationem obiectalem et
63sic bene loquebatur et subtiliter

14 alia
64est oppinio(opinio) magistri Ioannis de Rippa qui
65tenet quod numquam potest creatura cum deo univocari
66et in hoc adhuc intelligibilius loquitur ex-
67cepta notitia de formalitatibus ipse enim ponit
68aliquas propositiones quas recitabo et
69exponam eas

15 tamen pro intellectu dicendorum
70est advertendum quod ipse videtur innuere duplicem
71ordinem praedicatorum quem tetigi in praecedentibus
72et ut dixi vallens ad multa dicta
73doctorum intelligenda ideo illum ordinem
74quasi bis repetivi pro utilitate mea

16 primus
75ordo est praedicatorum communium deo et creaturis
76de quibus dictum est quod inter huiusmodi
77praedicata communia ens est primum deinde vita etc

17
78et tunc 2us(secundus) ordo ymaginabatur(imaginabatur) praedicatorum
79propriorum deo et nulli alteri competen-
80tium ita quod sicut ens est primum praedicatum
81commune ita ab illo conceptu sumebatur unus conceptus
82proprius dei significans formalitatem entis

18 ita S58ra
1ymaginatur(imaginatur) doctor iste quod ex parte
2rei duplex est ratio obiectalis correspondens duplici
3ordini praedicatorum ymaginatur(imaginatur) enim quod ad li
4ens prout est praedicatum commune realiter sibi
5correspondeat ratio formalis entis quae quantum
6est de se est infinita licet finite et secundum
7finitos gradus posset a creaturis participare
8et ita de isto praedicato vita et intelli-
9gens et sic de aliis suo modo quia in
10quodlibet aliud est suum esse aliud est sua
11vita id est in quolibet quantitas essendi
12et vita aliqualiter distinguuntur divisione tamen
13minori quam personali utrum autem ista distinguantur
14esse et vivere in eodem non curetis licet
15enim ista sit vel non tamen nos possumus
16ymaginari(imaginari) quod ita sit ymaginatur(imaginatur) enim quod pater
17distinguitur a filio et tamen sunt eadem essentia
18et ad hoc ymaginandum(imaginandum) Iuvabit vos fides
19ymaginari(imaginari) enim quod huiusmodi praedicata communia habent
20aliam et aliam rationem obiectivam sibi correspondentem
21aliqualiter distinctam concurrant tamen ydemptitate(identitate) et
22ita ponentes formalitates realiter ymaginantur(imaginantur)
23quod aliud est formaliter ens in deo aliud vita
24concurrunt tamen ydemptitate(identitate) ymaginetur(imaginetur) igitur
25in latitudine praedicatorum communium quamdam distinctionem et
26non solum est distinctio in latitudine praedicatorum di-
27versorum ymo(immo) eciam(etiam) in latitudine eiusdem praedicati

19
28consequenter ymaginetur(imaginetur) quod ratio entis est ratio
29alterius rationis in deo et in creaturis
30quia in deo ratio entis est omnino immensa
31indivisibilis in creaturis vero est limitata et divisibilis
32et quia istae duae rationes nullo modo conveniunt
33ideo non possunt deus et creatura univocari unde
34ratio entis est gradualis et composita in
35diversis creaturis ymo(immo) in eadem unde homo
36habet plures gradus essendi quam asinus
37quam lapis tamen omnes isti gradus sunt eiusdem
38rationis et ideo omnes creaturae limitantur in
39esse quia in qualibet creatura esse est eiusdem
40speciei adaequate in deo autem ratio S58rb
41essendi est immensa et indivisibilis ideo etc.

20 Isto
42praemisso pono aliquas propositiones prima propositio
43ratio entis secundum quam denominatur deus for-
44maliter ens est omnino immensa ita quod capit
45huiusmodi rationem entis per ratione obiectiva a qua
46sumitur li ens ita quod dicit quod ratio essendi
47in deo est immensae perfectionis quia nihil est
48in deo quin sit immensum / quia etiam illi qui
49ponunt formalitas in deo dicunt quod quaelibet
50formalitas in deo est infinitae et immensae per-
51fectionis quia nihil est in deo quin sit im-
52mensum quia eciam(etiam) illi qui ponunt formalitatis
53in deo dicunt quod quaelibet formalitas in deo
54est infinite et immense perfectionis

21 2a(secunda)
55conclusio omnis denominatio transcendens communis
56deo et creaturae habet rationem intrinsecam immensam for-
57maliter sicut modus entis et ita diceretur quod
58modo vivendi correspondet ratio perfectionis infinitae
59et immensae et modo intelligendi et ita de
60aliis quas reputamus communes deo et creaturis

22
613a(tertia) conclusio secundum rationem in esse entis deus
62potest univocari cum creatura et causa est quia illud esse
63in deo est immensum et infinitum et in creatura
64est finitum et limitatum

23 4a(quarta) conclusio secundum rationem
65entis deus et creatura annalogice(analogice) causaliter communicat
66Ita quod de deo et creatura potest haberi conceptus an-
67nologus(analogus) tantum ita quod non oportet quod cuilibet termino
68annologo(analogo) correspondeat diversi conceptus ymo(immo)
69stat quod unus conceptus primo et principaliter significaret deum
70et secundario creaturas Qui vellet enim habere
71diffinitionem completam aequivocorum oporteret habere multas
72particulares diffinitiones

24 5a(quinta) conclusio quod realiter de
73deo et creatura potest haberi conceptus annalogicus(analogicus) et
74non univocus secundum enim dyonisium et linconiensum
75in multis locis habetur quod in deo ratio entis
76est causa extrinseca entis creati et ita ratio vitae
77in deo est causa extrinseca vitae creatae et sic de aliis
78et ideo inter causam et effectum est habitudo et
79ratione illius habitudinis potest esse conceptus communis annalogus(analogus)
80causae et effectus qui primo dicatur de causa et S58va
12ario(secundario) de effectu vel econverso quia sicut dictum
2est alias si ista praedicata dicuntur primo et
3principaliter de deo tunc deus est ens proprie
4et principaliter et creatura solum annalogice(analogice) si non
5viceversa primo et principaliter dicatur de creaturis
6tunc isto modo deus proprie non est ens ymo(immo)
7solum annalogice(analogice) et istud dyonisius et linconiensus
8dicunt in pluribus locis quod deus non est ens
9sed super ens quod deus non est vita sed
10super vita

25 et non est dubium quin alius et alius
11conceptus correspondeat ad li ens prout dicitur primo
12et principaliter de deo et annalogice(analogice) de creaturis
13et alius quando econverso tamen quilibet illorum est annalogicus(analogicus)
14et consequenter ponit quod omnes creaturae sunt univoce significabiles
15in conceptu entis quia realiter omnes creaturae par-
16ticipant esse entis secundum eandem rationem specificam
17obiectalem patet igitur quomodo sumatur univocatio quia
18univocatio habet pro obiecto res eiusdem speciei ita
19quod ratio univoca correspondet ad li ens
20est eiusdem speciei secundum totum et ita de
21ratione univoca correspondente ad li vita et sic
22de aliis ex hoc patet quod omnia quae sunt qui
23sic coveniunt in ratione vitae ex hoc sortitur
24univocatio illorum et ita de aliis denominationibus
25et sic consequenter daretur suprema intelligentia
26creabilis quae participaret omnem perfectionem creaturarum
27sive esse esset eiusdem speciei cum materia prima
28sive cum infima intellegentia quia tota latitudo
29essendi creaturarum est eiusdem speciei secundum totum

26
30verum est quod in ista materia non teneo quod
31sint ponendae huiusmodi formalitates ponendo tamen
32eas satis exprimitur illud quod quaeritur ad
33sensum praedictum melius tamen exprimeretur
34si teneretur modus exprimendi aureolum
35tactum si creaturae considerarentur secundum diversarum
36ipsarum operaciones(operationes) et modos diversos essendi
37earum iste modus esset melior ut gratia
38exempli anima intellectiva considerata ut sensitiva
39excludendo intellectionem communicat cum aliis anima-
40libus et tunc ab ista ratione potest sumi S58vb
41conceptus univocus omnium animalium correspondens ad
42li animal non quod ponatur quod huiusmodi ratio obiectiva
43a qua sumeretur ille conceptus animal esset aliquid
44distinctum ab obiecto sed est met obiectum secundum
45talem habitudinem et modum consideratum

27 et
46breviter una ratio videtur esse postissima
47ad ostendendum quod non sunt ponendae huiusmodi
48formalitates quia licet sit subtilis ymaginatio(imaginatio)
49et forte magis valens ad exercitationem
50intellectus quam habeat correspondentiam in re tamen
51a parte rei est tanta et ita difficilis
52ad sustinendum sicut materia trinitatis et ita
53difficilis ad intelligendum nec est aliqua ratio
54cogens intellectum ad hoc ponendi ymo(immo)
55quaelibet ratio ad hoc probandum faciliter sol-
56veretur nec per haec aliquid salvatur quin me-
57lius posset salvari non ponendo huiusmodi
58formalitates nec ad hoc ponendum nos astringit
59fides igitur non sunt ponendae tales forma-
60litates et ista ratio videtur mihi satis appa-
61rens in ista materia tamen de hoc animal
62specialius videbitur quia aliquando doctores po-
63nunt multa bona quae tamen non intel-
64liguntur propter obscuritatem ipsorum

28 quantum
65est de materia praedicamentorum non plus usque ad
66aliam lectionem in alia lectione faciam finem