1 prius fuerunt rationes inductae ad
54probandum quod possibilis sit creaturae fruitio sit dei absque
55caritate. et circa praesentem materiam advertendum est po-
56nunt difficultatem: utrum ex puris naturalibus posset
57quis actum moraliter bonum elicere stante lege.
58et in ista materia quae habet eandem radicem cum materia
59quae pro praesenti tractatur, dupplex(duplex) est ymaginatio(imaginatio).

2 nam
60aliqui dicunt quod absolute cum Influentia generali
61dicitur solum ex puris naturalibus aliquis potest deo frui
62et deum super omnia diligere et actum moraliter
63bonum elicere

3 alii dicunt quod ad eliciendum
64actum moraliter bonum requiritur adiutorium speciale
65dei, et maxime ad actum fruitivum dei ne-
66dum sufficit influentia generalis, sed requiritur gratia
67gratifficans, et licet[?] secundum positionem meam quam teneo

4 ubi
68advertendum quod positio gregorii, et aliorum,
69quae ponit quod ex puris naturalibus non potest quis bene
70moraliter operari, fundat se in radice ista quod
71voluntas ratione corruptele peccati originalis omnem
72actum suum retorquet in se et ad se, et quia
73actus virtuosus et actus deum super omnia diligendi
74debet habere finem debitum alium a creatura. ideo
75ad huiusmodi actum habendum requiritur aliquid super creaturam
76Iuvans voluntatem ad producendum talem actum.
77sit igitur quia natura corrupta naturaliter tendit in se
78et adae, non tamen loquendo de prava naturali tendentia,
79sed de naturali inclinatione quae est post peccatum
80et quae est corruptiva peccati, ideo non potest se supra
81se elevare ad ordinandum debite actus de-
82claratos. ideo ad debite eos ordinandum requiritur
83aliquid supra se et supra suam naturalem facultatem

5
84Sed hic est dubium utrum gratia gratificans
85se sola sufficeret cum influentia dei generali
86ad eliciendum actum fruitivum absque quod deus concurreret
87specialiter, sed solum cum Influentia generali intenderet
88habitum gratiae, qui moveret suo modo.

6 Respondetur primo
89quod caritas non est apta nata concurrere ad elevandum
90voluntatem vel modum in se deo specialiter concurrente
91ad eundem effectum, et causa est, quia caritas
92non est causa illa subordinata alicui causae, quae naturaliter
93agit, id est, secundum influxum concurrentem. ideo S95ra
1ipsa non est apta nata aliquid agere, nisi deus specia-
2liter concurreret cum ea, quia caritas est speciale instrumentum
3specialis dei actionis et non est instrumentum generalis
4actionis, ideo caritas nisi esset specialis dei gratia
5quantumcumque intensa nichil(nihil) ageret nisi deus concurreret specialiter
6cum ea, quia est instrumentum specialis actionis dei, et
7non generalis.

7 2o(secundo) diceretur quod caritas haberet suam
8activitatem non absolute influentia dei generali. nichilominus(nihilominus)
9tamen non sufficeret ad actum fruitionis dei, qui esset eiusdem
10speciei cum fruitione, communiter fit cum caritate, quia ex ordinatione
11causarum trium respectu actus fruitionis, qui nunc producitur, nam
12ibi est prima causa quae specialiter concurrit in genere causandi
13sic quod per eius substractionem Impediretur ef-
14fectus productio, sicut per substractionem gratiae Impe-
15diretur voluntas respectu actus meritorii ita per sub-
16stractionem causae principalis et specialis quae requiritur ad illum actum producendum im-
17pediretur illius productio

8 ideo dixerunt doctores quod voluntas
18et gratia non sufficiunt ad meritum nec ad temp-
19tationes dyaboli(diaboli) vel camoles[?] videndas, sed requirit
20deus specialiori modo concurrens quam aliqua duarum illarum
21duarum causarum

9 2o(secunda) dato quod caritas produceret
22actum perfectiorem quam sit aliquis actus moralis, quia
23caritas excedit quemcumque habitum moralem, non terminus
24tamen cum voluntate posset in fruitionem dei

10 3o(tertio) diceretur
25quod huiusmodi habitus non potest producere actum aequae
26perfectum, sicut ille habitus cum influentia dei speciali,
27ymo(immo) nec actum, ita perfectum, sicut in statu
28innocentiae produxissent primi parentes ex suis
29naturalibus, quia habitus huiusmodi non posset resistere
30temptationibus, sed primi parentes habebant, unde stare
31poterant et poterant resistere quibuscumque temptationibus.
32modo per habitus huiusmodi sine speciali dei gratia non
33possemus quibuscumque temptationibus resistere, ergo non
34sunt tantae efficientiae, sicut in statu innocent-
35iae

11 advertendum est quod quantum est de materia actuum mora-
36lium, utrum ex puris naturalibus quis posset bene
37moraliter operari, quia hoc habet aliam difficultatem quam materia
38praesens

12 Unde oppinio(opinio) gregorii habet auctoritates fundatas
39in sacra scriptura cuius ymaginatio(imaginatio) est quod voluntas ex
40puris naturalibus non potest bene refferre actum
41suum ad debitum finem. ideo actus suus caret
42circumstantia debita in fine debito. ideo ad hoc
43quod voluntas bene moraliter operetur indiget gratia
44Iuvante, tamen dicit quod non indiget gratia gratificante
45respectu cuiuscumque actus moraliter boni, sed respectu aliquorum

13
46unde advertendum quod respectu speciei humanae, deus habet S95rb
47influentiam generalem et etiam specialem quam habet respectu
48peccatorum qua pulsat peccatores movendo et inclinando, ut
49convertantur ad deum. ideo dicitur in appocalypti 3o(tertio) capitulo, "ego
50sto ad hostium et pulso".

14 sed tunc dicere duae
51quomodo potest aliquis bene moraliter operari, quia non est in
52potestate creaturae bene moraliter operari, quia requiritur dispositio prae-
53via ad bene moraliter operandum quae non est in potestate
54sua, ergo nec illud quod sequitur illam dispositionem, scilicet, bene
55moraliter operari

15 Responsio est facilis, nam ista assistentia
56dei nulli denegatur, ymo(immo) continue pulsat animam
57et semper praefectio, est deus, ideo non requiritur in anima, nisi
58motio ad huiusmodi pulsionem et quod anima sequitur mo-
59tum huiusmodi pulsionis quomodo autem sequela habet
60fieri videbitur in 4o(quarto) argumento.

16 advertendum tamen est quod
61tenentes quod ex puris naturalibus sine gratia speciali
62vel adiutorio quocumque speciali, sed cum influentia ge-
63nerali quod creatura potest elicere actum moraliter bonum, potest
64teneri quod creatura potest aliquem finem bonum specialem
65praestituere ut in potentia creatura potest sibi statuere
66sibi finem habere pacem et transquillitatem(tranquillitatem)
67communicatis, ubi etiam illud esset bonum suum

17 ubi advertendum
68quod ratione corruptelle[?] peccati creatura naturaliter tendit ad
69se et omnia reffert ad se nec in potestate
70sua naturali non referre ad se, et quia per hoc quod
71creatura statueret sibi finem in transquillitate(tranquillitate) et pace
72communicatis non Impeditur bonum communicatis, ymo(immo) au-
73getur et ordo servatur. ordinat etiam bonum suum
74in bonum communicatis vel econtra staret quod virtuose
75moraliter quis operaretur, nam dicetur quod actus moraliter
76boni non sunt ordinati in finem suppremum(supremum), sed in
77bonum commune potentiae

18 nam sicut anima comparatur ad corpus,
78nam ex hoc est debita dispositio, et felicitas[?] corporum,
79quia quodlibet membrum habet suam debitam dispositio-
80nem et habet illud quod si oportet ut exeat in suam
81debitam operationem, sic est de felicitate communitatis,
82quia si in communitate sit bona dispositio et quodlibet mem-
83brum velle bonum communitatis, scilicet, pacem et transqui-
84litatem(tranquillitatem), tunc creatura talis quae operaretur ut esset
85tranquillitas et pax in communitate diceretur moraliter operari. unde
86statuens sibi sit finem omnia vicia(vitia) vellet
87repellere et Iustitiam vellet servare, quia reddere
88valet unicuilibet quod suum est propter pacem communitatis
89temperantiam probare ut caste viveret et prudentiam ut
90recte et debite omnia ordinaret in bonum
91communitatis. et sic licet talis statueret sibi aliquem temporalem
92et ad se, tamen deus potest talem excusare, quia
93fuit propter commune bonum. unde adsit bene operandum S95va
1moraliter sufficit quod talis habeat finem quem cives
2intendunt et pro hoc quis potest omnia vitia repellere
3probatur, quia melius esset sibi omnia vicia repellere
4propter bonum commune. et sic naturalis iuxta praedicta haberet
5dicere quod deus non haberet tali ad imputare
6licet statueret sibi finem temporalem quia et per hoc serva-
7retur ordo potentiae et in hoc primo quis salvare
8quod post operari bene moraliter ex puris naturalibus

19 sed quia
9antiqui doctores et determinatio ecclesiae est quod nullus potest
10bene agere sine speciali gratia. ideo magis tenenda
11est oppinio(opinio) quod requiritur dei speciale adiutorium et dei
12gratia et illa est oppinio(opinio) melior. specialis tamen difficultas
13stat de fruitione dei, quia fruitio dei est optima
14habitudo creaturae ad suum finem. ideo teneo istam
15oppinionem(opinionem) quod fruitio dei non est de lege communi nec
16voluntas potest ad illam assignare

20 Sed tunc ad rationes.
17ad primam cum arguebatur, staret quod aliquis dicaret ex
18puris naturalibus deo esse fruendum et deum super
19omnia diligendum, ergo voluntas potest se illi dictamini con-
20formare

21 Responsum est prius circa antecedens, quod antecedens est falsum
21et causa fuit deducta ex infirmitate humanae
22investigationis quae non assurgeret ad dei cognitionem
23sibi derelicta et dictum fuit quod malicia(malitia)
24excaecavit illos qui non assurgunt habita dei
25cognitione, et sic deserviuntur a deo propter culpam. etiam
26voluntas quae habet Imperare movet intellectum et intellectus
27obedit sibi, ideo voluntate depravata intellectus depra-
28vatur etiam volitiones pravae sunt apparentiae de sic
29esse, sicut est illud ad quod intelligitur et de sic esse,
30sicut volitiones pravae afficiunt voluntatem.

22 Item
31intellectus ratione corruptibile[corruptelle?] est infirmus et quia
32fornicarius circa apparentias sophisticas. ita
33quod magis inclinatur ad sophisticas quam ad veras et
34ad falsitatem quam ad veritatem, sicut voluntas ratione
35suae suae infirmitatis potius inclinatur ad se
36et ad corporalia quam ad deum. ita intellectus magis
37inclinatur ad apparentiam sophisticorum quam verorum quae sunt
38maxime intellectus perfectiva.

23 2o(secundo) potest Responderi ad
39rationem, negando consequentiam, scilicet, intellectus potest dicare ex
40puris naturalibus deum esse super omnia diligendum et
41eo fruendum, ergo voluntas potest se illi dictamini conforma-
42re propter multas causas.

24 prima est quia voluntas magis
43est laesa et depressa quam intellectus et causa est, quia
44in eadem proportione in qua erat nobilior intellectu
45in eadem proportione facta est magis serva nam
46ipsa magis demeruit quam aliae potentiae et sibi S95vb
47imputatur maior culpa. ideo pena est in ea
48maior

25 2o(secundo) quia ut tactum est dilectio dei fruitiva
49in hoc statu nobilior est quam dilectio dei fruitiva
50in statu innocentiae et cum voluntas nunc sit debilior
51quam in statu innocentiae. ideo nunc non potest in fruitionem
52dei

26 Item ipsa nunc non potest in fruitionem quae erat
53in statu innocentiae, ergo nec in fruitionem pro nunc
54quae est superior

27 Item determinatio est ecclesiae
55quod voluntas non potest illecebram vehementem abicere nec
56temptationem superare ex puris naturalibus, ergo non
57potest deo frui. consequentia tenet, quia maius est habere actum
58fruitivum quam sit vincere illecebram et temptationem superare

28
59Item dicit beda in libro de diligendo deo quod voluntas sibi
60derelicta retorquet totum in se, ergo non potest
61deo frui. unde adhuc allegat illam auctoritatem
62omnia quaerunt quae sua sunt. et sic voluntas magis
63afficitur sibi quam ipsi ultimo frui.

29 Item voluntas post
64desertam iustitiam effecta est ancilla af-
65fectioni commodi. ideo naturaliter non potest non affici
66affectione commodi, nisi adiuvetur de super.

30
67Item pellagius concessit specialem dei instructionem
68et non propter hoc fuit condempnatus(condemnatus), sed quia posuit
69quod voluntas ex puris naturalibus potest se conformare
70Iudicio intellectus et bona opera facere. ideo condempnatus(condemnatus)
71est. ideo neganda est consequentia intellectus potest dictare
72ex puris naturalibus deum esse super omnia diligendum
73et eo fruendum, ergo voluntas potest se illi dictamini conformare.

31
74et ad hoc datur clara instantia, stet quod intellectus
75dicet a obiectum esse diligendum ut decem. ponatur
76tamen quod maximus cognatus voluntatis terminetur ad unum
77vel ad quattuor. tunc certum est quod voluntas non ponere
78se dictamini intellectus conformare. ideo non est mirum
79si intellectus dicet aliquid vel aliqualiter esse
80diligendum quod vel qualiter non potest diligere

32
81et sunt varii modi dilectionis. et perfectius
82diligit anima christi quam sortes in via. si ergo intellectus
83dicaret quod deus esset diligendus a speciei quae
84excederet naturalem facultatem voluntatis, tunc
85voluntas non posset sic conformiter agere ad illud
86dictamen. et istae duae instantiae sunt manu-
87ductivae pro oppinione(opinione) mea. et sic staret quod intellectus
88crederet aliquid esse in facultate voluntatis quod tamen
89non esset

33 et sic apparet quomodo ad illam primam rationem respondendum
90est, negando tam antecedens quam consequentiam. et licet videatur
91apparens, tamen est multipliciter defficiens(deficiens),
92tamen potest dari intellectus antecedentis quod in communibus
93apparentiis subiectis voluntati in potestate S96ra
1voluntatis referre in hunc vel hunc finem quod
2tamen posset in ultimum finem referre. hoc non est
3in potestate sua sine gratia. unde si intellectus di-
4caret quod daret unum denarium propter deum
5non faceret illud propter circumstantiam quae sibi deffi-
6ceret(deficeret), nec potest referre in deum sine gratia.

34 ad
7aliud inconveniens circa eadem rationem, quia tunc quilibet
8sciret se esse in caritate, quia potest se ep experiri
9deum diligere super omnia. et sic se esse in caritate,
10quia per hoc quod experitur se diligere deum super
11omnia habet medium concludendi quod est in caritate.
12et sic sciret, utrum amore vel odio dignus
13sit contra scripturam sacram

35 primo potest Responderi quod ex
14dictis non sequitur quod homo posset evidenter se cognoscere
15esse in caritate vel non quia ad hoc cognoscendum oporteret
16cognoscere quod esset evidens quod actus fruendi
17semper sit in caritate. unde positio mea non est evidens.
18unde si esset evidens quod nullus potest ex puris
19naturalibus deum diligere super omnia et evidenter
20sciret se diligere deum super omnia, tunc
21sciret evidenter se esse in caritate. Ratio ergo supponit
22duo falsa. primum quod evidens sit quod actus
23fruendi semper sit in caritate. 2m(secundum) quod aliquis evidenter
24cognoscat se frui deo. unde licet ad fruendum deo
25requiritur caritas, tamen hoc non est evidens. licet
26sit probabile. ideo eadem probabilitate quo pono hanc
27positionem consimili probabilitate potest quis credere se esse
28in caritate. concederetur tamen quod hoc non est evidens

36
292o(secundo) non est evidens, ymo(immo) nec potest naturaliter esse
30evidens de ditamine intellectus, utrum sit
31dictamen absolutum vel Relativum, quia stat quod
32aliquis actus refferatur in deum, et tamen non
33experiatur refferri(referri). Unde aliqui experiuntur se
34diligere deum super omnia, ut dicunt qui
35tamen ex substractione boni temporalis vel bene-
36ficii substrahunt dilectionem dei. ideo valde
37difficile est scire de dilectione, utrum sit
38rei propter se. unde si aliquis diligeret deum
39qui haberet habendantiam[?] temporalium, si
40bene Resolveretur se forsan reperiret
41se non diligere deum propter se ultimate.

37 consequenter
42potest inferri quod maximum signum est non existens
43in caritate tanta affectio temporalium. aliter
44tamen dicunt quid, scilicet, eliphat dicendo de illo,
45qui est in caritate quia vel habet caritatem intensam
46vel remissam

38 de caritate remissa non est S96rb
47evidens quod sit in caritate, quia actum remissum
48difficile est cognoscere. et sic experiri caritatem remissam
49est difficile et impossibile, ergo etc.

39 de caritate intensa
50dicit quod quis potest se scire esse in caritate quia potest
51se experiri habere actum intensum dilectionis
52dei et detestatur temporalia propter deum. et tunc
53ad auctoritatem dicit quod intelligitur de aeterna dei dilectione
54vel reprobatione vel odio, scilicet, quod nullus sit utrum
55sit praedestinatus vel praestitus. unde aliqui praestiti
56aliquando deum dilexerunt et fuerunt in caritate
57et aliqui praedestinati deum offenderunt vehementer
58sicut david paulus et sic de allis. et sic nemo sit utrum
59amore vel odio dignus sit quantum ad praede-
60stinationem dei aeternam vel reprobationem vel 2o(secundo) dicit
61quod intelligitur de gratia finali vel gratia perseve-
62rantiae, quia nemo sit utrum perseverabit in
63gratia usque in finem vel non. et sic potest intelligi
64illa scriptura

40 consequenter ad 2am(secundam) rationem voluntas potest
65habere aliquem actum deliberatum circa deum et non
66neccessario(necessario) malum, ergo bonum, ergo poterit frui deo
67ex puris naturalibus quando dicitur quod voluntas ex puris
68naturalibus potest deum fruitive diligere. conceditur de
69vi locutae[?] et etiam conceditur quod non neccessario(necessario) habet actum
70malum, quia potest se disponere et esse in gratia.
71Ad argumentum tamen secundum intensionem quam praetendit
72argumentum dicitur quod si voluntas circa deum habet aliquem
73ex puris naturalibus habet actum pravum quia
74quaecumque actum ex puris naturalibus eliciat
75semper erit actus inordinatus, ergo fruitio creaturae et usus
76dei. et sic deordinatio et perversio universi, tamen
77cum hoc salvatur quod est et quod potest suam
78libertatem exercere circa alia obiecta et etiam
79circa illud obiectum, dum tamen se disponeret. unde si fa-
80ceret quod in se et disponeret ad gratiam sta-
81tim infunderetur sibi gratia, et non haberet
82actum malum. et sic apparet solutio illius rationis.