Version: head-dev|Data Source: https://github.com/scta-texts/plaoulcommentary/raw/master/lectio8/lectio8.xml | Edit on github

Lectio 8, De fide

By Petrus Plaoul

Edited By Jeffrey C. Witt

Edition: 0.0.0-dev | October 04, 2011

Authority: SCTA

License Availablity: free, Published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)

Sources: R: Reims V: Vatican S: Sorbonne SV: St. Victor

Lectio 8, de Fide

[Conclusio ad questionem originalem]

1 Sciendum ^* est quod ab initio ^* postquam ^* proposita fuit quaestio, scilicet, utrum in foro vel ^* in causa iudicali fidei contra traditionem pure humanitus adinventam, ^* iudex idoneus pro fide feret ^* sententiam? Protestata fuit conclusio ista: quod fides non subicitur humano iudicio, immo vice versa; et haec fuit una conclusio, quod V17vb fides est donum Dei supernaturale et spirituale.

Nova conclusio et rationes: quod fides elevat animam

2 Ex qua propositione prius posita, infero istam propositionem: ' quod fides elevat animam et roborat et illuminat super omnes habitus seu actus naturaliter acquisitos '. Et ex ista propositione ^* sequitur una alia conclusio ^* quae est contra Averroes in prologo suo supra III Physicorum ubi dicit quod " instructio in aliqua lege impedit cognitionem veritatis " ^[a] . Sed quod: instructio in lege divina illuminat et roborat animam ad cognitionem veritatis ^* . Quantum autem ^* est de aliis legibus, verisimile est et videtur esse ^* quod instructio earum impediat inquisitionem veritatis quia inficiunt animam. Probatur igitur propositio mea per effectum, nam fides facit veritates arduissimas per assensum fidei R11vb attingi, et eas primo creditas et ^* postea intelligere iuxta Isaiam dictum " nisi ^* credideritis, non intelligetis." ^[b] Ex ex quo ^* igitur fides ^* elevat ^* potentiam in arduissimas veritates et respectu obiecti facit ^* cognoscere praedictas veritates, quae non possunt cognosci sine fide; sequitur conclusio vera.

3 Ad idem arguitur ratione primo sic: fides est in ^* suprema dispositione supremae potentiae intellectus reddens ipsum ^* virtuosissimum, ergo conclusio vera. Consequentia nota. Antecedens probatur, ^* quia maximus vigor est applicare se ad credulitatem articulorum, maxime articulorum Trinitatis, et respectu ipsorum cognoscere arduissimas veritates modo ^* in potentia, quae est diversarum operationum, dispositio supremae activa est dispositio supremae potentiae; etiam eadem est proportio respectu ^* dispositionum inter se, qualis est proportio ^* potentiarum inter se, igitur dispositio supremae potentiae est supremae activa.

4 Item, fides est lumen ^* repulsivum errorum ^* et falsarum cognitionum, maxime circa felicitatis obiectum, ergo etc. Antecedens est clarum ^* et consequentia patet quia iuxta proportionem obiectorum est proportio habituum, unde habitus et actus maxime concernentes ^* felicitatis obiectum in eadem proportione ^* est nobilior ^* quam quicumque alter.

5Item fides annectitur speciali V18rb Dei assistentia et speciali gratia dirigente hominem in suum finem, sicut caritas annectitur speciali amore Dei ^* et speciali amorosa assistentia ipsius Dei.

6 Item, ^* fides tollit activitatem rationum Sophisticarum circa felicitatem et supremum bonum et varios errores introducentium ^* , ergo etc. Consequentia tenet quia non est parvum ^* in ^* intellectum tollere errores circa fidem quia quam ^* bonum est sentire bene de felicitate tam malum est errare circa felicitatem. Modo, fides nedum facit bene sentire de felicitate et eius obiecto, sed etiam circa ea tollit errores ^* .

7 Sexto arguitur ^* : corpus quod corrumpitur aggravat animam iuxta testimonium Sacrae Scripturae quia inclinat ipsam ad temporalia dimittendo spiritualia. Fides autem elevat ^* animam ^* ad spiritualia et nedum elevat vel ^* inclinat ad assensum, sed ad amorem spiritualium et remittendo ^* temporalia, ita quod fides facit intellectum abnegare temporalia et semet ipsum et ista fuit conclusio probanda.

[Languores animae]

8 Consequenter viso qualiter ^* fides sit elevativa et inclinativa ^* ^* intellectus ^* ad summum bonum, videndum est qui sunt languores animae qui per fidem removentur. Circa quod ^* notandum est quod primaria radix omnium languorum et defectuum animae est pena originalis culpae, et causa fuit principaliter peccatum, nihilominus punito ^* peccato remanet poena aliqua ^*

[Primus languor: deformatio imaginis Dei]

9 Primus R12ra ergo languor animae est originalis culpa per quam anima, quae est imago Dei ^* , deformatur, per quam deformitatem perdidit ^* vigorem ^* et dominium. Unde servus dicitur subici cui deberet ^* dominari. Nam sicut alias allegatum est ^* secundum doctrinam Philosophi, Io Politicae capitulo 3 ^* , " In homine bene disposito, anima dominatur corpori, domino disposito et vocatur dominum dispositum, quando dominus habet plenum dominium et iudicium supra servum, ita quod servus nihil facit, nisi quod sibi praecipitur a domino suo " ^[c] . Vb Nunc autem viceversa stante influentia Dei generali sive speciali influentia vel iuvamine ipsius Dei vel alias homo specialiter iuvaretur ^* ex poena culpae originalis in homine mutatur dominium viceversa, ita quod sensus dominatur rationi et subicitur ideo ^* motibus ipsius sensus.

10 Primus ergo languor ^* quantum ad primam ^* partem imaginis quia prima pars imaginis ^* quae attribuitur animae ^* vocatur memorativa ^* non capiendo ^* ' memorativa ^* ', pro specie reservata, sed pro potentia tali specie habituata ^* , et per huiusmodi originalem culpam obliviscitur spiritualia et recordatur de temporalibus ^* .

11 Secundus languor vel secunda pars languoris primi, quantum ad secundam partem imaginis, quantum ^* quae vocatur potentia intellectiva ^* , est quia per huiusmodi culpam originalem ^* intellectus ^* perdidit ^* iudicium rectitudinis, obliviscendo spiritualia et negligendo et acceptando temporalia. Et in hoc deformatur secunda pars imaginis, scilicet, intellectiva, quae filio correspondet cui attribuitur sapientia, et qui per modum intelligentiae ^* producitur a Patre, et intantum quod per quamdam ^* similitudinem iudicium animae, sic infirmatur quod iudicat, sicut gustus male dispositus, qui iudicat dulce esse amarum et e contra; contra ^* quod scribitur Isaias V " vae qui dicitis dulce esse amarum " ^[d] etc., et ita ^* illud, quod est conveniens ipsi animae propter poenam originalis culpae, iudicat esse disconveniens et e converso. Et istum languorem quodammodo philosophi cognoverunt ^* dicentes quod anima inebriatur letho fluvio fingentes ^* quod in inferno est lethus fluvius quo potato ^* obliviscitur anima suam felicitatem; et Macrobius hoc pulchre ^* declarat dicens quod " ista inebriatio est in isto mundo quando quis contemnit spiritualia et acceptat omnino temporalia " ^[e] .

12 In ^* tertium autem languorem incidit ^* tertia pars imaginis per cupiditatem, id est, per generale vocabulum ^* ad omnia vitia tam ad voluptates ^* quam ad alia quae deturpant ipsam vim ^* R12rb concupiscibilem. Et in hoc deturpatur tertia pars imaginis, scilicet, scilicet, volitiva ^* quae attribuitur Spiritui Sancto, quae etiam ^* vocatur dilectius amor. Et istae tres potentiae possunt alio nomine nominari, nam vis ^* irascibilis deturpatur V18va quantum ad primum, vis ^* rationalis quantum ad secundum, et vis ^* concupiscibilis quantum ad tertium.

[Secundus languor]

13 Secunda principalis infirmitas ipsius animae, quod tres praedictae non faciunt, nisi unam infirmitatem totalem, sumens tamen originem ^* a prima est ex parte humanae complexionis. Nam in statu innocentiae non fuisset defectus in humana complexione, immo quilibet viguisset ratione ^* per totum tempus vitae suae. Nam in statu naturae lapsae, scilicet nunc, in infusione animae primaria generaliter caret ^* anima usu rationis; sed nedum in ^* infusione primaria sed etiam ^* post nativitatem, et hoc est quia ^* corpus quod corrumpitur aggravat animam. Non dico tamen ^* quod ^* cuilibet sic esset ^* , quia exempti fuerunt Christus et Virgo Gloriosa. Est ^* ergo illa infirmitas animae ^* ex parte complexionis quae est terminata ad brutorum complexionem et ascendit per gradus remissos cum quibus stat et cum quibus stat et cum quibus non habet operationes nobiles sibi et suae speciei debitas ^*

14 Et iuxta hoc posset dici quod staret hominem esse qui non haberet ^* nisi sensum tactus nec naturaliter posset aliis ^* sensibus uti ^* et per consequens nec ratione nec aliis potentiis interioribus, scilicet, sensu communi et potentia memorativa, etc. Patet primo quia de facto ad esse hominem non requiritur visus quia multi a nativitate sunt caeci; similiter multi a nativitate sunt surdi, et sic aliis sensibus potest esse excepto sensu tactu, unde puer in utero matris recipit nutrimentum sibi conveniens et hoc non est proprie per gustum. Videmus ^* etiam quod ^* in vegetabilibus quod vegetabilia ^* attrahunt sibi ^* nutrimentum conveniens, et tamen non habent proprie tactum nec cognoscunt illud nutrimentum ^* ergo etc. Confirmatur quia forma substantialis potest educi de materia sub qualitativa dispositione ^* sufficiente solum ad exercendum solum opera ^* unius sensus et potest sub illa stare.

[Aliquae propositiones]

15 Unde circa hoc ^* possent poni aliquae propositiones. Prima V18v18vb est quod ^* non stat formam substantialem esse in materia, quoniam posset ^* aliquam operationem exercere cum dispositione qualitativa sibi debita. Patet quia natura non potest operari quidquam otiosa, quia otiositas ^* est illud quod maxime abhorret natura. Ideo subito corrumperetur, si omnino nihil operaretur; immo causa principalis corruptionis formae in materia est quia talis forma non potest exire in aliquam ^* operationem. R12va Sed quamdiu dispositio qualitativa est sufficiens ad hoc-- quod talis forma substantialis mediante illa posset ^* exire in aliquam operationem sibi debitam--sufficit ad eius educationem et eius ^* conservationem in materia. Hoc enim videmus in multis: nam aqua diu stat sub dispositione sibi disconvenienti ^* , quando, scilicet, ^* calefit. Ex illa radice potest inferri quod dispositio qualitativa sub qua creatur forma humana est immediata dispositioni sub qua est forma bruti vel complexioni sub qua stat forma bruti, immo quod plus est sub qua stat forma vegetabilis. Unde licet anima humana non dependeat a materia, nec proprie educatur de potentia materiae ^* tamen Deus sic ordinavit quod numquam infunderetur ^* in materia nec maneret ^* in materia nisi quamdiu est ibi ^* qualitativa dispositio sibi debita vel complexio ad exercendum aliquam operationem. Patet conclusio quia stat quod forma educatur sive causetur ^* in materia sub minima dispositione sibi debita, scilicet sub dispositione tactiva solum, quae est minima dispositio sufficiens solum ^* pro operatione ^* humana. Igitur quaecumque daretur minor non esset sufficiens pro anima humana, immo nec pro bruto, sed solum pro vegetabili, si non sit essentialis ordo complexionum inter se de quo alias videbitur.

16 Ex ista radice sequuntur aliqua: primum est quod in gradibus cognoscendi specifice distincti contenti ^* sub specie intellectionis, non potest argui quod posset ^* esse multitudo specie distincta intellectuum sive creaturarum V19ra intelligibilium. Voluerunt enim aliqui dicere quod esset imaginabilis aliqua creatura quae intelligeret praecise, confuse ^* alia, quae alia ^* specie cognitionis ^* vel ^* intellectionis cognosceret, scilicet componendo et dividendo, et alia, quae intelligeret syllogizando, et sic secundum gradus varios intellectionum variarentur specie creaturae intellectuales sub specie humana. Sed istud non est verum, ut videtur quia istae operationes possunt reperiri in eadem potentia secundum diversitatem organorum sive complexionum. Unde de facto est ^* aliqua propositio demonstrabilis Sorti, quae non est demonstrabilis Platoni, ergo talis diversitas cognitionis magis reducenda est ad diversitatem dispositionum organicarum quam ad diversitatem specificam creaturarum intelligibilium.

17 Ex quo patet ^* fundamentum illorum, qui ponunt quod possibile est esse aliquam creaturam quae sit intellectiva et non volitiva, et e contra nullum est. Et si dicatur ^* esse cognitivum et esse volitivum sunt denominaR12vb tiones essentiales, quarum una est prior alia, ergo una potest separari ab alia, quia quaecumque distincta, Deus potest separare etc. ^* Breviter, ut me expediam, ista ratio non concludit. Unde esse volitivum non est communicabile sine esse ^* cognitivo nec e contra, et ^* habent inter se necessariam habitudinem quod una non potest esse sine alia. Ideo sunt coaequae et convertibiles, et causa est, quia esse volitivum non est, nisi esse appetitivum intellectualiter. Modo constat quod omne volitivum ^* est appetitivum intellectualiter ^* . Sed forte volitivum habet rationem passionis et esse intellectivum habet ^* rationem subiecti, quicquid sit tamen de hoc unum non potest esse sine alio, immo sunt coaequae et convertibiles, et ista est secunda infirmitas animae ^* quae sumit originem ab originali culpa quia in statu innocentiae non fuisset defectus in aliquibus a principio usque ad finem. Unde certum est quod ista infirmitas in multis est causa modicum sciendi et cognoscendi.

[Tertius languor]

18Tertius languor animae ^* est consuetudo audiendi V19rb errores ^* unde Commentator in IIIo Physicorum in prologo ^* dicit ^* quod "consuetudo audiendi falsum impedit ab inquisitione veritatis," ^[f] nam quantumcumque ^* aliqua sunt ^* falsa et improbabilia tandem per consuetudinem inclinamus ^* eis assentire; unde Tullius in libro De Tusculanis quaestionibus hoc pulchre declarat, unde dicit quod " natura, quantum est de se, nos tales genuit, ut si ipsam nos ^* intelligeremus, nos duceret ad vitam beatam " ^[g] . Sed dicit ipse " ex mala consuetudine extinguimus illud quod indidit nobis natura " ^[h] , et causa est quia ^* maior pars cum quibus conversantur iuvenes est minus docta ^* et quae communiter solent ^* falsa dicere. Et quia natura ab initio est avida ut veritatem recipiat, si audiat ^* falsa continue forte, imprimit in se illa falsa et retinet ex consuetudine sic ^* quod in toto tempore post non possunt extingui nisi mediantibus virtutibus. Et ista fuit radix idolatriae filiorum Israel in civitate Caldea, quae duravit et continuata est ^* usque nunc, nam vetulae pro tempore isto adhuc ^* faciunt multa sortilega et hoc est, quia ^* a primis hoc ^* viderunt facere. Et ^* ex hoc ^* patet quantum est malum dare iuvenibus mala exempla. Et iste est unus modus quantificandi peccatum ^* intantum quod sit infinitae malitiae. Et ista est valde mala infirmitas, quia ^* valde bene cognoverunt ^* philosophi ^* ideo Aristoteles Io Ethicorum docet ^* quod " iuvenes bene debent assuesci ^* , unde dicit non parum autem refert qualiter assuescant. " ^[i]

Quartus languor

19 Quarta infirmitas animae ^* R13ra est ^* affectio primaria ^* quae est sui obiecti repraesentativa sub ratione mali, nam amor et odium pervertunt iudicium. Et ideo Boethius in fine I De consolatione ^[j] iubet passiones tolli, si interius ^* bene debeat disponi ad iudicandum et Sapientiae II dicitur ^* " malitia eorum excaecavit ^* V19va eos " ^[k] . Ideo dicit Psalmista " Iniquitates meae supergressae sunt caput meum " ^[l] et sequitur et " lumen oculorum meorum non est mecum. ^* " ^[m]

[Aliquae conclusiones]

20 Istis praemissis, sit haec conclusio: anima cum influentia Dei generali sive speciali influentia magis movetur apparentiis falsis ^* et rationibus sophisticis quam veritate, ita quod falsitas magis movet animam ad assentiendum quam veritas exceptis principiis per se notis, etiam ^* hoc tetigit Philosophus in Topicis ^* quando dicit quod " quaedam falsa sunt probabiliora quibusdam ^* veris." ^[n] Et provenit ex poena originalis culpae quia verum quantum est de se non movet, nisi quantum ^* ad assensum, et falsum etiam ^* quantum est de se non movet, nisi ad dissensum, ^* sicut amarum non movet, nisi suo modo, scilicet, amare, et dulce, nisi dulce, et tamen in male disposito dulce apparet amarum et e conversa, nam actus activorum sunt in patiente et disposito ^* II De anima ^* ^[o] .

21 Secunda propositio: ^* anima humana cum ista vulneratione et cum praedictis languoribus ad investigationem humanam veritatis indiget fide imperfecta, ita quod, sicut indiget fide perfecta ^* ad inquisitionem veritatum supernaturalium, ita in humana investigatione indiget fide imperfecta, et hoc testatur ^* Philosophus Io Elenchorum " oportet enim dicit ipse addiscentem credere veritatem " ^[p] . Unde in philosophia multa reperiuntur ^* proportionata fidei suo modo quae ^* nec sunt conclusiones demonstratae nec principia, sed sunt praesupposita ^* tamquam vera pro inquisitione veritatis. Unde in mathematica et in geometria, quae sunt in primo gradu certitudinis praesupponuntur multa quae non ^* sunt conclusiones demonstratae nec principia indemonstrabilia. Similiter ^* Ptolemaeus ^* in Almagesti praesupponit epistillos et centricos, non ^* tamen hoc est probatum nec demonstratum nec ^* posset ^* etiam ^* probari nec ^* demonstrari, quo supposito de facili ^* salvatur diversitas motuum in corporibus caelestibus.

22 Ex quo sequitur ^* quod maxima pars scientiae humanitus adinventae est quaedam fides praesupposita ex defectum rationum probabilium vel ex defectu rationum ad oppositum inducentium ^* V19vb Unde dicit quidam philosophus quid enim potest anima R13rb ex propria natura cognoscere quasi ^* nihil. Unde sicut dicit Bradwardinus allegando Philosophum, " credo quod non plene cognovi ^* " ^[r] minimam guttam aeque seu ^* minimum ^* corpus, nam in illo corpore sunt infinitae figurae et infinitae sphericis et infinitae ^* pyramides et sic de aliis.

23 Ex ex quo ^* sequitur quod quantumcumque aliquid cognoscimus in infinitum, plus illud ignoramus quam cognoscimus. Et ex hoc apparet debilitas humanae investigationis quantum est de se, intantum est ^* cognitio huiusmodi infirmitatis est perfectior ^* cognitio quam possumus humanitus acquirere ^* . Ita quod se cognoscere modicum ^* et cognoscere se ^* ex natura sua propria ^* est nobilissimum humanorum cognoscibilium ^* , quia cognitio quam ^* haberem ^* de Deo per humanam investigationem esset ita minus perfecta quam ^* praedicta cognitio ^* Et ideo de caelo venit notis elytos, nomen Graecum ^* id est, "cognosce te ipsum et tuam fragilitatem" ^[s] , Unde illa cognitio maxime disponit ad fidem.

24 Unde habita illa homo ^* libenter recipit fidem ut elevet ipsum ^* ad maxima cognoscibilia, et ideo maximus philosophorum reputatur ^* Socrates, unde quia nihil scripsit, et quia multa Aristoteles scripsit et bene ideo vocatur Aristoteles princeps philosophorum, tamen alter reputatus est a philosophis maximus. Et ^* tamen quando multa scit ^* finaliter dicit ^* se modicum scire, unde dicit ^* hoc maxime " scio ^* quod nescio " ^[t] , et ista propositio de vi vocis implicat contradictionem, et ^* ideo debet sic intelligi hoc maxime ' scio ^* quod nescio ', id est, quod ^* scio me nihil ^* scire vel modicum scire.

25 Dicitur ulterius quod licet ^* geometria sit ^* de quantitate continua, tamen per eam non possumus cognoscere determinate quanta aliqua res sit. Ita quod pono istam propositionem: quod humanitus et ^* ^* secundum investigationem humanam non est proprie scibile ^* de aliqua re quanta sit, et per consequens geometria fundatur super principia ignota. Probatur conclusio quia si sic, vel ^* hoc esset per aliam quantitatem applicatam ^* illi quantitati, et hoc non quia non ^* potest constare nobis quin inter A et B sit excessus quia non sequitur a nobis non percipitur ^* excessus inter A et B, igitur inter A et B non est excessus quia potest ^* ibi esse excessus a nobis V19v20-r V19va imperceptibilis ut notum est. Item quaereretur de illa ^* alia quantitate per quid ^* esset nota, ^* utrum ^* per se ipsam vel per aliam. Si per seipsam, ita erat standum in prima nec per aliam, quia tunc ^* sic procederetur in infinitum; nec valet, si dicatur quod tandem deveniemus R13va ad unam ^* quantitatem quae erit ^* nobis de se nota, quia in tribus casibus staret quod nos iudicando secundum ^* eam ^* erraremus. In primo iudicando quod aliqua re non augmentata esse maiorem in duplo quam ante. In secundo casu eadem re non augmentata ^* nec diminuta esse minorem in duplo quam ante. In tertio casu eadem re augmentata in duplo iudicaremus esse praecise tantam sicut ante augmentationem. Primus casus est quod omnes aliae ^* quantitates ab illa de se nota diminueretur ad sub duplo imperceptibiliter per Dei potentiam. Secundus casus est quod omnes quantitates aliae ^* ab illa quantitate ^* per se nota augmentarentur in duplo imperceptibiliter. Tertius casus est quod omnes quantitates generaliter augmentarentur in duplo etiam imperceptibiliter ^* . Et consimiliter posset dici de motu generationis ^* quod non est nobis evidens naturaliter ^* aliquid generari ^* et ita de motibus corporum caelestium de tarditate et velocitate motuum, et ^* quod nos dicamus ^* Sortem durare ^* per annum, qui solum duraret per diem, et e converso et sic de aliis ^* , ista ^* patent ^* intuenti.

Apparatus Fontium

a -- Averroes, Physica III, prologus, ??
b -- Isaiah 7:9
c -- Aristotle, Politics, ?
d -- Isaias 5:20
e -- Macrobius, ??
f -- Averroes, Commentarius in Physicorum, prologus, ??
g -- Cicero, De Tusculanis quaestionibus, ??
h -- Averroes, ??
i -- Aristoteles, N. Ethica, B1, 1103b23-25.
j -- XXX
k -- Sapientia 2:21
l -- Psalm 37:5
m -- Psalm 37:11
n -- Aristotle, Topics, I, ??
o -- Aristotle, De anima II, ?
p -- Aristotle, Sophistical Refuations, I, ??
r -- Bradwardine; Cf. Plato ??
s -- XXX
t -- XXX

Apparatus Criticus

1 -- Sciendum ] Dicendum V
2 -- ab initio ] obiectio S
3 -- postquam ] postquam corr. ex post SV
4 -- in foro vel ] om. V
5 -- contra traditionem pure humanitus adinventam, ] om. V
6 -- feret ] habeat determinare V
7 -- propositione ] conclusione V
8 -- conclusio ] om. R SV S
9 -- Sed quod: instructio in lege divina illuminat et roborat animam ad cognitionem veritatis ] om. V
10 -- autem ] om. V
11 -- et videtur esse ] om. V
12 -- et ] om. R SV S
13 -- nisi ] si non V
14 -- ex quo ] si V
15 -- ] potest in textu V
16 -- elevat ] revelat V
17 -- facit ] facere R SV S
18 -- in ] in add. SV
19 -- ipsum ] ipso V
20 -- probatur, ] patet V
21 -- modo ] non S
22 -- respectu ] om. R SV S
23 -- proportio ] om. R SV S
24 -- lumen ] unum V
25 -- errorum ] erroris V
26 -- clarum ] notum V
27 -- concernentes ] concernans S V
28 -- in eadem proportione ] om. R SV S
29 -- nobilior ] notior V
30 -- Dei ] ipsius V
31 -- Item, ] Tertio R Quinto SV S
32 -- introducentium ] inducentium V
33 -- parvum ] om. V
34 -- in ] om. R SV
35 -- ] quam in textu R
36 -- etiam circa ea tollit errores ] tollit errores, ergo etc. V
37 -- arguitur ] arguitur corr. ex argui R
38 -- elevat ] incinat R
39 -- ] scilicet in textu V
40 -- vel ] et V
41 -- ] spiritualia in textu V
42 -- qualiter ] quomodo SV
43 -- et inclinativa ] om. SV
44 -- ] intellectiva add. sed del. S
45 -- intellectus ] om. S
46 -- quod ] quam V
47 -- punito ] purgato V
48 -- poena aliqua ] culpa ideo etc V
49 -- Dei ] om. V
50 -- perdidit ] perdit V
51 -- vigorem ] vigores V
52 -- deberet ] debet V
53 -- est ] fuit V
54 -- 3 ] 9 R
55 -- iuvaretur ] mutetur V
56 -- ideo ] ratio S
57 -- Primus ergo languor ] et illum languorem V
58 -- primam ] tertiam V
59 -- prima pars imaginis ] om. V
60 -- animae ] sibi V
61 -- memorativa ] memoria V
62 -- capiendo ] capio V
63 -- memorativa ] memoriam V
64 -- habituata ] actuata V
65 -- et per huiusmodi originalem culpam obliviscitur spiritualia et recordatur de temporalibus ] om. V
66 -- primi, quantum ad secundam partem imaginis, quantum quae vocatur potentia intellectiva ] om. V
67 -- quantum ] om. S
68 -- originalem ] originalis peccati V
69 -- intellectus ] om. V
70 -- perdidit ] perdit V
71 -- intelligentiae ] sapientiae V
72 -- quamdam ] quamlibet R
73 -- contra ] om. V
74 -- et ita ] ita quod V
75 -- cognoverunt ] cognoscunt V
76 -- fingentes ] imaginitates R
77 -- potato ] posito V
78 -- pulchre ] pulchrissime V
79 -- In ] incurrit V
80 -- incidit ] incurrit V
81 -- generale vocabulum ] generalem vocabulium V
82 -- voluptates ] voluptatem V
83 -- vim ] om. V
84 -- scilicet, volitiva ] om. V
85 -- etiam ] om. V
86 -- vis ] vix SV S
87 -- vis ] vix SV S
88 -- vis ] vix SV S
89 -- originem ] om. V
90 -- ] pro tempore illo in textu V
91 -- caret ] causaret SV
92 -- in ] om. V
93 -- etiam ] om. R SV S
94 -- quia ] qua R
95 -- tamen ] om. R SV S
96 -- quod ] om. V
97 -- sic esset ] om. V
98 -- Est ] Et V
99 -- animae ] om. R
100 -- et cum quibus stat et cum quibus non habet operationes nobiles sibi et suae speciei debitas ] cum quibus non habet operationes nobiles sibi debitas. V
101 -- haberet ] habere V
102 -- aliis ] aliis add. R
103 -- uti ] sentire V
104 -- Videmus ] Videamus S
105 -- quod ] om. R SV S
106 -- quod vegetabilia ] om. V
107 -- sibi ] om. R
108 -- conveniens, et tamen non habent proprie tactum nec cognoscunt illud nutrimentum ] om. V
109 -- ] disponente add. sed del. SV
110 -- solum opera ] operationes V
111 -- hoc ] positionem V
112 -- quod ] om. V
113 -- posset ] post R SV possit V
114 -- natura non potest operari quidquam otiosa, quia otiositas ] si non operaretur quidquam esset otiosa et est V
115 -- aliquam ] aliquam corr. ex aliqua SV
116 -- quod talis forma substantialis mediante illa posset ] ut mediante illa talis forma substantialis possit V
117 -- eius ] om. V
118 -- disconvenienti ] disconvenienti corr. ex convenienti R
119 -- scilicet, ] om. V
120 -- materiae ] materia R
121 -- infunderetur ] infudetur V
122 -- maneret ] manet V
123 -- ibi ] om. V
124 -- causetur ] creetur S V
125 -- solum ] om. V
126 -- operatione ] operatione corr. ex dispositione SV
127 -- distincti contenti ] distinctis contentis V
128 -- posset ] possit V
129 -- praecise, confuse ] confuse, praecise S V
130 -- alia ] om. V
131 -- cognitionis confusionis cognitionis vel ] om. V
132 -- cognitionis ] cognitionis corr. ex confusionis R
133 -- est ] om. V
134 -- ] quod in textu S
135 -- ] contra quia in textu V
136 -- Deus potest separare etc. ] etc. V
137 -- esse ] om. R SV S
138 -- et ] unde V
139 -- Modo constat quod omne volitivum intellectivum This seems like a signficant corruptions. At present V seems to offer the reading that makes the most sense. est appetitivum intellectualiter ] om. R
140 -- volitivum ] intellectivum SV S
141 -- habet ] om. R SV S
142 -- animae ] om. R SV S
143 -- animae ] om. V
144 -- ] falsum impedit ab inquisitione verae errores add. sed del. V
145 -- ] suo in textu V
146 -- dicit ] om. V
147 -- quantumcumque ] quandocumque V
148 -- sunt ] sint R
149 -- inclinamus ] inclinamur V
150 -- nos ] om. R SV S
151 -- quia ] om. V
152 -- docta ] data V
153 -- solent ] solet R SV S
154 -- si audiat ] om. V
155 -- sic ] om. R SV S
156 -- continuata est ] continuavit V
157 -- adhuc ] om. R SV S
158 -- et hoc est, quia ] om. V
159 -- hoc ] quae haec V
160 -- Et ] om. EV
161 -- hoc ] ista V
162 -- ] quod add. sed del. R
163 -- quia ] quam V
164 -- cognoverunt ] cognoscunt V
165 -- ] et in textu V
166 -- ] quod add. sed del. S
167 -- assuesci ] assuefieri V
168 -- ] unde dicit non parum autem refert qualiter assuescant. Quarta infirmitas animae in textu R
169 -- est ] om. R SV
170 -- primaria ] parva V
171 -- interius ] intellectus V
172 -- dicitur ] om. V
173 -- excaecavit ] caecavit V
174 -- mecum. ] meus S
175 -- falsis ] om. R SV S
176 -- etiam ] et SV S
177 -- ] in quo dicit add. sed del. V
178 -- quibusdam ] quibus S
179 -- quantum ] om. SV S V
180 -- etiam ] om. R SV
181 -- dissensum, ] assensum, SV S
182 -- et disposito ] praedisposito V
183 -- De anima ] De generatione V
184 -- propositio: ] conclusio: V
185 -- ita quod, sicut indiget fide perfecta ] om. V
186 -- ] fides in textu V
187 -- reperiuntur ] reperiuntur corr. ex proponuntur R inveniuntur V
188 -- quae ] quod R SV
189 -- ] multa add. sed del. S
190 -- in primo gradu certitudinis praesupponuntur multa quae non nec sunt conclusiones demonstratae nec principia indemonstrabilia. Similiter ] om. V
191 -- non ] nec S
192 -- Ptolemaeus ] om. V
193 -- non ] nec S
194 -- nec ] immo non V
195 -- posset ] potest S
196 -- etiam ] om. V
197 -- nec ] sive V
198 -- de facili ] faciliter V
199 -- ] corollarie in textu V
200 -- inducentium ] inducibilium V
201 -- ] dicit in textu V
202 -- cognovi ] cognoscens V
203 -- ] seu in textu SV
204 -- minimum ] minimus S
205 -- figurae et infinitae sphericis et infinitae ] om. V
206 -- ex quo ] et sic V
207 -- est ] quod V S
208 -- perfectior ] perfector S
209 -- ] habere de deo per humanam investigationem esset ita minus perfecta quam praedicta add. sed del. SV
210 -- modicum ] modicus S
211 -- et cognoscere se ] om. V
212 -- natura sua propria ] humana natura V
213 -- cognoscibilium ] cognitionum V
214 -- ] ego in textu V
215 -- haberem ] haberetur S
216 -- quam ] om. V
217 -- cognitio ] cognitione V
218 -- nomen Graecum ] om. R
219 -- homo ] om. S
220 -- ipsum ] eam V eum S
221 -- reputatur ] reputatus V
222 -- vocatur Aristoteles princeps philosophorum, tamen alter reputatus est a philosophis maximus. Et ] om. V
223 -- scit ] scivit V
224 -- dicit ] dixit V
225 -- dicit ] dixit V
226 -- scio ] quod corr. ex qd R
227 -- et ] om. V
228 -- scio ] om. SV
229 -- ] ne add. sed del. S
230 -- nihil ] non V
231 -- ] et in textu V
232 -- sit ] scit V
233 -- et ] om. V
234 -- ] et in textu S
235 -- scibile ] om. S
236 -- vel ] om. V
237 -- applicatam ] applicativam R
238 -- non ] om. V
239 -- constare nobis quin inter A et B sit excessus quia non sequitur a nobis non percipitur assen excessus inter A et B, igitur inter A et B non est excessus quia potest ] om. V
240 -- ] assen add. sed del. SV
241 -- illa ] om. V
242 -- quid ] quam V
243 -- nota, ] notitia R
244 -- utrum ] om. V
245 -- tunc ] om. V
246 -- unam ] aliquam V
247 -- erit ] esset V
248 -- secundum ] de V
249 -- eam ] ea V
250 -- esse maiorem in duplo quam ante. In secundo casu eadem re non augmentata ] om. R SV
251 -- ] partes add. sed del. S
252 -- Secundus casus est quod omnes quantitates aliae ab illa quantitate per se nota augmentarentur in duplo imperceptibiliter. Tertius casus est quod omnes quantitates generaliter augmentarentur in duplo etiam imperceptibiliter ] Tertius casus venit ante secundus casus V
253 -- aliae ] om. V
254 -- quantitate ] om. V
255 -- de motu generationis ] om. V
256 -- naturaliter ] om. V
257 -- generari ] om. V
258 -- et ] ita V
259 -- dicamus ] iudicaremus V
260 -- durare ] durare corr. ex manere R
261 -- aliis ] similibus V S
262 -- ista ] om. V
263 -- patent ] patet V