Lectio 8, de Fide [Reims Transcription]

[Conclusio ad questionem originalem]

1 Sciendum est
31quod ab initio postquam proposita fuit quaestio scilicet utrum
32in foro vel in causa Iudicali fidei contra traditionem
33pure humanitus adinventam Iudex ydoneus(idoneus)
34pro fide feret sententiam protestata fuit conclusio ista
35quod fides non subicitur humano iudicio ymmo(immo)
36viceversa et haec fuit una conclusio quod fides est
37donum dei supernaturale et spirituale

[Nova conclusio et rationes: quod fides elevat animam]

2 Ex qua
38propositione prius posita infero istam propositionem quod
39fides elevat animam et roborat et illuminat
40super omnes habitus seu actus naturaliter acquisitos
41Et ex ista propositione sequitur una alia quae est
42contra averoym in prologo suo supra 3m physicorum
43ubi dicit quod instruccio(instructio) in aliqua lege impe-
44dit cognicionem(cognitionem) veritatis sed quod instruccio(instructio) in lege
45divina illuminat et roborat animam ad cogni-
46tionem veritatis quantum autem est de aliis legibus
47verisimile est et videtur esse quod instruccio(instructio) earum
48impediat inquisitionem veritatis quia inficiunt
49animam probatur igitur propositio mea per effectum nam fides
50facit veritates arduissimas per assensum fidei R11vb
51attingi et eas primo creditas postea intelligere
52iuxta ysaiae dictum "nisi credideritis, non intelligetis"
53Ex quo igitur fides elevat potentiam in arduissi-
54mas veritates et respectu obiecti facere cognoscere
55praedictas veritates quae non possunt cognosci sine
56fide sequitur conclusio vera

3 Ad idem arguitur ratione
57primo sic fides est in supprema(suprema) dispositione sup-
58premae potenciae(potentiae) intellectus reddens ipsum
59virtuosissimum igitur etc consequentia nota antecedens probatur quia maximus
60vigor est applicare se ad credulitatem articulorum
61maxime articulorum trinitatis et respectu ipsorum
62cognoscere arduissimas veritates modo in
63potentia quae est diversarum operacionum(operationum) dispositio
64suppremae(supremae) activa est dispositio suppremae(supremae) potentiae
65eciam(etiam) eadem est proportio dispositionum inter se qualis est
66potenciarum(potentiarum) inter se igitur dispositio suppremae(supremae) potentiae
67est suppremae(supremae) activa.

4 Item fides est lumen
68repulsivum errorum et falsarum cognitionum
69maxime circa felicitatis obiectum igitur etc antecedens est
70clarum et consequentia patet quia iuxta proportionem obiectorum
71est proporcio(proportio) habituum unde habitus et actus
72maxime concernentes felicitatis obiectum est nobili-
73or quam quicumque alter

5 Item fides annectitur
74speciali dei assistencia(assistentia) et speciali gratia diri-
75gente hominem in suum finem sicut caritas
76annectitur speciali amore dei et speciali amo-
77rosa assistentia ipsius dei

6 3o(tertio) fides tollit
78activitatem rationum sophisticarum circa felicitatem et
79suppremum(supremum) bonum et varios errores introdu-
80centium igitur etc consequentia tenet quia non est parvum intellectum
81tollere errores circa fidem quia quamquam bonum
82est sentire bene de felicitate tam malum est
83errare circa felicitatem modo fides nedum facit
84bene sentire de felicitate et eius obiecto sed eciam(etiam)
85circa ea tollit errores

7 6o(sexto) arguitur corpus
86quod corrumpitur agravat(aggravat) animam iuxta testimonium
87sacrae scripturae quia inclinat ipsam ad temporalia
88dimittendo spiritualia fides autem inclinat
89animam ad spiritualia et nedum elevat vel in-
90clinat ad assensum sed ad amorem spiritualium et
91remittendo temporalia ita quod fides facit in-
92tellectum abnegare temporalia et semet ipsum
93et ista fuit conclusio probanda

[Languores animae]

8 Consequenter viso qualiter
94fides sit elevativa et inclinativa intellectus
95ad summum bonum videndum est qui sunt lang-
96uores animae qui per fidem removentur circa
97quod notandum est quod primaria radix omnium languorum
98et deffectuum(defectuum) animae est pena(poena) originalis cul-
99pae et causa fuit principaliter peccatum nihilominus
100punito peccato remanet pena(poena) aliqua

[Primus languor: deformatio imaginis Dei]

9 primus R12ra
1ergo languor animae est originalis culpa
2per quam anima quae est ymago(imago) dei deformatur
3per quam defformitatem(deformitatem) perdidit vigorem et dominium
4unde servum dicitur subici cui deberet dominari
5nam sicut alias allegatum est secundum doctrinam
6philosophi primo politicae capitulo 9o "in homine bene
7disposito anima dominatur corpori domino disposi-
8to et vocatur dominum dispositum quando dominus
9habet plenum dominium et iudicium supra servum
10ita quod servus nichil(nihil) facit nisi quod sibi praecipitur
11a domino suo" nunc autem viceversa stante in-
12fluentia dei generali sive speciali influen-
13tia vel Iuvamine ipsius dei vel alias homo
14specialiter Iuvaretur ex pena(poena) culpae origina-
15lis in homine mutatur dominum viceversa
16ita quod sensus dominatur rationi et subicitur ideo motibus
17ipsius sensus

10 Primus ergo languor quantum
18ad primam partem ymaginis(imaginis) quia prima
19pars ymaginis(imaginis) quae attribuitur animae vocatur
20memorativa non capiendo memorativa pro specie
21reservata sed pro potentia tali specie habituata et per
22huiusmodi originalem culpam oblivis-
23citur spiritualia et recordatur de temporalibus

11
242us(secundus) languor vel 2a(secunda) pars languoris primi quantum
25ad 2am partem ymaginis(imaginis) quantum quae vocatur potentia
26intellectiva est quia per huiusmodi culpam ori-
27ginalem intellectus perdidit iudicium rectitudinis
28obliviscendo spiritualia et negligendo et
29acceptando temporalia et in hoc deformatur
302a(secunda) pars ymaginis(imaginis) scilicet intellectiva quae filio
31correspondet cui attribuitur sapientia et qui
32per modum intelligenciae(intelligentiae) producitur a patre et
33in tantum quod per quamlibet similitudinem iudicium animae sic
34infirmatur quod iudicat sicut gustus male dis-
35positus qui Iudicat dulce esse amarum
36et econtra contra quod scribitur ysaiae 3o "vae qui di-
37citis dulce esse amarum" etc et ita illud
38quod est conveniens ipsi animae propter penam(poenam) originalis culpae
39iudicat esse disconveniens et econverso et istum
40languorem quodammodo philosophi cognoverunt dicen-
41tes quod anima inebriatur veto fluvio yma-
42ginitates(imaginitates) quod in inferno est vetus fluvius quo pota-
43to obliviscitur anima suam felicitatem et macro-
44bius hoc pulchre declarat dicens quod ista
45in ebriatio(inebriatio) est in isto mundo quando quis contemp-
46nit spiritualia et acceptat omnino temporalia

12
47In 3m(tertium) autem languorem incidit 3a pars
48ymaginis(imaginis) per cupiditatem id est per generale vocabulum
49ad omnia vicia(vitia) tam ad voluptates quam
50ad alia quae deturpant ipsam vim conR12rb -
51cupiscibilem et in hoc deturpatur 3a(tertia) pars ima-
52ginis scilicet volitiva quae attribuitur spiritui sancto
53quae eciam(etiam) vocatur dilectius amor et istae
54tres potenciae(potentiae) possunt alio nomine nominari
55nam vis irascibilis deturpatur quantum ad primum
56vis rationalis quantum ad 2m(secundum) et vis concupiscibilis
57quantum ad 3m(tertium)

[Secundus languor]

13 2a(secunda) principalis infirmitas ipsius
58animae quod tres praedictae non faciunt nisi unam infir-
59mitatem totalem sumens tamen originem a prima
60est ex parte humanae complexionis nam in sta-
61tu innocentiae non fuisset deffectus(defectus) in humana
62conplexione(complexione) ymmo(immo) quilibet viguisset racione(ratione)
63per totum tempus vitae suae nam in statu naturae
64lapsae scilicet nunc in infusione animae primaria
65generaliter caret anima usu rationis sed nedum in in-
66fusione primaria sed post nativitatem et hoc est
67qua corpus quod corrumpitur agravat(aggravat) animam
68non dico quod cuilibet sic esset quia exempti fuerunt
69christus et virgo gloriosa Est ergo illa infir-
70mitas ex parte complexionis quae est terminata
71ad brutorum conplexionem(complexionem) et ascendit per
72gradus remissos cum quibus stat et cum
73quibus non habet operaciones(operationes) nobiles sibi et
74suae speciei debitas

14 Et iuxta hoc posset
75dici quod staret hominem esse qui non haberet
76nisi sensum tactus nec naturaliter posset aliis sensibus uti
77et per consequens nec ratione nec aliis potenciis(potentiis) in-
78terioribus scilicet sensu communi et potentia memora-
79tiva etc patet primo quia de facto ad esse hominem
80non requiritur visus quia multi a nativitate sunt
81caeci Similiter multi a nativitate sunt surdi et sic de aliis
82sensibus potest esse excepto sensu tactus unde puer
83in utero matris recipit nutrimentum sibi conveniens
84et hoc non est proprie per gustum videmus etiam in ve-
85getabilibus quod vegetabilia attrahunt nutri-
86mentum conveniens et tamen non habent proprie tactum nec
87cognoscunt illud nutrimentum igitur etc Confirmatur
88quia forma substantialis potest educi de materia sub quali-
89tativa dispositione sufficiente solum ad exercendum
90solum opera unius sensus et potest sub illa
91scare(stare)

[Aliquae propositiones]

15 Unde circa hoc possent poni
92aliquae propositiones prima est quod non stat formam
93substantialem esse in materia quoniam post aliquam
94operacionem(operationem) exercere cum dispositione qualitativa
95sibi debita patet quia natura non potest operari quid-
96quam ociosum(otiosum) quia otiositas est illud quod maxime
97ab horret(abhorret) natura ideo subito corrumperetur
98si omnino nihil operaretur ymmo(immo) causa principalis
99corrupcionis(corruptionis) formae in materia est quia talis
100forma non potest exire in aliquam operationem R12va
1Sed quam diu disposicio(dispositio) qualitativa est sufficiens
2ad hoc quod talis forma substantialis mediante illa
3posset exire in aliquam operacionem(operationem) sibi debitam
4sufficit ad eius educationem et eius con-
5servationem in materia hoc enim videmus in multis
6Nam aqua diu stat sub disposicione(dispositione) sibi
7disconvenienti quando scilicet calefit ex illa radice potest
8inferri quod dispositio qualitativa sub qua creatur
9forma humana est in mediata(immediata) dispositioni sub
10qua est forma bruti vel complexioni sub
11qua stat forma bruti ymmo(immo) quod plus est
12sub qua stat forma vegetabilis unde licet
13anima humana non dependeat a materia
14nec proprie educatur de potentia materia tamen
15deus sic ordinavit quod numquam infunderetur
16in materia nec maneret in materia nisi quam diu
17est ibi qualitativa dispositio sibi debita vel
18complexio ad exercendum aliquam operacionem(operationem)
19patet conclusio quia stat quod forma educatur sive causetur
20in materia sub minima dispositione sibi debita
21scilicet sub dispositione tactiva solum quae est minima
22dispositio sufficiens solum pro operacione(operatione) huma-
23na igitur quaecumque daretur minor non esset
24sufficiens pro anima humana ymo(immo) nec pro
25bruto sed solum pro vegetabili si non sit essen-
26tialis ordo complexionum inter se de quo alias
27videbitur

16 Ex ista radice secuntur(sequuntur) aliqua
28primum est quod in gradibus cognoscendi specifice
29distincti contenti sub specie intelleccionis(intellectionis) non
30potest argui quod posset esse multitudo specie
31distincta intellectuum sive creaturarum intelligibilium
32voluerunt enim aliqui dicere quod esset ymaginabilis(imaginabilis)
33aliqua creatura quae intelligeret praecise confuse
34alia quae alia specie confusionis cognitionis
35vel intelleccionis(intellectionis) cognosceret scilicet componendo
36et dividendo et alia quae intelligeret syllogizando
37et sic secundum gradus varios intellectionum va-
38riarentur specie creaturae intellectuales sub specie
39humana Sed istud non est verum ut videtur
40quia istae operationes possunt reperiri in eadem potentia
41secundum diversitatem organorum sive complexionum
42Unde de facto est aliqua propositio demonstrabilis
43sorti quae non est demonstrabilis platoni ergo
44talis diversitas cognicionis(cognitionis) magis reducen-
45da est ad diversitatem dispositionum organicarum
46quam ad diversitatem specificam creaturarum intelligibilium

17
47Ex quo patet fundamentum illorum qui ponunt
48quod possibile est esse aliquam creaturam quae sit in-
49tellectiva et non volitiva et econtra nullum est
50et si dicatur esse cognitivum et esse volitivum sunt denominaR12vb -
51tiones essentiales quarum una est prior alia
52ergo una potest separari ab alia quia quaecumque
53distincta deus potest separare etc bre-
54viter ut me expediam ista ratio non concludit
55unde esse volitivum non est communicabile sine
56cognitivo nec econtra et habent inter se neccessariam(necessariam)
57habitudinem quod una non potest esse sine alia
58ideo sunt coaequae et convertibiles et causa est quia
59esse volitivum non est nisi esse appetitivum intellectualiter
60Sed forte volitivum habet rationem passionis
61et esse intellectivum rationem subiecti quidquid sit tamen
62de hoc unum non potest esse sine alio ymmo(immo)
63sunt coaequae et convertibiles et ista est secunda infir-
64mitas quae sumit originem ab originali culpa
65quia in statu innocenciae(innocentiae) non fuisset deffectus(defectus)
66in aliquibus a principio usque ad finem Unde
67certum est quod ista infirmitas in multis est causa
68modicum sciendi et cognoscendi

[Tertius languor]

18 Tertius
69languor animae est consuetudo audiendi
70errores unde commentator in 3o physicorum in pro-
71logo dicit quod consuetudo audiendi falsum impe-
72dit ab inquisicione(inquisitione) veritatis nam quantumcumque
73aliqua sint falsa et improbabilia tandem per
74consuetudinem inclinamus eis assentire
75unde tulius in libro de tusculanis quaestionibus
76hoc pulchre declarat Unde dicit quod natura
77quantum est de se nos tales genuit ut si ipsam
78intelligeremus nos duceret ad vitam beatam
79Sed dicit ipse ex mala consuetudine extinguimus
80illud quod indidit nobis natura et causa est quia ma-
81ior pars cum quibus conversantur Iuvenes est
82minus docta et quae communiter solet falsa dicere
83et quia natura ab initio est avida ut veritatem
84recipiat si audiat falsa continue forte in-
85primit in se illa falsa et retinet ex consue-
86tudine quod in toto tempore post non possunt
87extingui nisi mediantibus virtutibus Et
88ista fuit radix ydolatriae(idolatriae) filiorum israehel(israel)
89in civitate caldea quae duravit et continuata
90est usque nunc nam fetualae pro tempore isto fa-
91ciunt multa sortilega et hoc est quia primis
92hoc viderunt facere Et ex hoc patet quantum est
93malum dare Iuvenibus mala exempla
94et iste est unus modus quantificandi peccatum quod
95intantum quod sit infinitae maliciae(malitiae) et ista
96est valde mala infirmitas quia valde
97bene cognoverunt philosophi Ideo aristoteles primo ethicorum
98docet quod Iuvenes bene debent assuesci unde
99dicit non parum autem reffert(refert) qualiter as-
100suescant

[Quartus languor]

19 Quarta infirmitas animae R13ra
1Unde dicit non parum autem reffert(refert) qualiter
2assuescant Quarta infirmitas animae
3affeccio(affectio) primaria quae est sui obiecti repraesentativa
4sub ratione mali nam amor et odium
5pervertunt iudicium et ideo boetius in fine primi
6de consolatione iubet passiones tolli si in-
7terius bene debeat disponi ad iudicandum
8et sapientiae 2o dicitur malicia(malitia) eorum excaecavit
9eos ideo dicit psalmista "Iniquitates meae
10supergressae sunt caput meum et sequitur
11et lumen oculorum meorum non est mecum"

[Aliquae conclusiones]

20
12Istis praemissis sit haec conclusio anima cum influentia
13dei generali sive speciali influentia magis
14movetur apparenciis(apparentiis) et rationibus sophisticis quam
15veritate ita quod falsitas magis movet animam
16ad assentiendum quam veritas exceptis principiis
17per se notis etiam hoc tetigit philosophus in topicis
18quando dicit quod quaedam falsa sunt probabiliora
19quibusdam veris et provenit ex pena(poena)
20originalis culpae quia verum quantum est de se
21non movet nisi quantum ad assensum et falsum quantum
22est de se non movet nisi ad dissensum sicut a-
23marum non movet nisi suo modo scilicet amare
24et dulce nisi dulce et tamen in male dispo-
25sito dulce apparet amarum et econtra nam actus ac-
26tivorum sunt in paciente(patiente) et disposito 2o de anima

21
27Secunda propositio anima humana cum ista vulneratione
28et cum praedictis languoribus ad investigationem
29humanam veritatis indiget inperfecta(imperfecta) ita quod
30sicut indiget fide perfecta ad inquisitionem
31veritatum supernaturalium ita in humana inves-
32tigatione indiget fide imperfecta et hoc testatur
33philosophus primo elenchorum oportet enim dicit ipse addiscen-
34tem credere veritatem Unde in philosophia multa
35proponunturreperiuntur proportionata fidei suo modo quod nec
36sunt conclusiones demonstratae nec principia sed sunt prae-
37supposita tamquam vera pro inquisitione veritatis
38unde in mathematica et in geometria quae sunt
39in primo gradu certitudinis praesupponuntur multa
40quae non sunt conclusiones demonstratae nec principia
41indemonstrabilia Similiter ptholomeus in alma-
42gesti praesupponit epistillos et centricos non tamen
43hoc est probatum nec demonstratum nec posset etiam
44probari nec demonstrari quo supposito de facili
45salvatur diversitas motuum in corporibus caeles-
46tibus

22 Ex quo sequitur quod maxima pars
47scientiae humanitus adinventae est quaedam
48fides praesupposita ex deffectu(defectum) rationum probabilium
49vel ex deffectu(defectu) rationum ad oppositum inducentium
50Unde dicit quidam philosophus quid enim potest anima R13rb
51ex propria natura cognoscere quasi nichil(nihil) unde
52sicut dicit bradwardin allegando philosophum
53credo quod non plene cognovi minimam gut-
54tam aeque seu minimum corpus nam in illo
55corpore sunt infinitae figurae et infinitae
56spericis et infinitae pyramides et sic de aliis

23
57Ex quo sequitur quod quantumcumque aliquid
58cognoscimus in infinitum plus illud
59ignoramus quam cognoscimus et ex hoc appa-
60ret debilitas humanae investigationis
61quantum est de se in tantum est cognitio huiusmodi
62infirmitatis est perfectior cognitio quam possumus
63humanitus acquirere Ita quod se cognoscere
64modicum et cognoscere se ex natura sua propria
65est nobilissimum humanorum cognoscibilium quia
66cognitio quam haberem de deo per humanam in-
67vestigationem esset ita minus perfecta quam
68praedicta cognitio et ideo de caelo venit no-
69tizilites id est cognosce te ipsum et tuam
70fragilitatem unde illa cognitio maxime
71disponit ad fidem

24 Unde habita illa homo
72libenter recipit fidem ut elevet ipsum
73ad maxima cognoscibilia et ideo maximus philosophorum
74reputatur socrates unde quia nichil(nihil) scripsit et quia
75multa aristoteles scripsit et bene ideo vocatur aristoteles
76princeps philosophorum tamen alter reputatus est a philosophis
77maximus et tamen quando multa scit finaliter dicit
78se modicum scire unde dicit hoc maxime
79"scio quodquod nescio" et ista propositio de vi vocis im-
80plicat contradictionem et ideo debet sic intelligi
81hoc maxime "scio quod nescio" id est quod scio me
82nichil(nihil) scire vel modicum scire

25 Dicitur
83ulterius quod licet geometria sit de quantitate continua
84tamen per eam non possumus cognoscere determina-
85te quanta aliqua res sit Ita quod pono istam
86propositionem quod humanitus et secundum in vestigationem(investigationem)
87humanam non est proprie scibile de aliqua re quanta
88sit et per consequens geometria fundatur super principia
89ignota probatur conclusio quia si sic vel hoc esset per aliam
90quantitatem applicativam illi quantitati et hoc non
91quia non potest constare nobis quin inter a
92et b sit excessus quia non sequitur a nobis
93non percipitur excessus inter a et b igitur inter
94a et b non est excessus quia potest ibi
95esse excessus a nobis imperceptibilis ut notum
96est Item quaereretur de illa alia quantitate
97per quid esset notitia utrum per se ipsam vel per
98aliam si per seipsam ita erat standum in prima
99nec per aliam quia tunc sic procederetur in infinitum
100nec valet si dicatur quod tandem de veniemus(deveniemus) R13va
1ad unam quantitatem quae erit nobis de se nota
2quia in tribus casibus staret quod nos iudi-
3cando secundum eam erraremus in primo Iudicando
4quod aliqua re non augmentata nec diminuta
5esse minorem in duplo quam ante In tertio
6casu eadem re augmentata in duplo iu-
7dicaremus esse praecise tantam sicut ante
8augmentationem Primus casus est quod omnes
9aliae quantitates ab illa de se nota diminueretur
10ad subduplum imperceptibiliter per dei potentiam
11Secundus casus est quod omnes quantitates
12aliae ab illa quantitate per se nota augmentarentur
13in duplo imperceptibiliter 3us(tertius) casus est quod
14omnes quantitates generaliter augmentarentur in
15duplo eciam(etiam) imperceptibiliter Et consimiliter
16posset dici de motu generationis quod non est nobis
17evidens naturaliter aliquid generari et ita de-
18motibus corporum caelestium de tarditate
19et velocitate motuum et quod nos dicamus
20sortem maneredurare per annum qui solum duraret
21per diem et econverso et sic de aliis ista patent intuenti