Lectio 8, de Fide [Sorbonne Transcription]

[Conclusio ad questionem originalem]

1 Sciendum
12est quod obiectio postquam fuit proposita quaestio
13scilicet utrum in foro vel in causa Iudicali fidei
14contra tradicionem(traditionem) pure humanitus adinventam
15Iudex ydoneus(idoneus) pro fide feret sententiam?
16protestata fuit conclusio ista quod fides non
17subicitur humano Iudicio ymmo(immo) viceversa
18et haec fuit una conclusio quod fides est donum
19dei supernaturale et spirituale

[Nova conclusio et rationes: quod fides elevat animam]

2Ex qua propositione
20prius posita infero istam propositionem quod fi-
21des elevat animam et roborat et
22illuminat super omnes habitus seu actus naturaliter
23acquisitos et ex ista propositione sequitur una alia
24quae est contra averroym(averroes) in prologo suo
25supra 3m physicorum ubi dicit quod instructio in
26aliqua lege impedit cognitionem veritatis
27sed quod instructio in lege divina illuminat et
28roborat animam ad cognitionem veritatis
29quantum autem est de aliis legibus verisimile est
30et videtur esse quod instruccio(instructio) earum impediat
31inquisicionem(inquisitionem) veritatis quia inficiunt animam
32probatur igitur propositio mea per effectum nam fides
33facit veritates arduissimas per assensum fi-
34dei actingi(attingi) et eas primo creditas postea
35intelligere iuxta ysayae dictum nisi credideritis
36non intelligetis ex quo igitur fides elevat
37potentiam in arduissimas veritates et respectu obiecti
38facere cognoscere praedictas veritates quae
39non possunt cognosci sine fide sequitur conclusio vera

3
40Ad idem arguitur ratione primo sic fides est in supre-
41ma dispositione supremae potentiae intellectus reddens
42ipsum virtuosissimum igitur etc consequentia nota antecedens
43probatur quia maximus vigor est applicare se
44ad credulitatem articulorum maxime articulorum trinitatis
45et respectu eorum cognoscere arduissimas veritates S14vb
46non in potentia quae est diversarum operationum dispositio
47supreme activa est dispositio supremae potentiae eciam(etiam)
48eadem est proportio dispositionum inter se qualis
49est potentiarum inter se igitur dispositio supremae
50potentiae est supreme activa

4 Item fides
51est lumen repulsivum errorum et falsarum
52cognitionum maxime circa felicitatis obiectum ergo
53etc antecedens est clarum et consequentia patet quia
54iuxta proportionem obiectorum est proportio habituum
55unde habitus et actus maxime concernens fe-
56licitatis obiectum est nobilior quam quicumque alter

5
57Item fides annectitur speciali dei assisten-
58tia et speciali gratia dirigente hominem in
59suum finem sicut caritas annectitur speciali
60amore dei et speciali amorosa assisten-
61tia ipsius dei

6 5o(quinto) fides tollit
62activitatem rationum sophisticarum circa felicitatem et
63supremum bonum et varios errores in-
64troducentium igitur etc consequentia tenet quia non
65est parvum in intellectum tollere errores
66circa fidem quia quam bonum est bene sentire de
67felicitate tam malum est errare circa feli-
68citatem modo fides nedum facit bene sentire
69de felicitate et eius obiecto sed eciam(etiam) circa
70ea tollit errores

7 6o(sexto) arguitur iuxta
71testimonium sacrae scripturae corpus quod
72corrumpitur agravat(aggravat) animam quia in-
73clinat ipsam ad temporalia dimictendo(dimittendo)
74spiritualia fides autem elevat animam ad
75spiritualia et nedum elevat vel inclinat
76ad assensum sed ad amorem spiritualium et
77remittendo temporalia ita quod fides facit
78intellectum abnegare temporalia et semet
79ipsum et ista fuit conclusio probanda

[Languores animae]

8 Consequenter
80viso qualiter fides sit elevativa et
81intellectiva inclinativa ad summum bonum videndum
82est qui sunt languores animae qui per fi-
83dem removentur Circa quod
84notandum est quod primaria radix omnium la-
85nguorum et deffectuum(defectuum) animae est pena(poena)
86originalis culpae et causa fuit principaliter
87peccatum nihilominus punito peccato remanet pe-
88na(poena) aliqua

[Primus languor: deformatio imaginis Dei]

9 primus igitur languor animae
89est originalis culpa per quam anima quae
90est ymago(imago) dei defformatur(deformatur) per quam S15ra
1defformitatem(deformitatem) perdidit vigorem et dominium
2unde servum dicitur subici cui deberet do-
3minari nam sicut alias allegatum est secundum
4doctrinam philosophi primo politicae capitulo 3o in homine
5bene disposito anima dominatur corpori domino
6disposito et vocatur dominum dispositum
7quando dominus habet plenum dominium et Iudicium
8supra servum ita quod servus nihil facit nisi
9quod sibi praecipitur a domino suo nunc
10autem viceversa stante influentia dei
11generali sive speciali Influentia vel Iuva-
12mine ipsius dei vel alias homo specialiter
13Iuvaretur ex pena(poena) culpae originalis
14in homine mutatur dominium viceversa ita
15quod sensus dominatur rationi et subicitur ratio
16motibus ipsius sensus

10 primus igitur languor
17quantum ad primam partem ymaginis(imaginis) quia prima
18pars ymaginis(imaginis) quae actribuitur(attribuitur) animae vocatur
19memorativa non capiendo memorativa pro specie Re-
20servata sed pro potentia tali specie habituata
21et per huiusmodi originalem culpam obliviscitur
22spiritualia et recordatur de temporalibus

11
232us(secundus) languor vel 2a(secunda) pars languoris primi
24quantum ad 2am(secundam) partem ymaginis(imaginis) quae vocatur
25potentia intellectiva est quia per huiusmodi originalem
26culpam intellectus perdidit Iudicium Rectitudinis
27obliviscendo spiritualia et negligendo et acceptando
28temporalia et in hoc defformatur(deformatur) 2a(secunda) pars
29ymaginis(imaginis) scilicet intellectiva quae filio correspondet
30cui attribuitur sapientia et qui per modum
31intelligentiae producitur a patre et in tantum quod
32per quamdam similitudinem Iudicium animae sic infirmatur
33quod Iudicat sicut gustus male di-
34spositus qui Iudicat dulce esse ama-
35rum et econtra contra quod scribitur ysayae 3o
36"vae qui dicitis dulce esse amarum"
37etc et ita illud quod est conveniens ipsi
38animae propter penam(poenam) originalis culpae Iu-
39dicat esse disconveniens et econverso et
40istum languorem quodammodo cognoverunt
41philosophi dicentes quod anima inebriatur leto
42fluvio fingentes quod in inferno est S15rb
43letus fluvius quo potato obliviscitur anima
44suam felicitatem et macrobius hoc pulchre de-
45clarat dicens quod ista inebriatio est in
46isto mundo quando quis contempnit spiritualia
47et acceptat omnino temporalia

12 In 3m(tertium) autem lan-
48guorem incidit 3a(tertia) pars ymaginis(imaginis) per cupiditatem
49id est per generale vocabulum ad omnia vicia(vitia) tam
50ad voluptates quam ad alia quae deturpant
51ipsam vim concupiscibilem et in hoc deturpatur
523a(tertia) pars ymaginis(imaginis) scilicet volitiva quae actribuitur(attribuitur)
53spiritui sancto quae eciam(etiam) vocatur dilectius amor
54et istae 3es(tres) potentiae possunt alio nomine nominari
55nam vix irascibilis deturpatur quantum ad primum
56vix rationalis quantum ad 2m(secundum) et vix concupiscibilis quantum
57ad 3m(tertium)

[Secundus languor]

13 2a(secunda) principalis infirmitas ipsius animae
58quia 3es(tres) praedictae non faciunt nisi unam infir-
59mitatem totalem sumens tamen originem
60a prima est ex parte humanae complexionis
61nam in statu innocenciae(innocentiae) non fuisset def-
62fectus(defectus) in humana complexione ymmo(immo) quilibet
63viguisset ratione per totum tempus vitae suae
64nam in statu naturae lapsae scilicet nunc in infu-
65sione animae primaria generaliter caret anima usu
66rationis sed nedum in infusione primaria sed
67post nativitatem et hoc est quia corpus quod
68corrumpitur agravat(aggravat) animam non dico quod
69cuilibet sic esset quia exempti fuerunt christus
70et virgo gloriosa Est igitur illa infirmi-
71tas animae ex parte complexionis quae est
72terminata ad brutorum complexionem et
73ascendit per gradus remissos cum quibus
74stat et cum quibus non habet operationes nobi-
75les sibi et suae speciei debitas

14 Et
76iuxta hoc posset dici quod staret hominem
77esse qui non haberet nisi sensum tactus nec naturaliter
78posset aliis sensibus uti et per consequens nec ratione
79nec aliis potentiis interioribus scilicet sensu communi et
80potentia memorativa etc patet primo quia de facto ad
81esse hominem non requiritur visus quia multi
82a nativitate sunt caeci similiter multi a nativitate
83sunt surdi et sic de aliis sensibus potest esse
84excepto sensu tactus unde puer in
85utero matris recipit nutrimentum sibi con-
86veniens et hoc non est proprie per gustum S15va
1videamus eciam(etiam) in vegetabilibus quia vegetabilia at-
2trahunt sibi nuctrimentum(nutrimentum) conveniens et tamen non
3habent proprie tactum nec cognoscunt illud
4nuctrimentum(nutrimentum) igitur etc Confirmatur quia forma
5substantialis potest educi de materia sub qualitativa
6dispositione sufficiente solum ad exercendum solum
7opera unius sensus et potest sub illa stare

[Aliquae propositiones]

15
8Unde circa hoc possent poni aliquae propositiones
9prima est quod non stat formam substantialem esse
10in materia quin posset aliquam operationem exercere
11cum dispositione qualitativa sibi debita patet
12quia natura non potest operari quidquam occiosum(otiosum) quia
13occiositas(otiositas) est illud quod maxime abhorret
14natura ideo subito corrumperetur si omnino nihil
15operaretur ymmo(immo) causa principalis corruptionis formae
16in materia est quia talis forma non potest exire
17in aliquam operationem sed quamdiu dispositio qualitativa
18est sufficiens ad hoc quod talis forma substantialis
19mediante illa posset exire in aliquam operationem
20sibi debitam sufficit ad eius educationem
21et eius conservationem in materia hoc enim videmus
22in multis nam aqua diu stat sub di-
23spositione sibi disconvenienti quando scilicet calefit
24ex illa radice potest inferri quod dispositio qualitativa
25sub qua creatur forma humana est immediata
26dispositioni sub qua est forma bruti vel
27complexioni sub qua stat forma bruti
28ymmo(immo) quod plus est sub qua stat forma vegetabilis
29unde licet anima humana non dependeat a materia
30nec proprie educatur de potentia materiae tamen deus
31sic ordinavit quod numquam infunderetur in
32materia nec maneret in materia nisi quamdiu est ibi
33qualitativa dispositio sibi debita vel complexio
34ad exercendum aliquam operationem patet conclusio quia stat
35quod forma educatur sive creetur in materia sub minima
36dispositione sibi debita scilicet sub dispositione tactiva
37solum quae est minima dispositio sufficiens solum
38pro operatione humana ergo quaecumque daretur minor
39non esset sufficiens pro anima humana ymo(immo)
40nec pro bruto sed solum pro vegetabili si non sit
41essentialis ordo complexionum inter se de quo
42alias videbitur

16 Ex ista radice sequuntur
43aliqua primum est quod in gradibus cognoscendi S15vb
44specifice distincti contenti sub specie intellectionis non
45potest argui quod posset esse multitudo specie distincta
46intellectuum sive creaturarum intelligibilium vo-
47luerunt enim aliqui dicere quod esset ymaginabilis(imaginabilis)
48aliqua creatura quae intelligeret confuse prae-
49cise alia quae alia specie cognitionis vel in-
50tellectionis cognosceret scilicet componendo et dividendo et
51alia quae intelligeret sillogizando(syllogizando) et sic secundum gra-
52dus varios intellectionum variarentur specie
53creaturae intellectuales sub specie humana
54sed istud non est verum ut videtur quia istae opera-
55tiones possunt reperiri in eadem potentia secundum diver-
56sitatem organorum seu complexionum
57unde de facto est aliqua propositio demonstrabilis sorti
58quae non est demonstrabilis platoni igitur talis di-
59versitas cognitionis magis reducenda est ad
60diversitatem dispositionum organicarum quam ad
61diversitatem specificam creaturarum intelligibilium

17 Ex quo
62patet quod fundamentum illorum qui ponunt quod possibile est
63esse aliquam creaturam quae sit intellectiva et
64non volitiva et econtra nullum est et si dicatur
65esse cognitivum et esse volitivum sunt denominationes
66essentiales quarum una est prior alia igitur una potest
67separari ab alia quia quaecumque distincta deus
68potest separare etc breviter ut me expe-
69diam ista ratio non concludit unde esse volitivum
70non est communicabile sine cognitivo nec econtra et habent
71inter se neccessariam(necessariam) habitudinem quod una non potest esse
72sine alia ideo sunt coaequae et convertibiles et
73causa est quia esse volitivum non est nisi esse
74appetitivum intellectualiter modo constat quod omne intel-
75lectivum est appetitivum intellectualiter sed forte vo-
76litivum habet rationem passionis et esse intellectivum
77rationem subiecti quidquid sit tamen de hoc unum non potest
78esse sine alio ymo(immo) sunt coaequae et convertibiles
79et ista est 2a(secunda) infirmitas quae sumit ori-
80ginem ab originali culpa quia in statu
81innocentiae non fuisset deffectus(defectus) in aliquibus
82a principio usque ad finem unde certum est quod ista
83infirmitas in multis est causa modicum
84sciendi et cognoscendi

[Tertius languor]

18 Tertius lan-
85guor animae est consuetudo audiendi erro-
86res unde commentator in 3o physicorum in prologo
87dicit quod consuetudo audiendi falsum impedit ab S16ra
1inquisitione veritatis nam quantumcumque aliqua sunt falsa
2et improbabilia tandem per consuetudinem inclinamus
3eis assentire unde tulius in libro de tuscu-
4lanis quaestionibus hoc pulchre declarat unde
5dicit quod natura, quantum est de se nos tales ge-
6nuit ut si ipsam intelligeremus nos
7duceret ad vitam beatam sed dicit ipse ex
8mala consuetudine extinguimus illud quod
9indidit nobis natura et causa est quia maior
10pars cum quibus conversantur Iuvenes est minus
11docta et quae communiter solet falsa dicere et quia
12natura ab inicio(initio) est avida ut veritatem
13recipiat si audiat falsa continue forte
14in primit(imprimit) in se illa falsa et retinet ex consuetudine
15quod in toto tempore post non possunt extingui
16nisi mediantibus virtutibus Et ista fuit ra-
17dix ydolatriae(idolatriae) filiorum israel in civitate
18caldea quae duravit et continuata est usque
19nunc nam vetulae pro tempore isto faciunt
20multa sortilega et hoc est quia a primis
21hoc viderunt facere et ex hoc patet quantum
22est malum dare Iuvenibus mala exempla
23et iste est unus modus quantificandi peccatum intantum
24quod sit infinitae maliciae(malitiae) et ista est
25valde mala infirmitas quam valde
26bene cognoverunt philosophi ideo aristoteles primo ethicorum
27quod docet quod Iuvenes bene debent assuesci
28unde dicit non parum autem refert qualiter assue-
29scant

[Quartus languor]

19 4a(Quarta) infirmitas animae est affectio
30primaria quae est sui obiecti repraesentativa sub
31ratione mali nam amor et odium perver-
32tunt Iudicium et ideo boetius in fine
33primi de consolatione Iubet passiones tolli si
34intellectus bene debeat disponi ad
35Iudicandum et sapientiae 2o dicitur "malitia eorum
36excaecavit eos" ideo dicit psalmista "iniquitates
37meae supergressae sunt caput meum" et
38sequitur et "lumen occulorum(oculorum) meorum non est
39meus"

[Aliquae conclusiones]

20Istis praemissis sit haec conclusio anima
40cum influentia dei generali sine speciali
41influentia magis movetur apparentiis et ra-
42tionibus sophisticis quam veritate ita quod
43falsitas magis movet animam ad assentiendum S16rb
44quam veritas exceptis principiis per se notis et
45hoc tetigit philosophus in topicis quando dicit quod
46quaedam falsa sunt probabiliora quibus veris et provenit
47ex pena(poena) originalis culpae quia verum quantum est
48de se non movet nisi ad assensum et falsum etiam
49quantum est de se non movet nisi ad assensum sicut
50amarum non movet nisi suo modo scilicet amare
51et dulce nisi dulce et tamen in male disposito
52dulce apparet amarum et econtra nam actus acti-
53vorum sunt in paciente(patiente) et disposito 2o
54de anima

21 2a(secunda) propositio anima humana cum ista
55vulneratione et cum praedictis languoribus ad
56investigationem humanam veritatis indiget
57imperfecta ita quod sicut indiget fide per-
58fecta ad inquisitionem veritatum supernaturalium
59ita in humana investigatione indiget fide
60imperfecta et hoc testatur philosophus primo elenchorum
61oportet enim dicit ipse adiscentem(addiscentem) credere veritatem
62unde in philosophia multa reperiuntur proportionata
63fidei suo modo quae nec sunt conclusiones de-
64monstratae nec principia sed sunt praesupposita multa
65tamquam vera pro inquisicione(inquisitione) veritatis unde in ma-
66thematica et in geometria quae sunt in primo gradu
67certitudinis praesupponuntur multa quae nec sunt conclusiones
68demonstratae nec principia indemonstrabilia similiter
69tholomeus in almagesti praesupponit epi-
70sticlos(epistillos) et ecentricos nec tamen hoc est probatum
71nec demonstratum nec potest etiam probari nec demonstrari
72quo supposito de facili salvatur diversitas motuum
73in corporibus caelestibus

22 Ex quo sequitur quod maxima
74pars scientiae humanitus adinventae est quaedam
75fides praesupposita ex deffectum(defectum) rationum probabilium
76vel ex deffectu(defectu) rationum ad oppositum inducencium(inducentium)
77unde dicit quidam philosophus quid enim potest anima ex
78propria natura cognoscere quasi nihil unde sicut dicit bra-
79 allegando philosophum credo quod non plene
80cognovi minimam gutam aeque seu minimus
81corpus nam in illo corpore sunt infinitae figurae
82et infinitae specticis et infinitae pyramides
83et sic de aliis

23 Ex quo sequitur quod quantumcumque aliquid cognoscimus
84in infinitum plus illud ignoramus quam cog-
85noscimus et ex hoc apparet debilitas humanae
86investigationis quantum est de se in tantum quod cognitio S16va
1huiusmodi infirmitatis est perfector cognitio quam possumus
2humanitus acquirere ita quod si cognoscere modicus
3et cognoscere se ex natura sua propria est nobilissimum
4humanorum cognoscibilium quia cognitio quam haberetur
5de deo per humanam investigationem esset ita minus
6perfecta quam praedicta cognitio et ideo de caelo ve-
7nit notizilites nomen graecum id est cognosce
8te ipsum et tuam fragilitatem unde illa cognitio
9maxime disponit ad fidem

24 Unde habita illa
10 libenter recipit fidem ut elevet
11eum ad maxima cognoscibilia et ideo maximus
12philosophorum reputatur socrates unde quia nihil scripsit
13et quia multa aristoteles scripsit et bene ideo vocatur
14aristoteles princeps philosophorum tamen alter repu-
15tatus est a philosophis maximus et tamen quando
16multa scit finaliter dicit se modicum
17scire unde dicit hoc maxime scio quod nescio
18et ista propositio de vi vocis implicat contra-
19dictionem et ideo debet sic intelligi hoc maxime
20scio quod nescio id est quod ne scio me nihil
21scire vel modicum scire

25dicitur ulterius
22quod licet geometria sit de quantitate continua tamen per
23eam non possumus cognoscere determinate
24quanta aliqua res sit ita quod pono istam
25propositionem quod humanitus et et secundum investigationem hu-
26manam non est proprie de aliqua re
27quanta sit et per consequens geometria fundatur super
28principia ignota probatur conclusio quia si sic vel hoc esset
29per aliam quantitatem applicatam illi quantitati et hoc
30non quia non potest constare nobis quin inter a et
31b sit excessus quia non sequitur a nobis non
32percipitur excessus inter a et b igitur inter a et
33b non est excessus quia potest ibi esse exces-
34sus a nobis imperceptibilis ut notum est Item
35quaereretur de illa alia quantitate per quid esset nota utrum
36per se ipsam vel per aliam si per seipsam
37ita erat standum in prima nec per aliam quia
38tunc sic procederetur in infinitum nec valet si di-
39catur quod tandem deveniemus ad unam quantitatem
40quae erit nobis de se nota quia in tribus casibus
41staret quod nos Iudicando secundum eam erraremus in
42primo Iudicando quod aliqua re non augmentata esse
43maiorem in duplo quam ante in 2o(secundo) casu ea-
44dem re non augmentata nec diminuta esse
45minorem in duplo quam ante in 3o(tertio) casu eadem S16vb
46re augmentata in dupplo(duplo) Iudicaremus esse prae-
47cise tantam sicut ante augmentationem primus
48casus est quod omnes aliae partes quantitates ab illa
49de se nota diminueretur ad subdupplum(subduplum)
50imperceptibiliter per dei potentiam 2us(secundus) casus est quod
51omnes quantitates aliae ab illa quantitate per se
52nota augmentarentur in dupplo(duplo) imperceptibiliter
533us(tertius) casus est quod omnes quantitates generaliter
54augmentarentur in duplo etiam imperceptibiliter et
55consimiliter posset dici de motu generationis quod
56non est nobis evidens naturaliter aliquid ge-
57nerari et ita de motibus corporum cae-
58lestium de tarditate et velocitate mo-
59tuum et quod nos Iudicaremus sortem du-
60rare per annum qui solum duraret per
61diem et econverso et sic de similibus ista patent
62intuenti