16 Pro
29generali responsione ad istam difficultatem prima via est ista quod articulus de libertate
30contradictionis di? non est articulus fidei ideo est aenigmaticus non habens evidentiam unde haec
31propositio quod deus sit contradictorie liber est articulus fidei et quod potest agere extra libere contradictio ad quem
32natura humana non sufficit ex puris naturalibus nisi iuta fide vel longa exercitatione Et
33ex consequente propositiones particulares ex huiusmodi propositionibus deductae circumscripta speciali evidentia ex-
34trinseca sunt eiusdem generis id est sunt aenigmantice nedum aenigmatice sed quantum est de se sunt minus evi-
35dens apparet ex processu doctrinali in una quaecumque doctrina nam semper propositiones priores
36sunt posterioribus evidentiores nisi semper superveniat alia extrinseca evidentia Et est doctri-
37na philosophi quia principia sunt magis nota quam conclusiones Et quanta est maior distantia veri-
38tatum a suis principiis tanta est minor evidentia Et sic diceretur quod concordia praedicta est particularis conclusio
39sequens ex divina libertate et fide ideo debet esse minus evidens quam principium

17 Ex quo sequitur quod debet
40recipi tamquam propositio fidei et sequens ex fide non habens maiorem evidentiam et apparentiam
41quam fides habeat ex qua deducitur Et ista sufficit pro simplicibus quibus fides creditur et nullo modo
42est ab eis cognoscibilis

18 Sequitur error volentium resolvere ad evidentiam naturalem praesentem dif-
43ficultatem nam est ignorantia tertii principii alias positi scilicet modi doctrinalis inquirendi verita-
44tem secundum unumquodcumque genus

19 Secunda via pro magis eviditis quod rei infinitae competunt proprietates E156r
1oppositae proprietatibus competentibus rebus finitis hoc late deductum est alias et in omni materia
2fidei ubi de proprietatibus dei agitur debet supponi unde in ysa non enim cogitationes meae ut co-
3gitationes vestrae Scientiae enim finitae vel limitatae naturaliter creatae repugnat contingentia Ita quod de scientia crea-
4ta naturaliter sequitur sortes scit ergo est necessario secundum modum loquendi philosophi de scientia autem increata consequentia nulla
5Et hoc est resolvendum ad aliam proprietatem et conditionem quam limitate et finite Illo attento vel
6considerato debet intellectus quietari quod haec copulativa sit possibilis deus sit a fore et scientia dei est inmutabilis
7omnino et necessaria et a potest non fore ymmo possibile est a non fore et pure contingens ad utrumlibet
8est a fore et debet concedi nec est laesivum piarum aurum Dyonisius 7mo de divinis nominibus dicit quod
9deus inmutabiliter cognoscit mutabilia et indivisibiliter divisibilia et sic de aliis proprietatibus quae
10prima facie respectu humanae scientiae viderentur aliena iuxta quam viam unusquisque debet rationabiliter contentari

20
11Tertia via contentandi vel satis faciendi magis particularis notat quod compositio et divisio sunt ratione
12inperfectionis in nobis quia partialiter res cognoscimus etiam caritas valde partialiter ideo etiam
13partiales assensus formamus secundum quod apparentiis simplicibus vel compositis possumus concludere
14In deo nulla esse omnino inperfectio sed eius notitia est inmense perfecta ideo est simplicissima nec compositiva
15nec divisiva proprie loquendo et est omnium virtutum vita Iuxta hanc radicem facile est dicere ad praesentem
16difficultatem quia scientia dei non est compositiva nec proprie assensiva sed omnium virtutam intuitiva nedum
17existentium sed possibilium vel contingentium Tunc iuxta hanc viam si illa simplicem rerum notitiam
18vocemus scientiam tunc deus necessario est scientia huius antichristus erit et si absolute consideretur in se etiam
19scientia est cognitio tunc deus necessario scit antichristum fore quia necessario ipse est eius virtutis possibilis
20evidentissima intuitivo Etiam concedi potest quod sit deus contradictionum ut s ly 'scientia' referatur
21ad divinum intuitum quae intuetur omnes rerum habitudines et modos et successiones et possibilitates
22ad contrarium

21 Pro clariori intellectu ut detur modus loquendi respondendi in scolis
23tales propositiones deus scit antichristum fore debent distingui nam si quis per eas intelligat divi-
24nam scientiam in se consideratam tunc concedendum est quod haec est necessaria deus scit antichristum fore
25Secundo potest recipi in hoc sensu deus scit antichristum fore a deus habet perfectissimam scientiam circa hoc
26complexum antichristus erit et cum hoc antichristus erit Tunc haec copulativa convertibilis hac deus scit
27antichristum fore est pure contingens et hoc ratione secundae partis possibilitatis quod antichristus erit quae est
28contingens Et sic eadem scientia divina ad intra stat cum utroque contradictorum et sic primo modo considerata
29est necessaria Et ideo consequentia non valet deus scit antichristum fore igitur antichristus erit quia antecedens est necessarium
30et consequens contingens communis tamen modus loquendi est quod recipiantur secundo modo scilicet quod includat perfectionem
31divinae scientiae vel cognitionis circa hoc enunciabile antichristus erit vel contradictionem et cum hoc includit
32quod ita erit a parte rei non consequenter conceditur esse contingens ratione 2ae partis copulativae quae est
33contingens posset et tamen dici hic circa primum modum et probabilius apud me quod haec
34deus scit antichristum fore primo modo sumpta est vera et hoc neganda deus scit antichristum non
35fore reverendo ad illum divinum intuitum Cur tam varie resolvendo de ad divinum intuitum
36cum aeque cognoscit modum secundum quem potest verificari quod non erit sicut quod erit

22 Breviter haec
37resolvitur ad rationem divinae inmensitatis quae eodem modo se habens adaequate nunc producit sortes
38et nunc non producit ymaginatio stat in hoc quod divina essentia non cognoscit compositivae
39et indicative sed uno simplici intuitivo cui omnino repungnat falsitas 3o de anima omnis cognitio
40simplex est vera quo tamen infinitum perfectiori modo videt quam assertive et sibi nullo modo potest sub esse
41falsum Et istam vitam Ad istam vitam est doctor subtilis et sollempnis in prima parte
42summae suae Et schaton licet eam non explicet tamen materiam de praescientiam quasi isto modo resolvit unde
43ad istam deus scit antichristum fore Quaero inquam quod intelligas ergo per illam si sic intelligas E156v
1deus habet notitiam universaliter perfectam de hoc enunciabili et de quolibet et cum hoc quod antichristus erit ratione secundae
2partis est contingens prima tamen pars est necessaria et inmutabilis veritatis et stat cum utraque parte con-
3tradictionis eo quod non est assensiva vel non est limitata nam negativa assensiva est limitata
4et valde limitate facit cognoscere suum obiectum et illuminatio facit cognoscere demonstrativa

23 Quarta
5via sicut intellectus noster circa singularia et circa contingentia reperit modum habendi scientiam
6infallibilem et scientiam scilicet per universaliter contingere vel demonstrative vel secundum demonstrative vel secundum alios modos quis sibi quan-
7tum poterit procuravit de mutationibus immutabilem scientiam scilicet quantum ad falsitatem ita ymaginandum
8est intellectum divinum se habere respectu omnium virtutum circumscripta habitudine inperfectionis quae invenitur in universali
9vel in confusione distinctionum Ita quod intrinseca conditione suae perfectionis deus habet modum cognoscendi singularia
10sine inperfectione Wilhelmus parisiensis videtur sequi hanc viam in 2a parte de universo
11ponit exemplum nam inquit haec propositio alterum istorum est viam scilicet contradictionem puta antichristus erit antichristus
12non erit ymmo intellectus noster hoc scit sed cum quadam confusione cognoscit et non nos et tamen etiam
13subiectum supponit pro aliquo contingente ut ita alterum istorum est verum et sic est vera Et illa
14pro qua supponit est mere contingens

24 Quinta via quod notitia vel scientia divina respectu futurorum
15contingentium est scientia practica mere libera nec est numerale bene resolventi quia formaliter
16idem intellectus ymaginandum quod sicut voluntas est mere libera respectu effectus producibilis
17ita ymaginadum quod scientia practica divina respectu eius sit omnino libera et voluntas in deo et
18non habet originem ista difficultas non ex infirmitate nostrae cognitionis Visa igitur inmensitate divinae
19voluntatis quae se habens uniformiter nunc antichristum fieri et per eandem vult eam non fieri et per eandem
20vult ipsum fore et postea non fore et in hoc denominatur libera non quod eliciat novos actus
21sed eadem volitio adaequate est quae vult antichristum fore et potest velle eum non fore et ipsum esse etc
22ipsa nullo modo mutata Item de scientia quod eadem est adaequate quia scit ipsum fore esse fuisse et qua
23potest scire ipsum non fore unde proportionabiliter sicut voluntas sed habet ad sic fore id est scientia ad sic esse
24ita quod deus nec incipit producere alium formaliter se habens adaequate et ante non produxit maior
25difficultas est de hoc quam de praescientia Ideo dicendum quod talem habitudinem haberet sicut nostra libera vo-
26luntas et sic est propter eius inmensitate sicut non sequitur voluntas vult quod in hoc instanti a
27fiat et ante non valebat igitur aliquo modo mutatur consequentia non valet ita de scientia ideo scientia respectu futurorum
28contingentium potest salvari proportionabiliter sicut volitio respectu producibilium In alia lectione videtur sexta via