Lectio 97, De libertate [Erlangen Transcription]

By Petrus Plaoul

Edited By Jeffrey C. Witt

Edition: 0.0.0-dev | January 03, 2021

Authority: SCTA

License Availablity: free, Published under a Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0)

Sources: E: Erlangen

Lectio 97, de Libertate

De connexio inter fatum et divina providentia

1
2In alia lectione de fato etc
3Ad discutiendum difficultatem de concorda liberi arbitrii cum fato introducta est materia
4de praescientia dei

2 quod secundum boetium Ordo fatalis ex prudentiae simplicitate procedit ideo habent intra se
5quandam connectionem

Prima Opinio: Quod fatum est nihil

3 Iuxta opiniones recitatas Secundum Raby moysen fatum nichil
6esset secundum primam opinionem nam antiquam opinio resolvit neccessitatem effectuum 2m materiam vel
7dispositionem materiae ideo ponit omnia fieri a casu secundum quod contingit materiam esse talem vel talem
8tamen vocant materiam corpora athomalia secundum quorum combinationes contingunt effectus varii
9et quod nichil fit nisi pure a casu et quod nulla est divina providentia respectu regiminis universi nec aliqua
10cura dei et iuxta hanc opinionem fatum nichil penitus esset quia haec opinio non concedit or-
11dinem causarum nec seriem fatalem

Secunda opinio: quod divina providentia extendit se ad incorruptibilia

4 / Sexta opinio est ipsius met Raby moysi qui ponit quod provi-
12dentia divina praecise extendit se ad incorrumptibilia et quia immediate est et terminatur ad in-
13corruptibilia ideo ex hoc ipsa sunt incorruptibilia et maneret aeterna

5 Consequenter respectu omnium corporum
14caelestium operationum et motuum eorum ponunt esse divinam providentiam ex hoc sortiuntur aeter-
15nitatem respectu specierum etiam in spera generabilium et corrumptibilium ponit esse divinam
16providentiam et respectu hominis etiam individuorum speciei humanae ratione intellectuum

6 Opinionem veram
17inprobando arguit rabbi moises sic quia divina providentia se extenderet ad individua sequitur
18quod omnia de necessitate evenirent propter stabilitatem et immutabilitatem divinae providentiae et per consequens
19periret leges et regulae morales

7 videtur mihi quod ista ratio inevitabiliter militat contra ipsam quia concedit
20quod divina providentia se extendit ad individua humanae speciei et operationes eiusdem praecipue pertinentes
21ad intellectum Ideo si se extendit ad electiones secundum causa etiam ponit neccessitatem scilicet divina providentia
22et quod humanae electiones necessario eveniant quod est inconveniens quod intulit contra aliam opinionem et sic omnia
23concurrentia ad voluntatem evenirent necessario

8 Consequenter habet dicere quod fatum non stat cum libero arbitrio
24quia causatur fatum pro divina providentia ad intra vel ordine causarum sive sit sive non

9 habet ponere
25neccessitatem et sic illa ordinatio carum provisa est in mente divina ergo est neccessaria Ideo in ista materia
26videtur mihi ipse incidit ancillam cupiens vitare caribdiam Tenendum ergo cum fide ca-
27tholica doctoribus sacris in boecio in 4to de consolatione philosophiae circa finem quod divina providentia se extendit
28ad omnia unde boetius in 4to prosa sexta providentia est summa ratio divina etc ubi qui ponit
29qua cuncta con disponit

Origo acceptationis fati a vulgari

10 / Ad habendum tamen varios modos acceptionis huius vocabuli

11 notandum quod sicut
30tactum est in alia lectione fatuitas vulgi habet originem ex laesione potentiarum scilicet rationalis concupiscibilis
31et irascibilis Nam rationalis habet primam veritatem pro principali obiecto concupiscibilis primam bonitatem
32Irascibilis primam excellentiam vel potentiam summam quae sunt in deo et illud correspondet tribus
33attributis vel personis Sed ex laesione primae potentiae scilicet rationalis prima veritas est occul-
34tata sicut saepe prius dictum est Concupiscibilis inclinatur non ad summam sed ad malum non
35dico sub ratione mali irrascibilis inclinatur nam ad summam excellentiam sed ad vilem neccessitatem
36voluptatem unde ex prima radice ignorando causas effectuum resolvit se vulgus
37ad latentem necessitatem et hanc vocat fatum

12 ex corruptione huiusmodi virium praecise irascibilis
38et concupiscibilis convertitur creatura ad colendum vicia Et ex consequenti ad excusandas
39excusationes in peccatis finxit scienter homines neccessitari ad vicia ut per hoc liberius prorumperet
40in voluptates et alia obiecta illicita et ut etiam excusaretur ab infama ratione expellentis necessitatis
41Ita quod ex nequitia quoddam modo deliberata potuit habere originem istud vocabulum fatum

13 Tertius
42modus quod exigentibus demeritis creaturae deus promisit dyabolum in forma sensibili apparere
43Et colloqui et parecise in necessitatibus hominum praedicendo prosperitates et adversitates futuras E128v
1ipsi nascenti noviter Istud tangit wilhelmus parisiensis in libro de universo daemones
2in forma mulierum vel virorum possunt apparere et mentiri devoviter nascentibus

Tres modos deceptionis

14 Nota quod apud
3tale vulgus triplicia sunt dicta daemonum Quaedam comminatoria et illa non necessario sunt fu-
4tura Quaedam consulatoria et illa etiam non sunt neccessario futura ventura et alia nunciata tam-
5quam ventura / simpliciter tangentia statum nascentis et illa vocantur proprie fata 2m istam acceptationem
6id est deorum vel dearum decreta dicta et statuta et sina?ca irrationaliter secundum wilhelm parisiensis ita quod daemo-
7nes aparuerunt in forma mulierum et praenunctiaverunt etc illae praenuntiones vocantur fata
8Et dicunt ista necessario futura fore et ista est introducta a vulgo dyabolo seducente vel dicitur
9fatum a for faris quia fata sunt dicta deorum vel dearum significantia quidam futurum sit
10nascenti prosperitatis vel adversitatis

Radix idolatriae

15 In hoc fundatur una radix ydolatrandi Nam per hoc credit
11vulgus daemones habere potestatem dandi prosperitatem nascentibus vel adversitatem et per consequens
12resolvunt se in eos tamquam in summos rectores totius orbis Et per consequens decepta rationali con-
13cupiscibilis amat et irascibilis exhibet cultum

16 Et fundatur prima species nephandae ydo-
14latriae quae habet decem species quas wilhelmus parisiensis tractat in fine libri sui de fide et legibus
15prima est cultus daemonum / 2a cultus stellarum tertia cultus elementorum Quarta cultus ydolorum
16Quinta cultus ymaginum fabricatarum in certis constellationibus et cum certis commerationibus
17Sexta est de adoratione figurarum 7ma consistit in verbis Octava in temporibus Nona in prin-
18cipiis seu nutiis rerum Decima in inventionibus rerum ut reperire ferrum melius quam auram
19Et per ista veniunt omnes quasi fatuitates et superstitionis et crufae et sortilegia vetularum
20de quibus formae post reprobando fiet declaratio hoc sit dictum de fato 2m modum vulgarium

De causa fati

17 primo
21ergo capitur pro quadam neccessitate fit eveniendi et non habet aliquid pro obiecto nec resolvunt se ad
22aliquid Secundo est ad excusationem vitiorum in 3a vulgari significative est dictum dyaboli in necessitate
23primi de futuro prosperitate vel adversitate nascentis

opinio errans iulii firmici

18 ¶ Alia opinio philosophorum etiam errantium
24in ista materia prima opinio iulii firmia in prologo astrologiae suae ubi expresse tenet quod
25fatum sit concathenatio causarum superiorum vel corporum caelestium omnino nccessitans et neccessario faciens
26evenire quicquid futurum est inevitabiliter Ad probandum suum errorem inducit plurima exempla et radix
27statim hoc quod innocentes puniuntur et male moriuntur pessimi prosperantur ideo resolvendum
28est ad fatum neccessitans quod nihil aliud est nisi dispositio corporum caelestium quae est causa respectu omnium
29talium effectuum

19 Exemplum de socrate qui licet innocens esset mala morte fato periit plato fato
30captus est a tyranno pytageros exilium passus est Pompeius iustus perdidit imperium
31romanum et occisus est Et tyrannus cesar Iulius obtinit Ad hoc allegat boethium in quarto de consolatione
32introducendo lucanum quod causa caesaris placuit diis dicit lactantius quod pompeius pro libertate
33certavit et tamen alius fato obtinuit Concludit finaliter credamus ita quod fide veritatis oppressi
34et confiteamur vel in nostro sed totum in fatarum positum potestate
35et quicquid facilius totum fortunae

20 Ista positio nedum est contra
36fidem et sacram scripturam sed contra moralem philosophiam et bonos mores et sive radice gratis
37dicta ymmo contra astrologiam ut postea magis dicetur Ad rationem quam tangit istam quod agens
38naturale nunc de rogans fato et stellarum vim obstinata animositate contempnis cum videas
39malorum bonos exitus et bonorum malos

Omnia eveniunt a casu vel ex necessitate et responsio Boethius

21 Ratio ista non valet Boetius Respondit multipliciter Antiqui
40dixerunt omnia de necessitate et a casu evenerunt primum est probabilius quia experimur
41libertatem ista ratio turbat antiquos

22 Boetius in loco allegato.

23 primum responsio infirmitas
42nostrae cognitionis est creata quod non cognoscimus interiore hominis et sic credimus esse bonos qui
43sunt mali et econtra et ideo apud nos difficile est iudicare utrum bonum patiantur

24 Secunda
44responsio quod deus qui est sapientissimus et optimus medicus animarum qui sanat omnes E129r
1iniquitates tuas Et alibi ego sum qui sano infirmitates tuas propter me Ideo etiam
2sanus applicat diversa pro regimine sanitatis Etiam infirmus diversa procurat ut bonus
3medicus quia cum sanitate stat dei veritas complexionum ideo etiam veritas regiminis
4vel curae

25 Ita in proposito deus cognoscens dispositionesens creaturarum videt quibusdam bonis expe-
5dire temporalem prosperitatem aliis adversitatem temporalem pro conservatione virtutis Ita de malis
6Ita de malis proportionaliter ideo resolvendum est ad nostram ignorantiam et ad divinam providentiam Et ista
7solutio est satis grata quia ex defectu humani iudicii quia istum bonum hominem ditat et
8forte alium meliorem deicit et privat eum bonis temporalibus sicut de medico quod adhiberet
9varias medicinas ubi tamen appareret vulgo quod esset omnino eadem infirmitas

26 Tertia responsio
10virtuosis quandoque dat prosperitatem quia habent quemdam pusillanimitatem innatam eis nam
11dico vitiosam ergo adveniente adversitate corruerent a veritate ideo dat eis ne ex privatione
12corruant sic fecit et concessit dyabolo de Iob quod sublatis bonis etc Apostolus fidelis
13deus qui non patietur nos temptari super illud quod potestis

27 Quarta causa quid pos-
14sunt esse in contemplatione tamen elevati et ita virtuosi quod deus vult inferre inpedimen-
15ta contemplationis sicut paupertatem et aegritudines ideo sanitatem corporum et divitias
16competentes tribuit

28 Quinta causa bonis dat potestatem temporalem ad hoc quod possunt donare
17domare malos et subiugare et punire et sic exaltavit david et fecit eum regem
18ut resisteret saul et regeret populum et sic rationaliter bonis dat deus bona temporalia

De mala

Quare bonis mala contingant secundum Boethium

29 Sed
19quare bonis mala contingunt Boetius respondet.

30 primo ne semper propter suam excellentiam cadant
20in superbiam Exemplum de paulo qui habuit angelum sathanae temptationem carnis unde dicit
21ne magnitudo revelationum me extolleret datus est mihi stimulus carnis

31 Secundo deus aufert
22bona temporalia virtuosis ne ex divitiis exeant in luxuriam vel in excessus

32 3o ut fir-
23metur virtus vel augeatur Exemplum de iob qui virtuosus erat et tamen sublata sunt omnia
24bona sua et eius virtus roboraretur vel intenderetur Exemplum de thobia qui habuit logam
25miseriam temporalem in qua tamen profecit in virtute in paciam

33 Quarto ad reprimendum praesumptionem
26contingit quod nedum mala poenalia dantur permittit deus corruere in peccatum Exemplum de petro
27qui de se ipso praesumens dixit quod nullo modo christum relinqueret etc ut fragilitatem humanam magis cog-
28nosceret permissus est cadere in peccatum quia ad vocem ancillae negatur christum

34 Item permittit bo-
29nos pati ut virtus magnificetur et ostendatur inexpugnabilis quod factum est in martiribus qui
30nullo modo a vera constantia virtute et fide potuerunt exterminari quia mors tribilissima
31et hoc patet in populo gentilium de marco regulo primo de civitate dei

Quod bonum contingat malis pertinent ad summam sapientiam

35 Restat quare est quod malis
32male contingat nullus miratur quia de dictamen rectae rationis est

36 Sed quod bene hoc pertinet ad summam provi-
33dentiam ex multiplici utilitate quia quod malis bene accidit quo ad effluentiam temporalium est evidens
34argumentum quod sunt contempnanda et quod mens non est felicitas

37 Secundo permittur malis ex divina provi-
35dentia quod habeat bona ne efficiantur deteriores vel peyores nam per privationem bonorum prorum-
36pent in homicidia furta vel multa deteriora

38 Tertio nam si habundantia bonorum potest eis esse
37occasio virtuose vivendi primo ex gratificatione divinae beneficientiae non considerans suam malitiam
38et dei bonitatem provocantur ad divinum amorem wilhelmus parisiensis ponit exemplum de homine pessime
39vitae pro motu in epistolam ipse audiens hoc reliqui omnia et factus est totus contemplatus istud
40ponitur in libro de universo Item ex timore privationis bonorum praeservat se a peccato et sic per accidens
41contingit bonum

39 Quarto datur influentia bonorum impiorum poenam nam possunt ese tantae
42malitiae quod digni sunt reliqui a deo quantum ad spiritualia et per bona temporalia corruat de peccato
43in peccatum ut priora peccata cum divitiis sunt occasiones aliorum peccatorum

40 ultimo E129v
1propter exercitium bonorum datur malis potentia nam si non fuisset imperatorum sententia
2non fuissent tot martires ideo profuit eorum potentia sed non eis

Cur boni patiuntur

41 quantum ad passiones
3et adversitates quas virtuosi patiuntur dicit wilhelmus parisiensis quasi discurrendo
4per singula mala poenalia quod dolor est optima medicina rationis contra sensum Nnon existens in do-
5lore modicum prosequitur voluptates et sic sunt valde bona licet sunt poenalia quia illa
6poenalia sunt in natura inmediate ad bona spiritualia et sunt remedia contra vitia et sic dicit quod sunt
7medicinae purgativae

Responsio magis speculative

42 Aliter responsio et resolutio stat ad duo

43 primum est quod iudicium nostrum est infirmum in
8cognoscendo altitudinem divinae providentiae et ideo standum est fide quae est data in medicina in illis
9quae non per rationem habemus e sic habemus concludere quod singula deus optime regit licet nesci-
10remus ostendere modum bonitatis regiminis

44 Alia solutio quod bonitas ordinis rerum non
11est prior obiective divina providentia sed magis contra unde deus per suam providentiam non habet ad intra
12repraesentatione bonitatis ordinis rerum sed per prius deus vult et disposuit res sic ordinari Etiam hoc sequitur
13quod bene ad nullam aliam radicem debet resolvi bonitas ordinis rerum unde quod electa sic se habeant
14licet habeamus bonitatem congruitatis ordines tamen sortitur suam bonitatem taliter a divina
15providentia Si terra esset in concavo etc orbis lumine optime esset quia bonitas ordinis non
16est ex habitudine rerum sed etc

45 Et sic si deus aeternaliter cruciaret animam innocentem in inferno di-
17co quod iustissime faceret quia bonitas ordinis rerum debet resolvi per providentiam divinam scilicet quia sit
18vult et ita iudicat et ibi est tota radix ordinis praeter pure essentialem Et licet ista appareat vul-
19garis est tamen multo subtilior si bene inspiciatur etc

Apparatus Fontium

Apparatus Criticus

Lectio 97, de Libertate

Go to:

Citation

Peter Plaoul, de Libertate, Lectio 97, de Libertate (http://scta.info/resource/ppr-lectio97 )

Erlangen, Universitätsbibliothek Erlangen-Nürnberg, ms. 511, 128r-129v (http://scta.info/resource/ppr-lectio97/erlang)

Transcription Resource: http://scta.info/resource/ppr-lectio97/erlang/transcription
Data source: http://exist.scta.info/exist/apps/scta-app/document/ppr-lectio97/erlang/transcription